Επιστολές, εξώδικα, απαγορεύσεις, τιμωρίες. Το μιντιακό τοπίο ανασυντάσσεται και αποφασίζει μέσα σε λίγες ημέρες να βάλει μία τάξη σε αυτό που ορίζεται ως «πνευματική ιδιοκτησία» αλλά δεν προστατεύεται. Η νομοθεσία υπάρχει, οι κανόνες είναι σαφείς, αλλά εδώ και χρόνια όλοι κάνουν τα στραβά μάτια. Και αυτοί που αναπαράγουν και όσοι αναπαράγονται κατ’ εξακολούθηση. Ο ΑΝΤ1 από τους τηλεοπτικούς σταθμούς και τα περιοδικά «ΟΚ», «Ηello» και «Εγώ! Weekly» έστειλαν την περασμένη εβδομάδα επιστολές με τις οποίες γνωστοποιούν τις προθέσεις τους να εφαρμόσουν τον νόμο. Να μην επιτρέψουν δηλαδή εφεξής την αναπαραγωγή του υλικού τους (οπτικό, ακουστικό, γραπτό και φωτογραφικό) αν δεν υπάρχει έγγραφη άδεια. Με αυτόν τον τρόπο τα συγκεκριμένα Μέσα έρχονται ουσιαστικά να καταργήσουν ένα είδος τηλεόρασης το οποίο «ανθεί» τα τελευταία χρόνια και ουσιαστικά λειτουργεί αξιοποιώντας σε μεγάλο βαθμό το υλικό ξένων προγραμμάτων.
Εκπομπές ολόκληρες βασίζονται στη συρραφή αποσπασμάτων από εκπομπές και πρόσωπα άλλων καναλιών τις οποίες απλώς καλούνται να σχολιάσουν στη συνέχεια οι συνεργάτες. Ενότητες που ξεπερνούν τη μία ώρα είναι προϊόντα αναπαραγωγής υλικού άλλων καναλιών ή αναδημοσίευσης της ύλης των εβδομαδιαίων περιοδικών. Τα κείμενα απλώς μεταδίδονται από την κάμερα σαν να επρόκειτο για θέματα που έχουν δημιουργήσει οι ίδιοι, ενώ σε πολλές περιπτώσεις δεν αναφέρονταν το μέσο ή ο δημιουργός.
Η απαγόρευση που ισχύει εδώ και μερικές ημέρες έχει συνέπειες. Αλλαγή ρότας, πτώση τηλεθέασης σε κάποιες από τις εκπομπές που έπαψαν να κάνουν χρήση ξένου υλικού, αλλά και άνοδος τηλεθέασης κάποιων των οποίων το περιεχόμενο «περιφρουρήθηκε» είναι μερικές από αυτές.
Τζώνης Καλημέρης, ΑΝΤ1


«Καταντήσαμε να τροφοδοτούμε τα άλλα κανάλια»


Ο διευθύνων σύμβουλος προγράμματος του ΑΝΤ1 κ. Τζώνης Καλημέρης μίλησε στο «Βήμα της Κυριακής» και εξήγησε τους λόγους για τους οποίους το κανάλι αποφάσισε πριν από μερικές ημέρες να στείλει επιστολή με την οποία δεν επιτρέπει την αναπαραγωγή αποσπασμάτων των εκπομπών του δίχως άδεια. «Αυτή η κουβέντα έχει ξεκινήσει εδώ και καιρό και αυτό το οποίο τώρα μας οδήγησε στο να στείλουμε τη συγκεκριμένη επιστολή είναι το γεγονός ότι βλέπαμε όλα τα σόου μας να αναμεταδίδονται από παντού χωρίς καμία άδεια. Το 50% κάποιων εκπομπών ήταν προβολή δικών μας προγραμμάτων. Δαπανούμε πολλά και όλοι χτίζουν εκπομπές γύρω από το δικό μας υλικό. Είναι περιουσία δική μας και των ανθρώπων μας. Για παράδειγμα, ο Γιώργος Λιάγκας αμείβεται από τον ΑΝΤ1, όχι από κάποιον άλλον. Γίνεται εκμετάλλευση της εικόνας του δίχως καμία άδεια». Σύμφωνα με τα στοιχεία που έχει ο σταθμός στη διάθεσή του «υπήρξε ημέρα όπου μετρήσαμε 3 ώρες υλικό το οποίο αναμεταδόθηκε συνολικά σε μικρά και μεγάλα κανάλια. Καταντήσαμε να τροφοδοτούμε τους άλλους». Ομως και ο ΑΝΤ1 χρησιμοποιεί σε κάποιες εκπομπές υλικό από άλλα κανάλια. Σκοπεύει να το διακόψει; ρωτήσαμε τον κ. Καλημέρη. «Το υλικό που χρησιμοποιούμε εμείς είναι μικρής διάρκειας και χρησιμοποιείται στις εκπομπές «Ράδιο Αρβύλα» και στο «Ολα». Δεν χρησιμοποιούμε παραπάνω από τρία λεπτά» είπε.
