Πολλές εξηγήσεις μπορεί να δώσει κανείς για τη συντριπτική ήττα των σοσιαλιστών και τη θεαματική άνοδο των ακροδεξιών κομμάτων στις γαλλικές εκλογές: την ανοχή/αδιαφορία των ψηφοφόρων, τις αυξανόμενες ανισότητες, την ξενοφοβία, την εγκληματικότητα κ.ά. Πέρα από όλα αυτά όμως νομίζω πως η αποτυχία του Ζοσπέν και ο θρίαμβος του Λεπέν εκφράζουν μια γενικότερη τάση η οποία συνδέεται με τον τρόπο που οι ευρωπαϊκές κεντροαριστερές ηγεσίες αντιμετωπίζουν τη νεοφιλελεύθερη παγκοσμιοποίηση που στηρίζεται στην αμερικανική ηγεμονία. Ως γνωστόν οι Ηνωμένες Πολιτείες υποστηρίζουν ενεργά ένα νεοφιλελεύθερο σύστημα ελέγχου της παγκόσμιας οικονομίας – ένα σύστημα που όχι μόνο περιθωριοποιεί ένα μεγάλο μέρος της ανθρωπότητας, αλλά και που συγχρόνως εξαναγκάζει τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να επιβάλλουν στο εσωτερικό των χωρών τους όχι μόνο την οικονομία αλλά και την κοινωνία της αγοράς. Ενα σύστημα δηλαδή που σταδιακά αποσαθρώνει το κοινωνικό κράτος, εντείνει τις ανισότητες και, πιο γενικά, υποσκάπτει τις σχετικά αυτόνομες λογικές των μη οικονομικών, θεσμικών χώρων (πολιτικού, εκπαιδευτικού, πολιτισμικού).


Αυτή η κατάσταση βολεύει βέβαια τις κεντροδεξιές δυνάμεις, δεν ευνοεί όμως καθόλου την Κεντροαριστερά. Γιατί από τη στιγμή που η τελευταία αποδέχεται, όπως σήμερα, το παγκόσμιο status quo, από τη στιγμή που προσπαθεί να «προσαρμοστεί» και όχι να αλλάξει τον τρόπο ελέγχου της παγκόσμιας αγοράς, το παιχνίδι γι’ αυτήν είναι χαμένο. Είναι αναγκασμένη να παίζει μόνιμα στο γήπεδο του αντιπάλου. Είναι αναγκασμένη προς χάριν της «ανταγωνιστικότητας» να δίνει όλη την έμφαση στο σφίξιμο της ζώνης (των λαϊκών στρωμάτων). Είναι επίσης αναγκασμένη να προωθεί προς χάριν της προσαρμογής στην «παγκόσμια πραγματικότητα» την εμπορευματοποίηση των πάντων. Κάθε προσπάθεια σοβαρής απόκλισης από τη λογική της αγοράς, κάθε προσπάθεια ουσιαστικής διαφοροποίησης από την Κεντροδεξιά οδηγεί αργά ή γρήγορα σε αδιέξοδο.


Από αυτή τη σκοπιά, η αναγκαία, αν όχι και ικανή προϋπόθεση για την αναβίωση της Κεντροαριστεράς στα χρόνια που έρχονται είναι η πολιτική ενοποίηση της Γηραιάς Ηπείρου και η αυτονόμησή της από τις ΗΠΑ. Μόνο με μια τέτοια στρατηγική θα μπορέσει να αλλάξει τους κανόνες του παγκόσμιου παιχνιδιού και να δημιουργήσει συνθήκες περάσματος από τον βάρβαρο νεοφιλελευθερισμό σε ένα πιο ανθρώπινο, σοσιαλδημοκρατικό σύστημα ελέγχου του παγκόσμιου συστήματος.


Οσο αυτό δεν πραγματοποιείται, οι κεντροαριστερές δυνάμεις είναι καταδικασμένες να ξεχάσουν τους κοινωνικούς τους στόχους επικεντρώνοντας την προσοχή τους στα θέματα της ανταγωνιστικότητας. Και βέβαια όπου η Κεντροαριστερά παίζει κυρίως στο ταμπλό του τεχνοκρατικού εκσυγχρονισμού χάνει την υποστήριξη των «φυσικών» οπαδών της. Ενα σημαντικό μέρος των τελευταίων καταφεύγει είτε στην άκρα Αριστερά (τα δύο τροτσκιστικά κόμματα πήραν το 10% των ψήφων) είτε στην άκρα Δεξιά (τα κόμματα της Ακροδεξιάς πήραν το 20% των ψήφων). Δεν είναι λοιπόν περίεργο το ότι στη Γαλλία τα δύο άκρα, μη έχοντας την πιθανότητα και άρα την ευθύνη της άμεσης διακυβέρνησης, κατάφεραν να προσελκύσουν το 1/3 περίπου των ψηφοφόρων προσφέροντας εξωπραγματικά προγράμματα, όπως αυτό της αντιπαγκοσμιοποίησης. Είναι επιτέλους καιρός η Κεντροαριστερά να αρθρώσει έναν νέο λόγο, που θα απορρίπτει κατηγορηματικά και την ισχύουσα άναρχη, νεοφιλελεύθερη μορφή της παγκοσμιοποίησης και την ουτοπική αντιπαγκοσμιοποίηση της άκρας Δεξιάς και Αριστεράς. Χρειάζεται ένας κεντροαριστερός λόγος ο οποίος θα δώσει στον κόσμο το «ρεαλιστικό όραμα» μιας άλλης παγκοσμιοποίησης, που θα οδηγούσε στο πάντρεμα της παραγωγικότητας με την κοινωνική δικαιοσύνη και σε εθνικό και σε πλανητικό επίπεδο. Οσο αυτό δεν πραγματοποιείται, το ιδεολογικό κενό θα καλύπτεται από την τεχνοκρατική, αγοροκρατική ιδεολογία της Κεντροδεξιάς, από τη μια μεριά, και την αριστερίστικη/τροτσκιστική και φασιστική ρητορεία της αντιπαγκοσμιοποίησης, από την άλλη.


Συμπέρασμα: Υπάρχει μια δομική αντινομία μεταξύ του νεοφιλελεύθερου χαρακτήρα του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος και της σοσιαλδημοκρατίας (συμβατικής ή «τριτοδρομικής»). Αυτή η κατάσταση δημιουργεί συνθήκες που, χωρίς να προσδιορίζουν αυτόματα, ευνοούν εκλογικά είτε τα κεντροδεξιά κόμματα της νεοφιλελεύθερης συντήρησης είτε τα κόμματα που απορρίπτουν κατά φονταμενταλιστικό τρόπο κάθε μορφή παγκοσμιοποίησης.


Στη σημερινή συγκυρία η σοσιαλδημοκρατία «σε μια χώρα» δεν είναι εφικτή ούτε με τη συμβατική ούτε με την ανανεωμένη μορφή της. Η βασική προϋπόθεση για την κυριαρχία ή ακόμη και τη μακρόχρονη επιβίωση της Κεντροαριστεράς είναι μια πολιτικά ενωμένη Ευρώπη με τη θέληση να αλλάξει τους κανόνες του παγκόσμιου παιχνιδιού. Μια Ευρώπη ικανή όχι μόνο να διατηρήσει αλλά και να προωθήσει τα γεωπολιτικά της συμφέροντα, τις ουμανιστικές της αξίες και τις κοινωνικές κατακτήσεις της


Ο κ. Νίκος Μουζέλης είναι καθηγητής της London School of Economics.