Τον Αύγουστο του 1999 το περιοδικό «Wired», τα θέματα του οποίου αφορούν το σύγχρονο πολιτισμό της επιστήμης και την κουλτούρα της τεχνολογίας, δημοσίευσε ένα άρθρο του αμερικανού συγγραφέα Μπρους Στέρλινγκ με τίτλο «Ενα Εθνος, Αόρατο». Το άρθρο περιελάμβανε τις εντυπώσεις του Στέρλινγκ από τις σύντομες διακοπές του σε ένα πολυτελές ξενοδοχειακό συγκρότημα στα κατεχόμενα της Κύπρου. Περνώντας εκείνες τις ημέρες του καλοκαιριού στο νησί και με τα γεγονότα του Κοσσυφοπεδίου νωπά ακόμη στη μνήμη, ο Στέρλινγκ αναγνώρισε στη Βόρεια Κύπρο τα χαρακτηριστικά κάποιων από τα φανταστικά ψευδοκράτη των μυθιστορημάτων του, οριακές πολιτικές οντότητες που αναπτύσσονται περιθωριακά και αποτελούν ταυτόχρονα μέρος αλλά και εξαίρεση της Νέας Παγκόσμιας Τάξης του 21ου αιώνα. «Νέα από ένα μετα-εθνικό μέλλον – Κύπρος, ο παράδεισος μιας ακήρυχτης ειρήνης» είναι ο υπότιτλος αυτού του άρθρου, όπου περιγράφεται «ένα περίεργο, μικρό οπλισμένο προτεκτοράτο… ένα είδος στρατιωτικο-πολιτικού εργαστηρίου: ο μουσουλμανικός «κάτω κόσμος» του 21ου αιώνα…».


Ο Στέρλινγκ είναι ένας ιδιαίτερα διάσημος διεθνώς συγγραφέας βιβλίων επιστημονικής φαντασίας. Γεννημένος στο Κάνσας των ΗΠΑ στα μέσα της δεκαετίας του 1950, σπούδασε δημοσιογραφία στο Πανεπιστήμιο του Οστιν στο Τέξας και σύντομα μετά την αποφοίτησή του άρχισε να δημοσιεύει τα πρώτα του διηγήματα. Στα χρόνια που ακολούθησαν, το όνομά του, μαζί με εκείνο του περισσότερο γνωστού στο ελληνικό κοινό συγγραφέα Γουίλιαμ Γκίμπσον, ταυτίστηκε με το λογοτεχνικό κίνημα του κυβερνοπάνκ. Τα βιβλία του Στέρλινγκ εντάσσονται στη μακρά διανοητική παράδοση της ουτοπικής σκέψης του 20ού αιώνα. H φουτουριστική οπτική του είναι ιδιαίτερα πολιτική καθώς δίνει έμφαση στα δυνητικά χαρακτηριστικά του παρόντος ιδωμένου και αναπαριστώμενου σε χρόνο συντελεσμένο μέλλοντα. Οπως και στα λογοτεχνικά του κείμενα, έτσι και στο ταξιδιωτικό του δοκίμιο, ο Στέρλινγκ μάς περιγράφει με ευαισθησία αυτό που κατά τη γνώμη του θα έχει γίνει στην κατεχόμενη Κύπρο. Ετσι, το άρθρο του περιοδικού «Wired» φαίνεται ιδιαίτερα επίκαιρο σήμερα, όταν πολιτικοί, πολίτες, αναλυτές και διαπραγματευτές καλούνται να διαμορφώσουν και να υποστηρίξουν τη δική τους άποψη όχι τόσο για το παρελθόν ή το παρόν αλλά για την ιστορία της περιοχής μας σε χρόνο συντελεσμένο μέλλοντα.


Περιγράφοντας το «ψευδοκράτος» του Ραούφ Ντενκτάς, ο Στέρλινγκ αναφέρει ότι οι άνθρωποι εκεί ζουν εκτός των κανόνων του παιχνιδιού της Νέας Παγκόσμιας Τάξης, όπως εξάλλου και εκατομμύρια άλλων ανθρώπων σε ταραγμένες στρατιωτικο-πολιτικές ζώνες του πλανήτη. Με τη διαφορά ότι οι Τουρκοκύπριοι ζουν σε ένα ιδιότυπο καθεστώς ακήρυχτης ειρήνης. Κανείς δεν βομβαρδίζει, κανείς δεν επεμβαίνει στρατιωτικά για να υπερασπιστεί την εφαρμογή των διεθνών κανόνων και οι κάτοικοι του προτεκτοράτου ζουν ήσυχα και αόρατα στα άκρα της Ευρώπης. Οι Τουρκοκύπριοι επιβιώνουν φτωχικά, χωρίς βέβαια να καλοπερνούν, σε μια ιστορικά παράνομη ζώνη που παρ’ όλα τα σύνορα, τους φύλακες, τα ναρκοπέδια και τα στρατεύματα εξακολουθεί τυπικά να… μην υπάρχει. Ενα τέτοιο μέρος, σημειώνει ο Στέρλινγκ, μπορεί να έχει ένα «μεγάλο μέλλον», θυμίζοντάς μας τη ρήση ενός άλλου ουτοπικού διανοητή του 20ού αιώνα, του Λούις Μάμφορντ, που είχε δηλώσει στα τέλη της δεκαετίας του 1920 ότι «αν και το πουθενά δεν υπάρχει, τα νέα από το πουθενά είναι πραγματικά νέα».