Το επιχείρημα κάποιων που αντιτίθενται στη συγκεκριμένη απαγόρευση είναι ότι μέσα από την αναπαραγωγή ουσιαστικά γίνεται και διαφήμιση και των εκπομπών και των προσώπων. Ο κ. Καλημέρης διαφωνεί λέγοντας ότι «ως ΑΝΤ1 έχουμε τα κορυφαία σε τηλεθέαση προϊόντα. Οταν το «Ράδιο Αρβύλα» κάνει 50% τηλεθέαση με 2,5 εκατομμύρια τηλεθεατές, το να το αναπαραγάγει μια εκπομπή με τηλεθέαση 15% δεν μας ενδιαφέρει. Εχουμε δικές μας εκπομπές που μας αναπαράγουν και την υπερκαλύπτουμε την προβολή κάθε μέρα». Οσο για τα πρώτα συμπεράσματα από τις πρώτες ημέρες εφαρμογής της οδηγίας; «Εχει ανέβει η τηλεθέαση κάποιων εκπομπών μας και έχει πτωτική πορεία αυτή των εκπομπών που βασίζονταν σε προβολή δικών μας αποσπασμάτων» καταλήγει.
Μαρία Κολλιάτσα, διευθύντρια του «Εγώ! Weekly»


«Πρέπει να σεβαστούμε τη δουλειά μας»
Από την πλευρά της, η διευθύντρια του «Εγώ! Weekly» της Alpha Editions Μαρία Κολλιάτσα εξηγεί ότι πλέον ήταν απαραίτητο να «σταματήσει η εξαντλητική και αδιάκοπη αναπαραγωγή των θεμάτων μας. Ειδικά αυτή την περίοδο», τονίζει, «που ο τομέας της δουλειάς μας έχει πληγεί πολύ με την κρίση. Πρέπει να προφυλάξουμε την περιουσία μας και ομολογώ ότι αυτό έγινε απολύτως σεβαστό και όλοι έδειξαν να το κατανοούν. Από αυτό ζουν άλλωστε. Φτάσαμε σε ένα σημείο όπου πρέπει να περιφρουρήσει και να προφυλάξει ό,τι μπορεί ο καθένας. Παλαιότερα δεν ήταν έτσι η κατάσταση. Δεν άνοιγες σάιτ και έπεφτες πάνω στην ύλη των περιοδικών. Το τελευταίο διάστημα όμως είχε ξεφύγει η κατάσταση. Εβλεπες την ύλη του περιοδικού και τα καλύτερα θέματα και φυσικά δίχως τα credits των φωτογράφων. Αλλά και το να αναφέρεις την πηγή δεν αρκεί». Η απόφασή τους να στείλουν επιστολή με τη συγκεκριμένη οδηγία έγινε σύμφωνα με τη Μαρία Κολλιάτσα «με σεβασμό και εκτίμηση στη δουλειά μας. Ισως τελικά να βοηθήσει όλους το να στραφούμε σε πρωτογενή θέματα γιατί, κακά τα ψέματα, από περιοδικά και εφημερίδες βγαίνουν οι πιο σημαντικές ειδήσεις».
Υπάρχει και ακόμη μία παράμετρος. Η επιμέρους αναπαραγωγή, η οποία συνήθως αφορά τις πιο «πιπεράτες» δηλώσεις και φράσεις, τις πιο αποκαλυπτικές εξομολογήσεις και οι οποίες όταν δημοσιεύονται απομονωμένες αδικούν και το πρόσωπο αλλά και την πρόθεση του εντύπου. «Εχουν περάσει πολλοί άνθρωποι από τα περιοδικά μας και έχουν αφηγηθεί σημαντικά γεγονότα αλλά δεν έχει γίνει το ίδιο με την αναπαραγωγή. Εχει συμβεί κάποιος συνεντευξιαζόμενος να είναι ευχαριστημένος και στη συνέχεια να μη γίνει σωστά η προβολή από την εκπομπή».
