Εξαρση της ιογενούς γαστρεντερίτιδας παρατηρείται αυτή την περίοδο στην Ελλάδα. Πολλά παιδιά χάνουν ώρες μαθημάτων και παραμένουν για μέρες στο σπίτι ώσπου να υποχωρήσει η λοίμωξη.
Σύμφωνα με τον καθηγητή Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αθανάσιο Τσακρή, οι ιοί που προκαλούν γαστρεντερίτιδα μεταφέρονται κυρίως με τα χέρια. Γι’ αυτό συνιστά σε όλους να πλένουν καλά τα χέρια τους και ειδικά σε όσους συσκευάζουν και παρασκευάζουν τρόφιμα να φορούν γάντια.
Οι ιογενείς γαστρεντερίτιδες αποτελούν το συχνότερο αίτιο διάρροιας σε παιδιά και ενηλίκους, επισημαίνει ο κ. Τσακρής. Η συχνότητά τους εξαρτάται από την ηλικία, τη χώρα και τις συνθήκες διαβίωσης του ασθενούς. Στις αναπτυγμένες χώρες υπολογίζεται ότι κατά μέσον όρο εμφανίζονται ένα ως τρία επεισόδια ανά άτομο τον χρόνο, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες ο αριθμός αυτός μπορεί να κυμαίνεται από ένα ως 18 επεισόδια. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), στον αναπτυσσόμενο κόσμο η θνησιμότητα από γαστρεντερίτιδα ανέρχεται σε 2,2 εκατομμύρια θανάτους ανά έτος. Η κατανομή των ιογενών γαστρεντερίτιδων εμφανίζει τη μεγαλύτερη επίπτωση κατά τους χειμερινούς μήνες, σε αντίθεση με τις βακτηριακές ή παρασιτικές γαστρεντερίτιδες, που εμφανίζουν έξαρση κατά τους καλοκαιρινούς μήνες και συνδέονται περισσότερο με την πλημμελή συντήρηση τροφίμων και ποτών.
Η ιογενής γαστρεντερίτιδα εκδηλώνεται με οξεία διάρροια, εμέτους, πυρετό, ανορεξία, κεφαλαλγία, κοιλιακές κράμπες και μυαλγίες. Οι βακτηριακές γαστρεντερίτιδες παρουσιάζονται συχνότερα σε παιδιά μεγαλύτερης ηλικίας, ενώ συνοδεύονται από εμφάνιση βλέννας ή αίματος στις διαρροϊκές κενώσεις, χαρακτηριστικά που δεν παρατηρούνται σε ιογενή προσβολή.
Ενα συγκεκριμένο είδος ιών, οιροταϊοί (rotaviruses), αποτελούν την πρώτη αιτία οξείας διάρροιας στα παιδιά (30%-60%). Ακολουθούν οι νοροϊοί (noroviruses) με 8%-30%, οι αστροϊοί (astrovirus) και οι αδενοϊοί (adenoviruses-ομάδας F) με 6%-9%. Ειδικότερα οι ροταϊοί ευθύνονται για το 50% των επιδημικών διαρροϊκών συνδρόμων σε βρέφη και παιδιά, ενώ τα τελευταία χρόνια οι λοιμώξεις από νοροϊούς παρουσιάζουν μεγάλη αύξηση τόσο στα παιδιά όσο και στους ενηλίκους. Αλλοι ιοί που προκαλούν ιογενή γαστρεντερίτιδα είναι οι εντεροϊοί (enteroviruses) και οι κοροναϊοί (coronaviruses).
Οι ροταϊοί οφείλουν το όνομά τους στην εμφάνισή τους που προσομοιάζει σε τροχό άμαξας (rota). Η μετάδοση των ιών είναι πολλές φορές ανεξάρτητη των συνθηκών υγιεινής που επικρατούν, καθώς είναι ιδιαίτερα ανθεκτικοί ιοί στο περιβάλλον και μπορεί να παραμείνουν για εβδομάδες στο νερό, στα χέρια ή σε διάφορες επιφάνειες. Μεταφέρονται στο γαστρεντερικό σύστημα με την κατανάλωση μολυσμένων τροφίμων (συχνότερα λαχανικών) τα οποία επιμολύνονται με τη σειρά τους έπειτα από πλύσιμο με μολυσμένο νερό. Επιδημιολογικά στοιχεία δείχνουν ότι οι ροταϊοί ευθύνονται για το 10% των περιστατικών διάρροιας που απαιτούν ιατρική παρέμβαση ή εξελίσσονται σε σοβαρή λοίμωξη στην παιδική ηλικία. Στις αναπτυσσόμενες χώρες η έκβαση τέτοιων λοιμώξεων είναι περισσότερο δυσμενής και η θνητότητα υψηλότερη, καθώς η κατάλληλη θεραπεία με ενυδάτωση συχνά δεν είναι διαθέσιμη.
