Εν μέσω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και σε καιρούς που τα πάντα γύρω μας αλλάζουν με εκρηκτικά γρήγορους ρυθμούς, η αγροτική οικονομία οφείλει να λειτουργήσει κατά τέτοιον τρόπο ώστε να επηρεασθεί όσο το δυνατόν λιγότερο από τη δυσμενή οικονομική συγκυρία.
Ειδικά αυτή την κρίσιμη περίοδο οφείλουμε να είμαστε σοβαροί και υπεύθυνοι και να πούμε ορισμένες αλήθειες.
Αλήθεια πρώτη:
Μετά την κατάρρευση του διπολισμού, τα οικονομικά συστήματα και τα κοινωνικά δεδομένα αλλάζουν σε όλον τον κόσμο. Η παρεμβατική δυνατότητα που είχαν ως τότε τα κράτη υποχωρεί ή εξαφανίζεται.
Συνεπώς οφείλουμε και στον αγροτικό τομέα να κινηθούμε μέσα σε ένα υποχρεωτικό διεθνές πλαίσιο ως Ευρωπαίοι και ως Ελληνες. Σε έναν σημαντικό βαθμό η εθνική πολιτική έχει αντικατασταθεί από την ΚΑΠ.
Αλήθεια δεύτερη:
Αυτή η νέα διεθνής κατάσταση αναγκάζει τις κυβερνήσεις να γίνονται λιγότερο- μερικές φορές και καθόλου- γενναιόδωρες. Να περιορίζονται οι πρωτοβουλίες τους. Να στενεύουν τα περιθώρια στην άσκηση της οικονομικής ή της κοινωνικής πολιτικής.
Ορισμένοι βασικοί τομείς της οικονομίας αρχίζουν να κλονίζονται. Στη γεωργία βέβαια οι στηρίξεις και σήμερα δεν έπαψαν να υπάρχουν, ιδιαίτερα δε μέσα στους κόλπους της ΕΕ με την ΚΑΠ (διάφορα προγράμματα υποδομών κτλ.). Ωστόσο ακόμη και αυτές οι ενισχύσεις, είτε αλλάζουν μορφή είτε μεταβάλλονται σε έμμεσες ενισχύσεις, σίγουρα δεν μειώνονται. Η νέα αυτή στήριξη του αγροτικού τομέα στοχεύει κυρίως στην ενίσχυση της οικονομίας της υπαίθρου, στην αναβάθμιση των υποδομών στην περιφέρεια, ενώ στρέφεται προς την καλούμενη «πράσινη ανάπτυξη».
Παράλληλα δίδεται η δυνατότητα για τη διαμόρφωση μιας νέας πολιτιστικής διατροφικής «μεσογειακής» ποιότητας και επάρκειας αναβαθμισμένων αγαθών, ανταγωνιστικών στις διεθνείς αγορές.
Στο πλαίσιο της ΚΑΠ ενισχύονται όσο περνούν τα χρόνια οι φωνές για ενίσχυση των πόρων για τα έργα αγροτικής ανάπτυξης προερχομένων από τις άμεσες ενισχύσεις και μερική επανεθνικοποίηση της ΚΑΠ- προσέγγιση με την οποία η χώρα μας είναι αντίθετη.
Αλήθεια τρίτη:
Η συνεχής επίκληση για διαρκείς επιδοτήσεις ή άτοκους δανεισμούς- προκειμένου να επιβιώσει ένας παραγωγός σε έναν κόσμο ανοιχτής οικονομίας- έχει ληξιπρόθεσμη προοπτική. Είναι δύσκολο να επιβιώσει ένα αγροτικό σύστημα το οποίο θα στηρίζεται αποκλειστικά σε ενισχύσεις. Τα προϊόντα μας συνεπώς οφείλουν να μπορούν να στέκονται δυναμικά μέσα στις νέες ανταγωνιστικές αγορές. Ζούμε σε έναν κόσμο όπου, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα θεωρούνται θεμελιώδεις αρχές, έτσι και οι ελεύθερες αγορές αποτελούν σημαντικό συστατικό στοιχείο της κοινωνικής μας ζωής και της οικονομικής δράσης μας.
Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τις σημερινές δυσκολίες και προκλήσεις των καιρών, οφείλουμε να δούμε τον κόσμο και τα προβλήματά του με ρεαλισμό, με αυτοπεποίθηση και χωρίς ιδεολογικές αγκυλώσεις.
Αλήθεια τέταρτη:
Οι σημερινές αλλαγές επιφέρουν συγκεκριμένα οικονομικά προβλήματα, όπως άλλωστε συνέβη ιστορικά αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια.
Στη δεκαετία του 1970, π.χ., είχαμε «στασιμοπληθωρισμό», που συνδύαζε την οικονομική κάμψη με τον πληθωρισμό.
Το 1973 και το 1979 είχαμε παρατεταμένες υφέσεις λόγω των ενεργειακών κρίσεων.
Στη δεκαετία του 1990, με την επικράτηση του συστήματος της παγκοσμιοποίησης, πολλές οικονομίες κλονίστηκαν. Συγχρόνως άρχισε να λειτουργεί μια οικονομία η οποία στηριζόταν σε «εικονικά» στοιχεία, σε «οικονομικές φούσκες» και σε συχνά αναξιόπιστα «χαρτιά» (ομόλογα, μετοχές κτλ.) που δεν ανταποκρίνονταν σε αληθινές αξίες. Οταν οι τίτλοι αυτοί αποδείχθηκαν ανίσχυροι και μη αντιπροσωπευτικοί της αντίστοιχης πραγματικής οικονομικής αξίας- που υποτίθεται πως αντιπροσώπευαν- επέφεραν τον σημερινό κλονισμό της οικονομίας μας. Ουσιαστικά βρεθήκαμε μπροστά σε μια οικονομία που στηριζόταν σε ψεύτικες «προσφορές» άχρηστων αγαθών και υποβαθμισμένων αξιών.
Η οικονομική αυτή κατάσταση δεν ανταποκρινόταν στην πραγματική εικόνα της οικονομίας και στην πραγματική ζήτηση και επηρέασε δυσμενώς και την αγροτική οικονομία. Απαιτούνται συνεπώς άμεσες μεταρρυθμίσεις και στην οικονομία και στον αγροτικό τομέα.
Αλήθεια πέμπτη:
Η νέα κατάσταση της παγκοσμιοποίησης δεν επέφερε μόνο δεινά και καταστροφές, όπως θέλουν να την παρουσιάσουν ορισμένες ιδεολογίες. Δημιούργησε και νέες προϋποθέσεις ανάπτυξης δίνοντας δυνατότητες για παραγωγική και κοινωνική ανεξαρτησία σε ολόκληρη την ανθρωπότητα.
Μεγάλες, π.χ., πολυεθνικές επιχειρήσεις άνοιξαν τον δρόμο και σε πιο φτωχούς λαούς, οι οποίοι άρχισαν να αναπτύσσονται με τη βοήθεια των ξένων κεφαλαίων, των διευρυμένων επενδύσεων και της νέας τεχνολογίας που εισέπραττε η χώρα τους.
Οι λαοί αυτοί άλλωστε διδάχθηκαν, αναπτύχθηκαν και άρχισαν να γίνονται παραγωγικά και κοινωνικά αυτόνομοι μέσα από τις νέες παγκόσμιες προκλήσεις.
Η παγκοσμιοποίηση είναι μια νέα αναπόδραστη πραγματικότητα που ενέχει έντονα το στοιχείο του ανταγωνισμού, μέσα από το οποίο οφείλουμε και μπορούμε να διακριθούμε. Ηδη τα πλεονεκτήματά της φαίνονται σε πολλές νέες επιχειρήσεις και στον αγροτικό τομέα, που στρέφονται σε βιολογικές καλλιέργειες, σε τυποποίηση, σε παραγωγή αγροτικών προϊόντων ποιότητας κτλ.