Προσπαθώντας να ερμηνεύσει την απαγόρευση λήψης φωτογραφιών στην πράσινη γραμμή, σε ένα μέρος που η ανυπαρξία στρατιωτικών μυστικών είναι τόσο προφανής, ο Στέρλινγκ εκφράζει τον εντυπωσιασμό του μπροστά στις αναπτυγμένες τακτικές ηθελημένης απώθησης και απόκρυψης αυτού που βρίσκεται από την άλλη πλευρά του διαχωριστικού πλέγματος. «Ο εχθρός βρίσκεται μακρύτερα και από την Ανταρκτική… δεν τον βλέπουν, δεν τον αγγίζουν, δεν τον ακούν, δεν τον ξέρουν… υπάρχει μια μαγεία σε αυτή τη συλλήβδην απόρριψη της αντίληψης των άλλων για την πραγματικότητα». Ο συγγραφέας περιέγραψε το μέλλον αυτού του μη υπαρκτού κόσμου στο μυθιστόρημά του Zeitgeist (2000), που διαδραματίζεται στην Κύπρο και στο οποίο ένας σχεδόν ξοφλημένος ατζέντης ποπ μουσικής διαχειρίζεται ένα πολυεθνικό μουσικό συγκρότημα νεαρών κοριτσιών, τις G-7, σε έναν κόσμο συνωμοσίας, ναρκωτικών, λαθρεμπορίου, απληστίας, πολέμου και χαμού. Είναι εξάλλου γνωστό ότι στα μέρη που δεν… υπάρχουν ανθεί η διαφθορά. Ο Στέρλινγκ περιγράφει τη μη υπαρκτή πολιτικά τουρκοκυπριακή ζώνη ως καταφύγιο παρανόμων και τρομοκρατών, που λειτουργούν στο πλαίσιο, και τελικά εξυπηρετούν τα συμφέροντα, της Νέας Παγκόσμιας Τάξης, πέρα όμως από τα όρια κάθε έννοιας διεθνούς δικαίου και νομιμότητας. Από αυτή την άποψη, το αόρατο έθνος της φανταστικής κατεχόμενης Κύπρου θα έχει στο μέλλον μετατραπεί σε μια συμμετρική αντικουλτούρα της Νέας Παγκόσμιας Τάξης.


Ξαναδιαβάζοντας το Zeitgeist σήμερα είναι δύσκολο να αποφύγει κανείς τις αναλογίες μεταξύ της λογοτεχνικής φαντασίας και του πολιτικού οραματισμού για το μέλλον της Κύπρου και της ευρύτερης περιοχής. Ιδωμένο μέσα από την οπτική του συντελεσμένου μέλλοντα το επιχείρημα ότι η διατήρηση του σημερινού status quo θα μπορούσε να είναι μια εθνικά συμφέρουσα και συνετή επιλογή δημιουργεί εύλογες απορίες. Παίρνοντας ως δεδομένη την επιθυμία για υπέρβαση των λογικών της διπλής θυματοποίησης που στηρίζουν ιδεολογικά τα σενάρια διχοτομήσεων σε παγκόσμιο επίπεδο, αναρωτιέται κανείς γιατί θα πρέπει ως έλληνες, κύπριοι και ευρωπαίοι πολίτες να είμαστε διατεθειμένοι να αποδεχθούμε – πόσο μάλλον να επιθυμούμε – τη συνέχιση των συνθηκών «ανυπαρξίας» μιας στρατιωτικο-πολιτικής ζώνης που τελεί τα τελευταία τριάντα χρόνια σε καθεστώς «ακήρυχτης ειρήνης» στα σύνορα της Ευρώπης. Γιατί όσοι είμαστε επικριτικοί των μορφών κυριαρχίας που αναπτύσσονται στο πλαίσιο της λεγόμενης Νέας Παγκόσμιας Τάξης θα πρέπει να αποδεχθούμε τη διατήρηση τέτοιων βαλβίδων ασφαλείας για τη διοχέτευση των υποπροϊόντων της διεθνούς ανομίας; Και για ποιον ακριβώς λόγο θα πρέπει, ιδιαίτερα οι νεότερες γενιές της γεωπολιτικής μας «γειτονιάς», να θεωρήσουμε το μέλλον ήδη συντελεσμένο, την αμοιβαία απειλή του «μπαμπούλα» από την άλλη πλευρά των συνόρων αυτονόητη και φυσιολογική, τους αιματοβαμμένους εθνικούς μας μύθους δεδομένους και των «άλλων» ψευδείς, και τη δυνατότητα παρέμβασής μας σε όλα αυτά ανύπαρκτη; Τη στιγμή μάλιστα που οι πολιτικές, κοινωνικές και εθνικές ευαισθησίες του σύγχρονου προοδευτικού κόσμου συγκροτούνται σήμερα στη βάση πολύ διαφορετικών επιταγών και οραμάτων.


H κυρία Ιωάννα Λαλιώτου είναι ιστορικός και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια της Νέας Υόρκης.