Οι νοροϊοί αποτελούν επίσης ένα από τα πιο συχνά αίτια επιδημιών ιογενούς γαστρεντερίτιδας από φαγητό ή νερό σε όλον τον κόσμο. Οι νοροϊοί μεταδίδονται με την εντεροστοματική οδό και είναι ιδιαίτερα μολυσματικοί, καθώς απεκκρίνονται σε μεγάλους αριθμούς από τα κόπρανα και τα εμέσματα των ασθενών και ανιχνεύονται σε αυτά ακόμη και δύο εβδομάδες μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων. Η μετάδοση, αν και είναι πολύ συχνότερη από μολυσμένα τρόφιμα ή νερό, μπορεί επίσης να γίνει από άτομο σε άτομο ή ακόμη και με αερολύματα εμεσμάτων. Η ικανότητα επιβίωσης του ιού στις διάφορες επιφάνειες ως και τρεις εβδομάδες, όπως και η πολύ χαμηλή μολυσματική δόση του ιού (μόλις 10-100 ιικά σωματίδια είναι ικανά να προκαλέσουν λοίμωξη), συμβάλλουν πολλές φορές στην επέκταση και διατήρηση επιδημιών για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Οπως και στην περίπτωση των ροταϊών, και εδώ η νόσος εμφανίζεται πιο πολύ τους χειμερινούς μήνες (συγκεκριμένα από τα μέσα του χειμώνα ως τις αρχές του καλοκαιριού) και η διάρκεια των συμπτωμάτων είναι από μία ως τρεις ημέρες. Η συχνότερη επιπλοκή είναι και σε αυτή την περίπτωση η αφυδάτωση, αν και η σοβαρότητά της είναι μικρότερη από την αφυδάτωση που παρατηρείται στη γαστρεντερίτιδα από ροταϊό. Η αντιμετώπιση περιορίζεται στην αποφυγή της μετάδοσης του ιού και τα μέτρα πρόληψης αφορούν καλό πλύσιμο των χεριών, απομόνωση των ασθενών και σύσταση για αποφυγή εργασίας για τρεις-τέσσερις ημέρες μετά την υποχώρηση των συμπτωμάτων.
Για την αντιμετώπισή τους ιδιαίτερη σημασία έχει η έγκαιρη εντόπιση της επιδημίας, δηλαδή της συρροής κρουσμάτων γαστρεντερίτιδας σε περιστατικά που σχετίζονται μεταξύ τους από άποψη τόπου και χρόνου. Στη συνέχεια οι αρχές δημόσιας υγείας πρέπει να διερευνούν τα περιστατικά, να συντονίζουν τον επιδημιολογικό και εργαστηριακό έλεγχο και να εκδίδουν έγκαιρα το πόρισμά τους προς την Πολιτεία ενημερώνοντας παράλληλα τους πολίτες για τη λήψη κατάλληλων προληπτικών μέτρων. Η επιτήρηση δεν πρέπει να διακόπτεται κατά τη διάρκεια της επιδημίας, ενώ θα πρέπει επίσης να ενημερώνεται η ιατρική κοινότητα αλλά και το κοινό για τη λήξη της επιδημίας.
Τα μέτρα πρόληψης και προστασίας
Οι ιοί αποτελούν το κυριότερο αίτιο γαστρεντερίτιδας και ευθύνονται για το 70%-80% των περιπτώσεων. Το ποσοστό αυτό είναι ακόμη μεγαλύτερο στην παιδική ηλικία και ιδιαίτερα στο σχολικό περιβάλλον.
Τα βακτήρια, όπως είναι το κολοβακτηρίδιο, η σαλμονέλα, η σιγκέλα και το καμπυλοβακτηρίδιο, είναι υπεύθυνα μόνο για το 10%-20% των περιστατικών γαστρεντερίτιδας και τα παράσιτα μόλις για το 1%. Οι πιο ευάλωτες ηλικιακά ομάδες είναι τα παιδιά κάτω των πέντε ετών και τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών. Τις τελευταίες δεκαετίες, η συχνότητα των γαστρεντερίτιδων που προκαλούνται από βακτήρια και παράσιτα έχει μειωθεί, τουλάχιστον στις αναπτυγμένες χώρες, ως αποτέλεσμα εκτεταμένης εφαρμογής βασικών μέτρων δημόσιας υγείας, όπως είναι η παρακολούθηση, συντήρηση και βελτίωση των υποδομών ύδρευσης και αποχέτευσης. Ωστόσο η νοσηρότητα της γαστρεντερίτιδας ιογενούς αιτιολογίας δεν ακολουθεί τον ίδιο ρυθμό μείωσης, και σε αρκετά ανεπτυγμένα κράτη οι εθνικοί ή διεθνείς οργανισμοί δημόσιας υγείας καταγράφουν αυξημένη επίπτωση της νόσου.

«Για την πρόληψη της ιογενούς γαστρεντερίτιδας», αναφέρει ο καθηγητής Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Αθανάσιος Τσακρής, «πέρα από τα ειδικά προληπτικά μέτρα που αφορούν συγκεκριμένες οδηγίες για τους εργαζομένους σε νοσοκομεία ή τη χρήση ειδικού προστατευτικού ρουχισμού και τη χρήση χημικών ουσιών για απολύμανση χώρων και εργαλείων, μεγάλη σημασία έχει η εφαρμογή των γενικών μέτρων υγιεινής. Αυτά αφορούν το σχολαστικό πλύσιμο των χεριών και τη χρήση προστατευτικών μέσων σε χώρους παρασκευής τροφίμων ή στους χώρους όπου παρασκευάζονται τυποποιημένα προμαγειρεμένα τρόφιμα. Η χρήση των παραπάνω μέτρων πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της διαδικασίας παρασκευής και διάθεσης τροφίμων. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι με αυτόν τον τρόπο πέραν από τις ιογενείς γαστρεντερίτιδες, αποφεύγουμε και πολλές άλλες λοιμώξεις».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