Η υποβάθµιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Πορτογαλίας από τη Standard & Poor’s την περασµένη εβδοµάδα επισκιάστηκε από την απώλεια του τριπλού «Α» που διατηρούσε η Γαλλία από τότε που οι τρεις αµερικανικοί οίκοι αξιολόγησης αναδείχθηκαν κήνσορες της «ποιότητας» του δηµόσιου χρέους.
Γεγονός είναι ότι στο εξής τα πορτογαλικά χρεόγραφα κατατάσσονται στην κατηγορία των «σκουπιδιών», αποµακρύνοντας τον –ούτως ή άλλως υπερβολικά φιλόδοξο – στόχο της επιστροφής στις διεθνείς αγορές οµολόγων εντός του 2013.
Η Λισαβόνα θα συνεχίσει λοιπόν να ζει από τις τρίµηνες ενέσεις ρευστότητας και υπό τις αυστηρές εντολές των δανειστών της για πολύ καιρό ακόµη. Αυτό όµως σηµαίνει ότι οι Πορτογάλοι θα υποστούν το ίδιο διάστηµα τα σκληρά µέτρα λιτότητας που επιβάλλει η τρόικα διά µέσου της κυβέρνησης βέρνησης του Πέδρο Πάσος Κοέλιο . Μέτρα τα οποία συνιστούν «τη λάθος συνταγή για την αντιµετώπιση της κρίσης», σύµφωνα µε τον νοµπελίστα οικονοµολόγο Τζόζεφ Στίγκλιτζ.
Οι παράγοντες της αγοράς παραδέχονται τώρα ότι η Πορτογαλία δεν απέχει πολύ από το να ακολουθήσει την Ελλάδα και στον δρόµο της αναδιάρθρωσης του «µη βιώσιµου» χρέους της. Οµολογία αποτυχίας ή ένδειξη της εγγενούς αντίφασης της νεοφιλελεύθερης πολιτικής; Σε κάθε περίπτωση οι τράπεζες, όπως ο αµερικανικός όµιλος Citigroup, διαπιστώνουν ότι η Λισαβόνα «εντός του 2012 ή το αργότερο το 2013» θα υποχρεωθεί να προχωρήσει σε αναδιαπραγµάτευση του χρέους της µε τους πιστωτές της ή σε διαφορετική περίπτωση θα πρέπει να δεχθεί ένα δεύτερο δάνειο από την Ευρωπαϊκή Ενωση και το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο.
Η τραγική ειρωνεία είναι ότι αυτοί που λένε πλέον πως «τα χειρότερα έπονται» για την Πορτογαλία είναι οι ίδιοι που καιρό τώρα διατείνονταν ότι η λιτότητα είναι «ο ενάρετος δρόµος» για την ανάκαµψη της οικονοµίας.
Η ανατροφοδοτούµενη ύφεση συνιστά τη µητέρα των προβληµάτων για την πορτογαλική οικονοµία, διαπιστώνουν µε έκπληξη οι οίκοι αξιολόγησης και οι αναλυτές των τραπεζών. Πράγµατι, µετά τη συρρίκνωση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος κατά 1,6% τη χρονιά που πέρασε, ο ρυθµός ανάπτυξης το 2012 εκτιµάται ότι θα διαµορφωθεί σε -3,1%, σύµφωνα µε τις ως σήµερα προβλέψεις της κεντρικής τράπεζας της χώρας. Εκτιµήσεις που δεν αποκλείεται όµως να «πέσουν έξω», προειδοποιούν οι ειδήµονες των αγορών. «Αν το 2012 η ύφεση ξεπεράσει το 4%, µετά το καλοκαίρι η οικονοµία θα έχει ανάγκη από δεύτερο πακέτο στήριξης» εκτιµά ο αναλυτής της IG Markets Ντουάρτε Κάλντας. Κι όµως, την ίδια στιγµή επιµένουν στο ίδιο φάρµακο. «Είναι βέβαιο ότι η Πορτογαλία οφείλει να σεβαστεί τις δεσµεύσεις της προς την τρόικα» δηλώνει µιλώντας στη γαλλική «Les Echos» ο επικεφαλής του επενδυτικού ταµείου Optimize Ντιόγκο Τεϊσέιρα.
