Η σχετλιαστική κραυγή «ο Θεός απέθανε» που κυριάρχησε στις αρχές και σε διάφορες φάσεις αυτού του αιώνα είναι πια εκτός τόπου και χρόνου. «Ζει Κύριος ο Θεός». Ποιος, αλήθεια, θα μπορούσε να διανοηθεί ότι ο αρχηγός του μεγαλύτερου κομμουνιστικού κόμματος του κόσμου, του ρωσικού, που ως σοβιετικό υπήρξε το εκτροφείο της διεθνούς αθεΐας, θα έκανε μια δημόσια, και μάλιστα συλλογική, ομολογία πίστεως όπως η πρόσφατη εν μέσαις Αθήναις του κ. Ζιουγκάνοφ. Διεκήρυξε ο ηγέτης του ρωσικού ΚΚ («Τα Νέα», 11.12.98) ότι το κόμμα του «δεν είναι αντιθρησκευτικό όπως στο παρελθόν επειδή οι αξίες και η ιδεολογία του απορρέουν από τις ίδιες αξίες και ιδέες της Ορθοδοξίας». Και προς κακοφανισμόν πολλών εγχωρίων, κατά δήλωσή τους προοδευτικών, κορύφωσε το ρηθέν με το ανεπανάληπτον: «Ο ιδεολογικός μας αρχηγός είναι ο Ιησούς Χριστός»!
Η ενανθρώπηση του Θεού έκοψε την παγκόσμια ιστορία στα δύο. Το μυστήριο της ενανθρωπήσεως, το «μυστήριον μέγα» υπήρξε έκτοτε σκάνδαλο για τους «Ιουδαίους» και μωρία για τους «εθνικούς», για όλους εκείνους που αποστερούν από τον εαυτό τους το δικαίωμα και το μεγαλείο του πιστεύειν. Για τους πιστούς όμως ο Ιησούς ο από Ναζαρέτ είναι ο Υιός του Θεού, ο Σωτήρας του Κόσμου, ο αδιαφιλονίκητος Κύριος της ιστορίας και των ανθρωπίνων συνειδήσεων.
Είναι ορισμένα «πράγματα» απροσπέλαστα στην κοινή λογική. Καλότυχος ο ποιητής που μας καθιστά κοινωνούς της χαράς του και του προσωπικού του βιώματος: «Λάμπει μέσα μου κείνο που αγνοώ. Μα ωστόσο λάμπει» (Ελύτης).
Η δυτική «μετανεωτερική» κοινωνία διακατέχεται από το «σύνδρομο του Τιτανικού», κυρίως στα ηγετικά της κλιμάκια, από όπου λείπουν ή τουλάχιστον σπανίζουν τα αγαθά πρόσωπα των ευαγγελικών διηγήσεων της Αγιας Νύχτας, όπως π.χ. οι αγραυλούντες ποιμένες και οι Μάγοι εξ Ανατολών. Πλειοψηφεί ο τύπος του Ηρώδη. Από την άποψη αυτή και με τη φόρτιση της τρέχουσας τραγωδίας του λαού του δεν έχει άδικο ο κ. Ζιουγκάνοφ στο ξέσπασμά του: «Ο Αντίχριστος είναι το νεοφιλελεύθερο κίνημα που υπονομεύει τα χριστιανικά ιδεώδη». Αν και λόγια όπως αυτά θα τρελάνουν την παρ’ ημίν Αριστερά, κομμουνιστική και μη, ίσως όμως να συντελέσουν σε αφύπνιση και αυτοκριτική (όπως κατά Μαρξ αποκαλείται η χριστιανική μετάνοια).
Φαίνεται ότι ο Θεός αποκαλύπτεται, ακριβέστερα, μπορούν να τον βλέπουν καθαρότερα από τους μικροαστούς του δυτικού καταναλωτισμού εκείνοι που «διά νόμου» τον στερήθηκαν επί τόσα χρόνια.
