Υπάρχει μια ομάδα προϊόντων που είναι καλλυντικά φάρμακα και η οποία περιλαμβάνει παρασκευάσματα που καθυστερούν την εμφάνιση των ρυτίδων στο πρόσωπο ή τις μειώνουν, που προστατεύουν από την τριχόπτωση ή βοηθούν στην επανεμφάνιση τριχών, που προστατεύουν το δέρμα από τον ήλιο κτλ. Ασφαλώς αυτό το ξέρατε. Εκείνο που δεν ξέρετε είναι η αξία των πωλήσεων αυτών των προϊόντων. Μια πρόσφατη πληροφορία στον «Economist» αναφέρει ότι η κατά κεφαλήν δαπάνη για τέτοια προϊόντα ήταν για το 1999 περίπου 21 δολάρια στη Γερμανία και στην Ελβετία, 18 δολάρια στη Γαλλία και στην Ιαπωνία, 16 στις ΗΠΑ, 15 στην Ιταλία, 14 στην Ισπανία και στη Σουηδία, 13 στο Χονγκ Κονγκ, 12 στη Βρετανία και 6 στη Νότια Κορέα. Αν πολλαπλασιάσουμε το κατά κεφαλήν ποσό με τον πληθυσμό κάθε χώρας και αθροίσουμε βρίσκουμε περίπου 13 δισ. δολάρια ως συνολική δαπάνη των χωρών αυτών.


Είναι δύσκολο να συλλάβουμε το μέγεθος των 13 δισ. δολαρίων, γι’ αυτό είναι σκόπιμο να το μετατρέψουμε σε δραχμές και να το δούμε σε σχέση με το ακαθάριστο εθνικό προϊόν της Ελλάδας. Τα 13 δισ. δολάρια, με τιμή δολαρίου 380 δρχ., μετατρέπονται σε περίπου 5 τρισ. δρχ., δηλαδή σε περίπου 8% του ελληνικού ΑΕΠ. Στα μεγέθη αυτά δεν περιλαμβάνονται οι δαπάνες για άλλα συγγενή προϊόντα, όπως βαφές μαλλιών, κραγιόν, πούδρες, αρώματα, κολόνιες, αποτριχώσεις, δαπανηρότατα (και απαίσια) λίφτινγκ κτλ.


Επίσης ο συνολικός πληθυσμός των χωρών που ανέφερα πιο πάνω είναι περίπου 800 εκατομμύρια, δηλαδή μόνο το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού. Είναι δύσκολο να κάνω αναγωγή στον παγκόσμιο πληθυσμό, διότι υπάρχουν σημαντικές διαφορές εισοδήματος και διάρθρωσης ηλικιών μεταξύ των χωρών. Ακόμη και η πιο συντηρητική εκτίμηση όμως οδηγεί στο συμπέρασμα ότι ένας τεράστιος όγκος οικονομικών πόρων χρησιμοποιείται για να ικανοποιήσει «ανάγκες ομορφιάς». Αναφέρω τα παραπάνω διότι πιστεύω ότι δείχνουν μια κατάσταση πραγμάτων την οποία θεωρώ κατακριτέα. Βέβαια ο οικονομολόγος που έχει ανατραφεί με τη νεοκλασική θεωρία θα προβάλει αμέσως τη γνωστή αρχή «περί γούστου ουδείς λόγος», δηλαδή κάθε άτομο δαπανά το εισόδημά του όπως αυτό νομίζει και κανείς δεν είναι σε θέση να του πει αν κάνει καλά ή άσχημα. Είναι δύσκολο (αν όχι αδύνατο) να αγνοήσει κανείς την ισχύ αυτού του επιχειρήματος κυρίως στο επίπεδο των ατομικών επιλογών. Εν τούτοις νομίζω ότι υπάρχει κάτι παράλογο και κακό σε μια κοινωνία που επιτρέπει σε ορισμένους την ικανοποίηση κάθε ματαιοδοξίας και κάθε τρυφηλότητας την ίδια στιγμή που άλλοι αδυνατούν να ικανοποιήσουν βασικές ανάγκες διατροφής, στέγασης και περίθαλψης. Ο Επίκουρος έλεγε πως ήταν έτοιμος να παραβγεί με τον Δία σε ευτυχία, αρκεί να είχε ψωμί και νερό, πρόταση που μπορεί να θεωρηθεί υπερβολή που λεγόταν σε αντίθεση προς εκείνους που υποστήριζαν ότι η ευτυχία βρίσκεται στον πλούτο και στην εξουσία. Δεν είναι ανάγκη να ζούμε σύμφωνα με το πρότυπο του Επίκουρου και να αποφεύγουμε ό,τι υπερβαίνει το επίπεδο της λιτής διαβίωσης. Φαίνεται ότι η ποικιλία και η πολυτέλεια παίζουν κάποιον ρόλο στη ζωή μας. Υπάρχουν όμως όρια που η φύση επιβάλλει. Οπως έλεγε ο Επίκουρος, «τη φύση δεν πρέπει να τη βιάζουμε αλλά να την υπακούμε». Υπάρχουν επίσης όρια που επιβάλλει η αρμονική κοινωνική συμβίωση. Εχω την αίσθηση ότι σε πολλές περιπτώσεις τα όρια αυτά έχουν ξεπερασθεί. Οταν υπάρχουν άτομα με ανυπολόγιστο πλούτο πλάι πλάι με εκατομμύρια πεινασμένους, η κοινωνική ισορροπία διατηρείται όχι από την επικρατούσα αρμονική αλλά από την απειλή των όπλων. Οταν υπάρχουν άτομα, γυναίκες αλλά και άνδρες, που υποβάλλονται σε εγχειρήσεις για να αφαιρέσουν τις ρυτίδες που η φύση τούς έδωσε, αυτό σίγουρα είναι μια θλιβερή παράβαση των ορίων της φύσης.


Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.