Στο «Βήμα» της 26.10.2003 είχα διατυπώσει την άποψη ότι το ζήτημα της αξιολόγησης του Διδακτικού και Ερευνητικού Προσωπικού (ΔΕΠ) στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (AEI) είναι πολύ σύνθετο για να ανατεθεί μόνο στους φοιτητές, όπως είχε υποστηρίξει ενωρίτερα ο συνάδελφός μου κ. Θ. Λιανός. Αλλά είχα αποφύγει να αναφερθώ στους λόγους που τη δικαιολογούσαν, γιατί δεν μπορούσα να τους τεκμηριώσω εμπειρικά. Εν τω μεταξύ, όμως, συνάδελφος από το Πανεπιστήμιο Αθηνών είχε την καλοσύνη να θέσει υπόψη μου μια εμπεριστατωμένη ερευνητική εργασία η οποία ρίχνει αρκετό φως στο θέμα. Ως εκ τούτου, έκρινα σκόπιμο να επανέλθω.
H έρευνα αυτή έγινε στις αρχές του 2003 από τους Αμερικανούς James Felton, John Mitchell και Michael Stinson με τη βοήθεια στοιχείων από τη σελίδα του Διαδικτύου RateMyProfessors. com. Κατά τον χρόνο της έρευνας, στην εν λόγω σελίδα είχαν καταχωριστεί οι απαντήσεις 839.201 φοιτητών από 3.031 κολέγια και πανεπιστήμια των ΗΠΑ. Με τις απαντήσεις τους οι φοιτητές βαθμολογούν από το 1 μέχρι το 5 τους καθηγητές τους βάσει τριών κριτηρίων. Αυτά είναι: α) η σαφήνεια (clarity) της διδασκαλίας και η βοήθεια (helpfulness) που τους προσφέρουν οι καθηγητές, β) η ευκολία (easiness) του μαθήματος, και γ) η φυσική εμφάνιση των καθηγητών (sexiness). Από τις απαντήσεις αυτές οι ερευνητές επέλεξαν με επιστημονικές μεθόδους ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα, το οποίο στη συνέχεια υπέβαλαν στην βάσανο της οικονομετρικής ανάλυσης. Ετσι, κρίνοντας εκ των αποτελεσμάτων, οδηγούνται στις ακόλουθες διαπιστώσεις:
Πρώτον, ο τρόπος με τον οποίο οι φοιτητές βαθμολογούν την ποιότητα της διδασκαλίας των καθηγητών τους επηρεάζεται σημαντικά από την ευκολία του μαθήματος και τη φυσική εμφάνιση των καθηγητών. Συγκεκριμένα, καθηγητές οι οποίοι διδάσκουν ευκολότερα μαθήματα και καθηγητές οι οποίοι διαθέτουν μεγαλύτερη φυσική ελκυστικότητα βαθμολογούνται σημαντικά υψηλότερα σε σχέση με όλους τους άλλους.
Δεύτερον, με δεδομένη την ευκολία του μαθήματος, καθηγητές με μεγαλύτερη φυσική ελκυστικότητα παίρνουν υψηλότερους βαθμούς.
Τρίτον, αν και καθηγητές με ελκυστικότερη φυσική παρουσία μπορεί να είναι πιο αποτελεσματικοί στη διδασκαλία τους, το πιθανότερο είναι ότι οι φοιτητές αντιλαμβάνονται τους καθηγητές αυτούς ως αποτελεσματικότερους λόγω της επιρροής που ασκεί η φυσιογνωμία τους.
Τέταρτον, οι ερευνητές εκτιμούν ότι τα πιο πάνω αποτελέσματα ισχύουν και για τις επίσημες αξιολογήσεις που κάνουν οι φοιτητές στους καθηγητές τους στο τέλος των μαθημάτων στα κολέγια και στα πανεπιστήμια όπου φοιτούν.
Από τις ανωτέρω διαπιστώσεις οι ερευνητές συμπεραίνουν ότι οι βαθμοί που λαμβάνουν οι καθηγητές από τους φοιτητές σχετίζονται περισσότερο με την εμφάνισή τους και την ευκολία του μαθήματος που διδάσκουν παρά με την ποιότητα της διδασκαλίας τους. Γι’ αυτό κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου υποβάθμισης των σπουδών, αφού οι καθηγητές, για να επιτύχουν καλές βαθμολογίες από τους φοιτητές και να εξασφαλίσουν την πολυπόθητη μονιμότητα και τις προαγωγές, ενδέχεται να συμβάλουν στον πληθωρισμό βαθμών και στην υποβάθμιση του επιπέδου της διδασκαλίας των μαθημάτων.
Συνεπώς, η αξιολόγηση των καθηγητών από τους φοιτητές συνοδεύεται από πολλές παρενέργειες, οι οποίες αποβαίνουν τελικά σε βάρος τους. Γι’ αυτό, προτού θεσμοθετηθεί στη χώρα μας, χρειάζεται μελέτη και περίσκεψη.
Ο κ. Γεώργιος Κ. Μπήτρος είναι καθηγητής και πρόεδρος του Τμήματος Οικονομικής Επιστήμης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
