Την περασμένη Δευτέρα 20 Νοεμβρίου 2000 η Εταιρεία Λευκαδίτικων Μελετών διοργάνωσε εκδήλωση για να τιμήσει τον Βασίλειο Φραγκούλη, «καθηγητή της Ναυπηγικής και πρύτανη του Ε. Μ. Πολυτεχνείου, ιδρυτή και πρώτο πρόεδρο της Εταιρείας». Μεταξύ των ομιλητών της συγκινητικής βραδιάς ήταν και ο γράφων, όπως ήταν φυσικό, δεδομένου ότι στον αείμνηστο Βασίλη Φραγκούλη οφείλει την στην Ελλάδα σταδιοδρομία του, όπως και η Ελλάδα οφείλει στον Φραγκούλη την ύπαρξη του Τμήματος Ναυπηγών Μηχανολόγων του Πολυτεχνείου. Ηταν δε τόση η συμβολή του Φραγκούλη στην εξέλιξη της ναυπηγικής επιστήμης στη χώρα μας, που η αφιέρωση της σημερινής στήλης σε αυτόν αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής.
Ο Βασίλειος Φραγκούλης γεννήθηκε το 1904 στο Νυδρί της Λευκάδας. Σε ηλικία 17 ετών αποφοίτησε αριστούχος από το εκεί γυμνάσιο και αμέσως μετά πέτυχε στις εισαγωγικές εξετάσεις της Σχολής Μηχανολόγων – Ηλεκτρολόγων του Πολυτεχνείου. Η ναυπηγική όμως ήταν το κάλεσμά του και έτσι διέκοψε σύντομα τις σπουδές του στο Πολυτεχνείο και το 1922 πήγε στη Γερμανία για να γίνει ναυπηγός. Αφού έμαθε τη γλώσσα και έκανε την απαιτούμενη πρακτική άσκηση σε ναυπηγείο του Danzig, έγινε δεκτός το 1923 στο Πολυτεχνείο της ίδιας πόλης. Τέλειωσε τις σπουδές του το συντομότερο δυνατόν, το 1927, και γύρισε στην Ελλάδα, όπου και υπηρέτησε τη στρατιωτική θητεία στο σύνταγμα Ευζώνων. Το 1928 έδωσε εξετάσεις και έγινε μόνιμος ναυπηγός αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού. Η σταδιοδρομία του Φραγκούλη στο Πολεμικό Ναυτικό ως τεχνικού ήταν υποδειγματική. Οταν παραιτήθηκε το 1956 είχε τον βαθμό του πλοιάρχου και ήταν διευθυντής Ναυπηγικών Κατασκευών. Στο ενδιάμεσο είχε καθέξει όλες τις ενδιαφέρουσες τεχνικές θέσεις τόσο στο ΠΝ όσο και στη Διεύθυνση Εμπορικού Ναυτικού (το τωρινό ΥΕΝ). Από δε τις πολλές αξιόλογες εργασίες που έκανε ως αξιωματικός επίκαιρο να αναφερθούν είναι οι σχετικές με την ασφάλεια ζωής στη θάλασσα. Πράγματι ο Φραγκούλης στο διάστημα 1932-1935 φρόντισε για την εφαρμογή στην Ελλάδα της διεθνούς σύμβασης για την ασφάλεια ζωής στη θάλασσα και εκπόνησε κανονισμούς για τον αριθμό επιβατών και τα σωστικά μέσα επιβατηγών πλοίων καθώς και για μεταφορά επικίνδυνων φορτίων.
