Περιπέτειες παλαιοφιλελεύθερου

Εχω την εντύπωση ότι γεννήθηκα φιλελεύθερος –αλλά το συνειδητοποίησα πολλά χρόνια μετά. Οπως ο ήρωας του Μολιέρου, που αργότερα κατάλαβε ότι σε όλη τη ζωή του μιλούσε πρόζα, έτσι και εγώ, όταν άρχισα να διαβάζω τα βασικά κείμενα του φιλελευθερισμού, ένιωσα μια αποκάλυψη. «Μα αυτά πίστευα και πιστεύω από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου!». Γιατί το κράτος δικαίου, ο διαχωρισμός των εξουσιών και ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μού φάνταζαν σχεδόν αυτονόητα.

Να διευκρινίσω άλλη μια φορά (απαραίτητο σε αυτή τη χώρα) ότι δεν υπήρξα ποτέ νεο-φιλελεύθερος. Την εποχή που ανδρώθηκα εγώ δεν είχε ακόμα ακουστεί ο νεο-εξαποδώς στην εδώ όχθη του Ατλαντικού.

Το να είσαι φιλελεύθερος στην Ελλάδα είναι μια θλιβερή ιστορία. Ούτε η Ελλάδα αλλά ούτε η Ανατολική Ευρώπη έχουν τέτοια παράδοση. Δεν έζησαν ούτε Αναγέννηση, ούτε Μεταρρύθμιση, ούτε Διαφωτισμό. Ο όρος κυκλοφορούσε από την εποχή του Ελευθέριου Βενιζέλου, αλλά τότε απλώς σου κόλλαγε μια κομματική ταυτότητα. Κι ακόμα και σήμερα, τόσα χρόνια μετά, φιλελεύθερη σκέψη αλλά και παράταξη δεν υπάρχουν σε αυτή τη χώρα. Μερικοί μεμονωμένοι άνθρωποι προσπαθούν να ακουστούν, όμως μέσα στον ιδεολογικό όχλο χάνονται οι φωνές τους.

Προσπάθησα να προσθέσω και εγώ τη δική μου. Από το 1962 μέχρι το 2016 έγραψα και δημοσίευσα εννέα βιβλία που είχαν άμεση σχέση με το θέμα. Το πιο «βαρύ»: «Ασκήσεις ελευθερίας» (2005), 530 μεγάλες σελίδες.

(Ολα αυτά τα βιβλία έκαναν αρκετές επανεκδόσεις. Τα παλαιότερα δεν υπάρχουν στα βιβλιοπωλεία, αλλά βασικά κείμενά τους είναι διαθέσιμα στις ιστοσελίδες μου: ndimou.gr. Πληκτρολογήστε τη λέξη «ελευθερία» στο παραθυράκι της αναζήτησης και θα εμφανιστούν πολλά βιβλία και κείμενα.)

Ομως δεν έμεινα στη θεωρία. Πίστευα –και το πιστεύω ακόμα –πως ο Στέφανος Μάνος είναι ένας άνθρωπος με σωστή και πρακτική (δηλαδή χρήσιμη) σκέψη. Το 1999, όταν αποφάσισε να δημιουργήσει μια δική του παράταξη (τους Φιλελεύθερους ή «Ταύρους») τον ακολούθησα –έγινα και μέλος στη Διοικούσα Επιτροπή. Είναι γνωστή η ιστορία αυτού του κόμματος (που επιβραβεύθηκε με 1,65% στις ευρωεκλογές), όπως και της πρώτης Δράσης που το ακολούθησε. Και όμως ήταν το μόνο κόμμα στην πρόσφατη ελληνική ιστορία που είχε πλήρεις και σωστά επεξεργασμένες θέσεις για όλα τα θέματα. Τολμηρές και σωτήριες. Αλλά ποιος στην Ελλάδα θέλει τέτοια κόμματα;

Περνάνε αρκετά χρόνια και ο Σταύρος Θεοδωράκης αποφασίζει να κατέβει στην πολιτική. Αλλη μια ελπίδα. Ο Σταύρος δεν έχει το δημιουργικό μυαλό του Μάνου, αλλά είναι ορθολογιστής και έντιμος. Οσο για τον φιλελευθερισμό, σαν λογικός άνθρωπος, ήταν αναγκαστικά φιλελεύθερος. Στάθηκα δίπλα του στην ίδρυση του Ποταμιού. Χωρίσαμε για λίγο αργότερα (όχι από δική μου πρόθεση), αλλά εξακολουθώ να πιστεύω σε αυτόν. Η θητεία του στη Βουλή απέδειξε πως ήταν σταθερός στις απόψεις του –και ίσως ήταν ο μόνος που δεν παρασύρθηκε σε λαϊκισμούς.

Η περιπέτεια του ΚΙΝΑΛ ήταν οδυνηρή για το Ποτάμι. Αποκαλύφθηκε ότι οι άνθρωποι που μαζεύτηκαν εκεί ήταν οι πιο συντηρητικοί από όλα τα κόμματα. Αντί για ένα καινοτόμο, προοδευτικό και μεταρρυθμιστικό Κέντρο, ονειρεύονταν μια επιστροφή στον ολετήρα της νεότερης Ελλάδας –το ΠαΣοΚ. Αυτό φάνηκε καθαρά από την ψηφοφορία για αρχηγό, στην οποία επέλεξαν, με μεγάλη πλειοψηφία, τη χειρότερη υποψηφιότητα.

Δεν ξέρω τι θα κάνει τώρα το Ποτάμι –θα ευχηθώ πάντως να διατηρηθεί αυτόνομο και να κατέβει στις επόμενες εκλογές, έστω και χωρίς πολλές ελπίδες. Κάπου πρέπει να στεγαστούν και οι φιλελεύθεροι. Η Νέα Δημοκρατία παραμένει παλαιά, πιο παλιά και συντηρητικά φοβισμένη και από την εποχή του ιδρυτή της –και τα άλλα κόμματα απλώς δεν υπάρχουν.

Γιατί σήμερα πια ένας είναι ο εχθρός: Ο ΛΑΪΚΙΣΜΟΣ!