Ο ενσαρκωμένος Λόγος «πάντας θέλει σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν». Το Ευαγγέλιο έγινε μέρος του πολιτισμού των λαών αλλά η προαγωγή του σε ψυχή του πολιτισμού τους είναι συνεχές αγώνισμα. Ο,τι συνέβη διακόσια χρόνια πριν στη Φάτνη της Βηθλεέμ επαναλαμβάνεται λειτουργικά αλλά πρέπει να επαναλαμβάνεται και ως εμπειρία και βίωμα του αρρήτου Μυστηρίου της Σαρκώσεως από τους πιστούς. Νόημα ζωής που υπαγορεύει στάση ζωής. Η ανεπάρκεια της λογικής του ανθρώπου αναπληρώνεται από την υπερεπάρκεια της πίστης του. Τα προϊόντα της αμερικανικής υποκουλτούρας που καταναλίσκουμε αδηφάγα, μέχρι πρότινος μόνον οι πολίτες του δυτικού πολιτικού συστήματος και τώρα οι πάντες επί της γης, καλλιεργούν την πολιτιστική ισοπέδωση και απονευρώνουν αυτό που λέγεται συλλογική ετερότητα. Σκοπός η παγκοσμιοποίηση. Αρχικά θέλγητρο για πολλούς αλλά τώρα αποτρόπαιο φάσμα.
Τα Χριστούγεννα όμως πρέπει να μπορείς να τα ζήσεις, όχι απλά στον γιορτινό τους διάκοσμο και στις μελωδίες τους αλλά στο βαθύτερο νόημά τους. Στην ουσία τους. Ψάχνεις συνειδητά. Και βρίσκεις τον Θεό. «Ο ζητών ευρίσκει». Τον βρίσκει μέσα του. Και ύστερα στα πρόσωπα «των αδελφών του των ελαχίστων». Ελέχθη πολύ εύστοχα (Χ. Γιανναράς) ότι ίσως για πρώτη φορά στην Ιστορία το πρόβλημα του πολιτισμού μας «δεν είναι η ανυπαρξία ή όχι του Θεού. (Σχόλιο δικό μας: η περίπτωση του σημερινού ρωσικού ΚΚ είναι εξαιρετικά εύγλωττη.) Πρόβλημα είναι η ανυπαρξία του ανθρώπου». Το λογικό υποκείμενο, το πρόσωπο, άνθρωπος, ως εικόνα του Θεού, ισοπεδώνεται, σπανίζει, εξαφανίζεται.
Στη γλώσσα της ορθόδοξης θεολογίας συνυπάρχουν και συνυφαίνονται σωτηριολογικός χριστοκεντρισμός, μυστηριακή ευσέβεια και εκκλησιολογική βεβαιότητα.
Ο Σάμιουελ Χάντιγκτον, παρά την εμφανή κακότητα με την οποία στη «σύγκρουση των πολιτισμών» που διαβλέπει μεταχειρίζεται την Ορθοδοξία, μας ωφελεί αναδεικνύοντας την ετερότητά μας και την αυτονομία μας απέναντι στη δυτική εκδοχή της χριστιανικής Αποκάλυψης. Αυτό είναι μια μακροχρόνια ιστορία. Οι μεγάλοι Πατέρες της Εκκλησίας με τη στέρεη αρχαιοελληνική παιδεία τους έθεσαν στην υπηρεσία της Αποκάλυψης τις φιλοσοφικές «κατηγορίες» των κλασικών μας. Η Ευρώπη που με την επικράτηση των απαίδευτων φραγκικών φύλων έπαυσε να είναι πολιτισμικά ελληνική οδήγησε στο σχίσμα του 1054 και στην κορύφωση του ένοπλου (!) θρησκευτικού ιμπεριαλισμού το 1204 (κατάληψη Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους).
Η ενανθρώπηση του Κυρίου είναι μυστήριο και η προσέγγισή του με αυτογνωσία και αυτοσυνειδησία μπορεί να γίνει μόνον ως προσέγγιση μυστηρίου. Η Δύση, όμως, καθολική και προτεσταντική, όπως έγραψε προ καιρού ο αιωνόβιος πια Στίβεν Ράνσιμαν, τείνει να εκλογικεύει τα πάντα ξεχνώντας ότι η θρησκεία έχει μυστικιστικό χαρακτήρα. Για να καταλήξει σ’ αυτό εδώ το συγκλονιστικό για μας: «Από τις μεγάλες ιστορικές Εκκλησίες στον επόμενο αιώνα θα επιβιώσει μόνον η Ορθοδοξία γιατί δεν θα έχει αποτινάξει την ιδέα ότι η θρησκεία είναι μυστήριο» («Οικονομικός», 7.7.94). Ο έχων ώτα ακούειν ακουέτω!
Ο κ. Στυλιανός Παπαθεμελής είναι βουλευτής και πρώην
υπουργός.