Τα παραπάνω έγιναν για πρώτη φορά στην Ελλάδα και ήταν σε ισχύ το 1949, όταν ο Φραγκούλης υπέβαλε υποψηφιότητα για τη νέα Εδρα Ναυπηγικής του Πολυτεχνείου, την οποία και κατέλαβε πανηγυρικά. Γιατί δάσκαλος ήταν το έτερο κάλεσμα του Φραγκούλη, που από το 1929 ήταν καθηγητής στη Σχολή Δοκίμων, ενώ παράλληλα δίδασκε και στις σχολές αξιωματικών Εμπορικού Ναυτικού. Και επειδή ένας καλός δάσκαλος πρέπει να έχει και καλά βιβλία, ο Φραγκούλης μόχθησε επί χρόνια και το 1949 εξέδωσε το μνημειώδες πολύτομο σύγγραμμά του «Τεχνική του πλοίου». Καθαρά όμως επιστημονικό έργο δεν μπόρεσε να έχει στην Ελλάδα ο ικανότατος αυτός μηχανικός. Πράγματι, όταν το 1930 πρσπάθησε να δημοσιεύσει επιστημονικό άρθρο στη «Ναυτική Επιθεώρηση», πήρε την εξής απάντηση: «Τοιαύτης θεωρητικής ερεύνης θέματα δεν τυγχάνουν εν Ελλάδι ούτε του γενικού ούτε του ειδικοτέρου ενδιαφέροντος και ούτω μόνο διάθεσις επιδείξεως ή αυτοδιαφημίσεως δύναται να δικαιολογήσει την δημοσίευσιν»!!!
Μπόρεσε όμως και εξέλιξε την Εδρα Ναυπηγικής του Πολυτεχνείου (1950) σε κύκλο σπουδών «Ναυτικού Μηχανολόγου» (1956) όπου και εγώ εφοίτησα και σε «Τμήμα Ναυπηγών Μηχανολόγων Μηχανικών» (1969), όταν έγινε και πρύτανης του Ιδρύματος. Και είχε ο Φραγκούλης όραμα για το Τμήμα. Σε εκτενές άρθρο του στα «Ναυτικά Χρονικά» την Πρωτοχρονιά του 1969 συνόψισε τους λόγους που επέβαλλαν την ίδρυση του Τμήματος Ναυπηγών Μηχανολόγων στο Πολυτεχνείο ως εξής:
* Η μεγάλη ανάπτυξη του εμπορικού στόλου ελληνικής πλοιοκτησίας, η οποία απαιτεί οπωσδήποτε τη συνεργασία τεχνικών επιστημόνων.
* Η ίδρυση στην Ελλάδα σοβαρών ναυπηγικών συγκροτημάτων.
* Η αντίστοιχη προς την επίζηλη στον κόσμο θέση της Ελλάδας ως προς τον εμπορικό της στόλο, προβολή και του επιστημονικού της δυναμικού.
* Η ανάγκη επανδρώσεως των υπηρεσιών του δημοσίου τομέα με διπλωματούχους της στάθμης του Πολυτεχνείου.
Και σε όλα βγήκε αληθινός ο δάσκαλος, που πέθανε ξαφνικά το 1974, τη χρονιά δηλαδή που αποφοιτούσαν οι πρώτοι ναυπηγοί μηχανολόγοι του Πολυτεχνείου. Οι τρεις έδρες του Τμήματος έγιναν σήμερα 23 θέσεις καθηγητών, η πληρέστερη σύνθεση στην Ευρώπη. Το Εργαστήριο Ναυπηγικής που διευθύνω από το 1972 έγινε τέσσερα μεγάλα Εργαστήρια, από τις καλύτερες υποδομές στην Ευρώπη. Τα εννέα ειδικά μαθήματα έγιναν 42, το πιο εκτεταμένο πρόγραμμα στην Ευρώπη. Και εκεί που απέτυχε ο δάσκαλος, η επιστημονική έρευνα, το Τμήμα δρέπει δάφνες, αφού είναι μεταξύ των δύο πρώτων στην Ευρώπη στην απόκτηση ανταγωνιστικών ερευνητικών έργων. Οι δε απόφοιτοι του Τμήματος γίνονται κυριολεκτικά ανάρπαστοι στην αγορά με μηδενική ανεργία είμαστε σήμερα και έχουν στελεχώσει όλα τα ναυπηγεία, σχεδόν όλες τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις και τις κρατικές υπηρεσίες, όπως είχε προβλέψει ο αείμνηστος.
Μία μόνο από τις περιοχές που καλλιέργησε ο Βασίλειος Φραγκούλης δεν πάει καθόλου καλά, η της Ναυτικής Εκπαίδευσης Αξιωματικών Εμπορικού Ναυτικού, όπου ήταν ιδρυτικό μέλος και καθηγητής των Σχολών Ασπροπύργου από το 1959 ως το 1973.
Αυτό όμως το θέμα είναι σοβαρότατο και θα μας απασχολήσει στο επόμενο άρθρο.
* Ο κ. Θεόδωρος Λουκάκης είναι καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου.
