Η έντονη ιστορική συνείδηση που χαρακτηρίζει τη θεολογική σκέψη και το ήθος της Ορθοδοξίας δίνει συχνά την εσφαλμένη εντύπωση ότι είμαστε μια εκκλησιαστική κοινότητα που ασχολείται στατικά με το παρελθόν. Ο Χριστός όμως είναι για όλες τις εποχές και για όλους τους πολιτισμούς «χθες και σήμερον ο αυτός και εις τους αιώνας» (Εβρ. 13:8). Και η Εκκλησία Του, συνεπώς, που είναι το μυστικό Σώμα Του, δεν ανήκει αποκλειστικά σε μια ιστορική περίοδο ούτε ταυτίζεται με τον χαρακτήρα και τη δομή μιας εποχής. Η Ορθόδοξος Εκκλησία οφείλει να παραμένει ανοιχτή στην αδιάκοπη αναζήτηση της ανθρωπότητος μέσα στον χώρο και στον χρόνο. Με τη σοφία ότι για τον Θεό «χίλια έτη… ως ημέρα η εχθές» (Ψαλμ. 89:4). Με σταθερή ενατένιση Εκείνου που είναι «ο Ων και ο Ην και ο Ερχόμενος, ο Παντοκράτωρ» (Αποκ. 1:8), με την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος που καινοποιεί και τον χρόνο. Οταν λοιπόν σκέπτομαι την Ορθοδοξία στην τρίτη χιλιετία, την οραματίζομαι ανοιχτή στην εξέλιξη, στις νέες συνθήκες που διαμορφώνονται από την επιστήμη, την τέχνη, την τεχνολογία. Και τους Ορθοδόξους έτοιμους να κατανοήσουν και να χρησιμοποιήσουν τους κώδικες επικοινωνίας που θα διαμορφωθούν. Η θέση της Ορθοδοξίας δεν είναι στο περιθώριο της ιστορίας αλλά στο κέντρο των κοινωνικών ζυμώσεων, στην πρωτοπορία της προόδου.
Διάφοροι ιστορικοί λόγοι συνέδεσαν ιδιαίτερα την Ορθοδοξία με ορισμένους λαούς. Αλλο όμως η προσοικείωση της Ορθοδοξίας από ένα έθνος και άλλο η αντίληψη ότι αυτή είναι αποκλειστική ιδιοκτησία κάποιου έθνους ή ορισμένων εθνών. Ο σεβασμός και η διατήρηση της ταυτότητάς μας είναι φυσικό και αναγκαίο. Το να περιορισθεί όμως ο Χριστός σε εθνικά πλαίσια μπορεί να καταλήξει στην άρνησή Του. Επιβάλλεται στενότερη συνεργασία των Ορθοδόξων Αυτοκεφάλων Εκκλησιών, ουσιαστική αλληλοστήριξη και καλλιέργεια της οικουμενικής συνειδήσεως της Ορθοδοξίας.
Είναι ανάγκη να παραμείνουμε ανοιχτοί και εποικοδομητικοί στον διάλογο με τους ανθρώπους διαφορετικών θρησκευτικών πεποιθήσεων, αληθεύοντες εν αγάπη. Το ορθόδοξο σταυροαναστάσιμο ήθος επιβάλλει ειλικρινή σεβασμό προς την ιδιαιτερότητα και την ελευθερία του άλλου, ανεξαρτήτως του τι πιστεύει ή του αν πιστεύει. Φανατισμοί και ξενοφοβίες, μετατροπή του εκκλησιαστικού φρονήματος σε ιδεολογικά σκευάσματα δεν συμβαδίζουν με το ελεύθερο πνεύμα της Ορθοδοξίας. Αντίθετα, απαιτούνται νηφάλια κατανόηση, ήρεμη κριτική αντιμετώπιση και συνέπεια. Επίσης, συνεργασία με τους ανθρώπους καλής θελήσεως για την επικράτηση της ειρήνης και τη συναδέλφωση όλων των λαών.
Η ουσιαστική επικαιρότητα της Εκκλησίας παραμένει στους αιώνες το ότι μπορεί να δωρίζει στον κόσμο ανθρώπους που βιώνουν στην προσωπική τους ζωή το μυστήριο της ελευθερίας και της προσφοράς του Χριστού. Η Ορθοδοξία θα προσφέρει πάντοτε την πνευματική αναγέννηση και τη νοηματοδότηση της ζωής, βοηθώντας τον άνθρωπο να αντιμετωπίζει τη φθορά και τον θάνατο με την πνοή και τη δύναμη της Αναστάσεως.