Η παγκοσμιοποίηση είναι για τους νέους ένα πεδίο ανοιχτών οριζόντων, δυναμικών προκλήσεων και μια πρόκληση κατάκτησης της ποιότητας. Οι άνθρωποι θα έχουν πάντοτε την ανάγκη ποιοτικών και γευστικών τροφίμων. Η γεωργία δεν θα πάψει να αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομικής ανάπτυξης μιας χώρας.
Αλήθεια έκτη:
Ο αγροτικός τομέας υπέστη ένα δυνατό σοκ από τη νέα παγκόσμια τάξη. Αυτό οφείλεται κατ΄ αρχάς στις ελεύθερες εισαγωγές αγροτικών προϊόντων και στις ακριβές πρώτες ύλες αλλά και γιατί πολλές παραγωγοί χώρες αγροτικών προϊόντων με φθηνά ημερομίσθια, χαμηλούς μισθούς κτλ. συμπιέζουν σημαντικά το είδος και τις τιμές του αγροτικού προϊόντος. Τα νέα αυτά δεδομένα επηρεάζουν ιδιαίτερα τις ανεπτυγμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.
Η χώρα μας οφείλει να προβάλλει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα στον αγροτικό τομέα, τα οποία πηγάζουν κυρίως από το φυσικό της περιβάλλον (εδαφοκλιματικά χαρακτηριστικά) το οποίο προάγει την ποιότητα. Η μεσογειακή διατροφή (υποψήφια για ένταξη στην άυλη πολιτιστική κληρονομιά της UΝΕSCΟ) και τα μεσογειακά μας αγροτικά προϊόντα δίδουν μια διέξοδο στην αγροτική ανάπτυξη.
Αλήθεια έβδομη:
Η επίλυση του αγροτικού προβλήματος είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη γενικότερη πορεία της οικονομίας.
Η διέξοδος σήμερα από την οικονομική κρίση έχει ανάγκη από τη διοχέτευση ρευστού χρήματος στην αγορά και συγχρόνως έχει ανάγκη από τη θέρμανση της οικονομίας με την αύξηση δαπανών για επενδύσεις. Η σημερινή κυβέρνηση βαδίζει προς την κατεύθυνση αυτή.
Στον αγροτικό τομέα μάλιστα η διοχέτευση δημοσίων πόρων γίνεται με το Δ΄ Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης, το οποίο περιλαμβάνει έναν μεγάλο αριθμό έργων υποδομής και δράσεων τα οποία μπορούν να αναθερμάνουν την οικονομία.
Οι προηγούμενες οικονομικές κρίσεις λύνονταν κατά βάση με απλές πολιτικές αποφάσεις οικονομικού χαρακτήρα.
Η σημερινή κρίση όμως οφείλεται στη στρεβλή λειτουργία του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος, στις χρηματοπιστωτικές πολιτικές και στην «εικονική» οικονομία.
Συνεπώς η λύση που θα μας οδηγήσει στη σημερινή έξοδο από την κρίση εστιάζεται σε μια βαθιά ανατροπή ολόκληρου του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος. Χρειάζονται ριζοσπαστικές παρεμβάσεις ώστε να ανατραπούν οι βασικές εικονικές δομές στις οποίες στηρίχθηκε η οικονομία τα τελευταία χρόνια.
Η σημερινή κρίση έχει μεγάλες ομοιότητες με την κρίση του 1930. Τότε ο Κέινς είχε τονίσει: «Εχουμε πρόβλημα γεννήτριας» και εννοούσε ότι υπήρχε πρόβλημα ρευστότητας. Νομίζω ότι η κρίση του 1930 έχει πολλά να μας διδάξει.
Ο κ. Σωτήρης Χατζηγάκης είναι υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων.
