Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών είναι ένας άνθρωπος κυνικός και συνάμα ηθικός. Οπως και ο πρόεδρος της Γιουγκοσλαβίας. Είναι δύο κυνικοί ιδεολόγοι. Πάσχουν και οι δύο από τη σχιζοφρένεια του δυτικού πολιτισμού. Οπως οι περισσότεροι από μας.
Ο προστάτης του δικαίου και της δημοκρατίας προστατεύει τις προαιώνιες αξίες του πολιτισμού στο Κοσσυφοπέδιο και όχι στην Τσετσενία· τις προστατεύει δοκιμάζοντας το Β2, βομβαρδίζοντας επιλεκτικώς και προσπαθώντας, κατά το δυνατόν, ο άνθρωπος να σκοτωθούν οι ολιγότεροι δυνατοί Σέρβοι και ουδείς, ει δυνατόν, Αμερικανός.
Ο πατριώτης κομμουνιστής, προστάτης της ισότητας και της κοινωνικής δικαιοσύνης, υπερασπίζεται το πάτριον έδαφος, έχοντας στο μεταξύ εξολοθρεύσει ή εκδιώξει μυριάδες Αλβανών που κακώς το κατοικούν· συνεχίζει έτσι το πατριωτικό, σοσιαλιστικό και δίκαιο έργο που ξεκίνησε ξεκαθαρίζοντας τον πληθυσμό της Βοσνίας από τα μη σερβικά μιάσματα.
Οι απόγονοι του Περικλέους εκστασιάζονται με τον πατριωτισμό και την Ορθοδοξία του σοσιαλιστή ηγέτη. Το παράδειγμά του θα ακολουθήσουν αν η μειονότητα των Καθολικών της Τήνου τολμήσει να διεκδικήσει ανθρώπινα δικαιώματα και να προβάλει τις γνωστές αποσχιστικές τάσεις της: με τη βοήθεια της Μεγαλόχαρης, θα καθαρίσουν την Τήνο από τους απίστους και θα προτάξουν τα στήθη τους σε κάθε απόπειρα του Βατικανού να βομβαρδίσει το τήνιο λίκνο του ελληνοχριστιανικού πολιτισμού. Θα πράξουν δηλαδή ό,τι πράττουν οι Τούρκοι στο Κουρδιστάν· το οποίο όμως είναι έγκλημα εφόσον το διαπράττουν αιμοσταγείς Τούρκοι.
Ενας πολιτισμός που διαμελίζεται ανάμεσα στα ηθικά κατασκευάσματά του και στην ηδονή της βίας. Από τη μια, τα ηθικά και αξιακά μας συστήματα και υποδείγματα: η αθηναϊκή δημοκρατία, το ρωμαϊκό δίκαιο, η ιουδαιοχριστιανική ηθική, η μάγκνα κάρτα, τα δικαιώματα του ανθρώπου, ο μαρξισμός, το κράτος δικαίου. Από την άλλη, η εξουσία, το χρήμα και ό,τι αυτά τα δύο συμβολίζουν μέσα στον αρρωστημένο νου μας, ερεθίζοντας τη γενετήσια ορμή μας με τρόπους που κανένα πλην ημών πιθηκοειδές, θηλαστικό ή άλλο ζώο δεν κατόρθωσε να ανακαλύψει.
Δεν ξέρω αν υπάρχουν ή αν υπήρξαν άλλοι πολιτισμοί, καλύτεροι ή μη σχιζοφρενείς. Δεν ξέρω. Φοβάμαι μόνο μήπως αυτός ο διχασμός, τριχασμός, πολυχασμός, είναι σύνδρομο του ανθρώπινου πολιτισμού, του οποιουδήποτε ανθρώπινου πολιτισμού. Ιστορικός είμαι, Ελληνας είμαι, ο νους μου πηγαίνει στον διάλογο Αθηναίων και Μηλίων. Κυνικοί και εκκολαπτόμενοι σχιζοφρενείς οι αρχαίοι ημών πρόγονοι; Ναι.
Σχιζοφρενείς κι εμείς, όπως όλοι οι άνθρωποι που μετέχουν του ωραίου αυτού πολιτισμού, ξεσχιζόμαστε ανάμεσα στη φύση μας και στη σκέψη μας. Η φύση μας, που απαιτεί να γεννηθούμε και να γεννήσουμε για να πεθάνουμε με απορία, αφού στο μεταξύ γαντζωθούμε στη ζωή με απόγνωση και με αμείλικτο εγωισμό. Η σκέψη μας, προϊόν του τυχαίου πολτού που λέγεται εγκέφαλος· που παράγει, εναντίον συνήθως του εγωισμού, θρησκείες, ηθικά συστήματα και ιδεολογίες· που συνάμα κατασκευάζει ακατάσχετα εικόνες του εαυτού μας και μόνο· και, μέσω των εικόνων του εαυτού μας και μόνο αυτών, θεάται όλα τα άλλα, είτε πράγματα είναι είτε άνθρωποι. Είδωλα του εαυτού μας οι άλλοι, δεν πονούν, δεν αισθάνονται, δεν υπάρχουν. Ο σχιζοφρενής νάρκισσος σκύβει φιλάρεσκα να δει το είδωλό του, αλλά δεν πνίγεται· πνίγει τον άλλον· επειδή, μόλις τον δει, τον φοβάται. Φοβάται μη τυχόν ο άλλος του αποσπάσει λίγη ή πολλή εξουσία, λίγο ή πολύ χρήμα, λίγη ή περισσότερη ηδονή.
Ερχεται το Πάσχα. Ο Πόντιος Πιλάτος, τον οποίο τόσο άδικα κατηγορεί η ηθικολογία μας, είναι Ρωμαίος, είναι πραίτωρ, έχει στέρεη την αίσθηση του Δικαίου. Ο πολιτισμός των ανθρώπων δεν έχει προλάβει ακόμη να τον σαλέψει τελείως. Αγέρωχος, αλλά ανθρώπινος, εξακολουθεί να αμφιβάλλει, να αναρωτιέται. Γι’ αυτό ερωτά τον ρακένδυτο Ιουδαίο τη σπαρακτική ερώτηση: Τί εστίν αλήθεια;
Θα ρωτούσε ο πραίτωρ σήμερα;
Ο κ. Γεώργιος Β. Δερτιλής είναι καθηγητής της Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