Και η προβολή που γινόταν και τώρα παύει να υπάρχει; «Θα το άκουγα αυτό αν ίσχυε. Αλλά με όλο αυτό που συνέβαινε χάθηκε, έχει πάψει να υπάρχει η αγωνία της έκπληξης. Δεν κάνει διαφήμιση η τηλεόραση στο περιοδικό, όλο αυτό γίνεται γιατί χάθηκε η έννοια του τι βάζω πώς και γιατί σε μία εκπομπή. Εχεις άποψη και σεβαστή αλλά είναι άλλο το να σχολιάζεις κάποια σημεία και άλλο να σκανάρεις τη σελίδα μόνο σε σημεία που αφορούν την προσωπική ζωή και τα θέματα υγείας».

Τι ισχύει σύμφωνα με τον νόμο
Ο δικηγόρος Αλκης Ψάρρας απαντά στις ερωτήσεις του «Βήματος» για το ζήτημα της πνευματικής ιδιοκτησίας:
Τι σημαίνει αυτή η οδηγία απαγόρευσης;
«Ουσιαστικά πρόκειται για αλλαγή πολιτικής και όχι για αλλαγή νομοθεσίας. Ως τώρα η νομοθεσία υπήρχε και προέβλεπε τα πάντα. Τώρα έχουμε αλλαγή πολιτικής καθώς τα μέσα διεκδικούν περισσότερο την εφαρμογή αυτών των πραγμάτων. Προφανώς δίνουν περισσότερη σημασία στο περιεχόμενο, η αγορά προσπαθεί να τακτοποιήσει θέματα περιεχομένου. Στο εξωτερικό υπάρχει πολύ μεγάλη συζήτηση η οποία αφορά το θέμα του τι μπορώ να αναπαράγω από το προϊόν ενός καναλιού, ενός ηλεκτρονικού ή έντυπου περιοδικού».
Τι μπορεί να αναπαραχθεί και πώς;
«Για να είμαστε ξεκάθαροι, η πνευματική ιδιοκτησία είναι δικαίωμα το οποίο έχει δύο παραμέτρους. Η μία αφορά το περιουσιακό δικαίωμα και η άλλη το ηθικό. Το δικαίωμα του να αναφέρεται στην πηγή. Αφορά μόνο τον δημιουργό και δεν μεταβιβάζεται αυτό το δικαίωμα. Αυτό αφορά τον δημιουργό. Το περιουσιακό δικαίωμα μεταβιβάζεται και δίνεται άδεια χρήσης, αποκλειστικής ή μη. Από εκεί και πέρα υπάρχουν πολλές παράμετροι. Συνίσταται από πολλές επιμέρους εξουσίες οι οποίες διαφοροποιούνται και μεταβιβάζεται ή δίνεται άδεια χρήσης.
Στο κανάλι ή στην τηλεόραση ή στο περιοδικό έχουμε τους δημιουργούς και αυτούς οι οποίοι έχουν την ευθύνη αυτών των μέσων. Συνήθως μεταβιβάζεται σε αυτούς το δικαίωμα. Οταν είσαι με σύμβαση εργασίας, ναι μεν δημιουργός είναι ο εργαζόμενος αλλά αυτόματα μεταβιβάζεται το δικαίωμα στον εργοδότη. Οταν δεν υπάρχει σύμβαση, δεν ισχύει. Το δικαίωμα είναι να δημοσιευτεί το έργο στην εφημερίδα για παράδειγμα, όχι να δημοσιευτεί σε άλλο μέσο. Εκεί χρειάζεται πάλι ειδική άδεια. Οταν υπάρχει σύμβαση, ο εργαζόμενος παραχωρεί το δικαίωμα. Αν κάποιος δεν έχει την άδεια του δημιουργού, δεν μπορεί να διαβάσει στον αέρα κείμενο. Μπορεί να κάνει περίληψη και αναφορά, όχι αναπαραγωγή. Την ιδέα μεταδίδεις, δεν προστατεύεται η ιδέα αλλά ο τρόπος με τον οποίο το αποτυπώνει κάποιος και προστατεύεται από τη στιγμή που θα αποτυπωθεί σε κάποιο μέσο. Η ιδέα είναι ελεύθερη».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