Δεν απουσιάζουν ούτε σπανίζουν δυστυχώς οι περιπτώσεις και τα παραδείγματα οργανωμένων ή μη συμπεριφορών που υπηρετούν κομματικές σκοπιμότητες με ανάλογα μέσα και υπόγειες χρηματοδοτήσεις ή αποτελούν υποκατάστατα μιας ασυγκάλυπτης κερδοσκοπικής δράσης και ιδιοτελών συμφερόντων. Αυτές είναι οι σκοτεινές όψεις της κοινωνίας των πολιτών και εκφράζουν τη θολή της άνοιξη.
Αντίθετα, η θετική διάσταση της κοινωνίας των πολιτών προϋποθέτει την ελευθερία, την εμπιστοσύνη, την ανιδιοτέλεια και την αλληλεγγύη στις κοινωνικές σχέσεις. Ακόμη, πνεύμα δημόσιας προσφοράς ή και θυσίας για αξίες και αρχές που υπερβαίνουν τα στενά ατομικά συμφέροντα και τις υλιστικές επιδιώξεις. Πράγμα που όχι μόνο δεν είναι πάντα εμφανές, αλλά ίσως είναι και δύσκολο να διαπιστωθεί με τρόπο αξιόπιστο και συνεπή.
Γιατί οτιδήποτε το κοινωνικό δεν είναι αυτόχρημα και κοινωνία των πολιτών. Οπως και οτιδήποτε το πολιτικό ή κομματικό δεν προάγει αναγκαστικά την ελευθερία και τη δημοκρατία. Πρέπει λοιπόν να είναι σε θέση κανείς να διακρίνει έναν σύλλογο για την προστασία του δάσους ή της ασφάλειας στους δρόμους και την προστασία των παιδιών, από έναν συνεταιρισμό που προωθεί την οικοδόμηση σε αμφισβητούμενη ζώνη ή τη φετιχοποίηση των δικαιωμάτων των οικοπεδούχων.
Το ζήτημα είναι λοιπόν να μην εθελοτυφλούμε ούτε να στρουθοκαμηλίζουμε μπροστά στον ενδεχόμενο κίνδυνο της εκφυλιστικής παραμόρφωσης της κοινωνίας πολιτών, γιατί τότε η σκοτεινή όψη της θα κυριαρχήσει και θα αφαιρέσει τη δυνατότητα της άλλης, της πιο φωτεινής και αληθινής πλευράς της. Αυτήν που έχουμε ανάγκη και αποζητούμε στην κοινωνία και στη δημοκρατία μας σήμερα.
O κ. Αντώνης Μακρυδημήτρης είναι καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