Οι δεσµεύσεις της κυβέρνησης δεν είναι παρά οι συµφωνηµένοι όροι εσωτερικής υποτίµησης την οποία υφίστανται και οι «µη ανταγωνιστικοί» Πορτογάλοι. Η τελευταία δέσµη µέτρων της κεντροδεξιάς κυβέρνησης (σε συνέχεια των δύο πακέτων λιτότητας του σοσιαλιστή πρώην πρωθυπουργού Ζοζέ Σόκρατες ) υποχρεώνει τους εργαζοµένους να δουλεύουν περισσότερο για να αµείβονται µε µισθούς «παγωµένους» στα επίπεδα του 2010. Tα αρχικά σχέδια της κυβέρνησης προέβλεπαν αύξηση του ωραρίου κατά µισή ώρα, επέκταση των ευέλικτων µορφών απασχόλησης, κατάργηση τεσσάρων αργιών και µείωση των αδειών µετ’ αποδοχών κατά τρεις ηµέρες. Την περασµένη Τρίτη το υπουργείο Οικονοµικών έκανε πίσω, υπό την πίεση των συνδικάτων, στο ζήτηµα της αύξησης του εργάσιµου χρόνου. Τουλάχιστον επί του παρόντος. Ο αρµόδιος υπουργός Αλβαρο Σάντος Περέιρα επέµεινε στην αναγκαιότητα εφαρµογής των µέτρων επικαλούµενος το έλλειµµα ανταγωνιστικότητας και την «πολύ ακριβή εργασία» που προσφέρουν οι συµπατριώτες του. Τουλάχιστον 50 ιστορικοί και άνθρωποι των τεχνών συνυπέγραψαν κείµενο στο οποίο ανα φέρονται στην κατάργηση αργιών µε βαρύ ιστορικό συµβολισµό καταγγέλλοντας την κυβέρνηση για «αντικοινωνική βία». Η πορτογαλική εφηµερίδα «Publico» σηµειώνει ότι «οι ανιστόρητοι υπουργοί κάνουν ό,τι δεν τόλµησε επί 48 χρόνια το δικτατορικό καθεστώς». Οι δύο αργίες αντιστοιχούν στην ηµέρα της εγκαθίδρυσης της Α’ ∆ηµοκρατίας το 1910 και στην «Ηµέρα της Ανεξαρτησίας» από την ισπανική κυριαρχία.
Εκτός όµως από τις ιστορικές προεκτάσεις, υπάρχουν οι κοινωνικές και οικονοµικές πτυχές της αύξησης των εργάσιµων ηµερών. Οπως επισηµαίνει ο πορτογαλικός Τύπος, η πολιτική αυτή αποσκοπεί στο να επιστρέψει η χώρα έναν αιώνα πίσω, όταν οι εργαζόµενοι αναπαύονταν µία ηµέρα την εβδοµάδα, δεν δικαιούνταν πληρωµένες άδειες και δούλευαν από τα χαράµατα ως τη δύση του ηλίου.
«Η Πορτογαλία υιοθετεί τη λογική του αποπληθωρισµού µέσω της συµπίεσης του µισθολογικού κόστους» εξηγεί η γαλλίδα καθηγήτρια στο Πανεπιστήµιο της Ρουέν Ανν Ντελάτ. «Τα µέτρα αυτά θα αυξήσουν αυτοµάτως την ανεργία και θα περιορίσουν τη ζήτηση. Και αυτό θα διαρκέσει για πολύ καιρό» δηλώνει η ίδια στον «Monde».
Οι στατιστικές δείχνουν ότι η ανεργία στους νέους κάτω των 25 ετών ξεπερνά το 30% και ανταγωνίζεται το αντίστοιχο ποσοστό σε Ελλάδα και Ισπανία. Ελλείψει θέσεων πλήρους απασχόλησης οι νέοι δεν έχουν παρά να ελπίζουν σε µια θέση «συνεργάτη» στο ∆ηµόσιο. Σύµφωνα µε τα στοιχεία της κυβέρνησης, οι απασχολούµενοι µε επισφαλείς όρους (εποχικοί, συµβασιούχοι ή µε ηµιαπασχόληση) ξεπερνούν τα δύο εκατοµµύρια, µε µεγάλο ποσοστό αυτών να αντιστοιχεί στα αποκαλούµενα «πράσινα µπλοκάκια» (recibos verdes) του δηµόσιου. Στο Κοινοβούλιο συζητείται νοµοσχέδιο που θα περιορίζει την καταχρηστική εφαρµογή του µέτρου των προσλήψεων µε δελτίο παροχής υπηρεσιών από οργανισµούς του ∆ηµοσίου. Εκτός αυτού, η κυβέρνηση έχει έτοιµη τη λύση για την «ταχέως αναπτυσσόµενη» κατηγορία των ανέργων: η µετανάστευση δεν αποτελεί ταµπού σε µια χώρα η οποία είδε εκατοντάδες χιλιάδες κατοίκους της να αναζητούν τον περασµένο αιώνα ένα καλύτερο µέλλον εκτός συνόρων. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός κάλεσε πρόσφατα τους «υπεράριθµους καθηγητές» να αναζητήσουν δουλειά στη… Βραζιλία ή «σε κάποια άλλη χώρα όπου οµιλείται η πορτογαλική γλώσσα». Αντίστοιχη πρόταση είχε απευθύνει και ο υφυπουργός Νεολαίας συστήνοντας στους ανέργους να εγκαταλείψουν τη χώρα. Αλλωστε, όπως διερωτήθηκε και ο Στίγκλιτζ την περασµένη ∆ευτέρα σε οικονοµικό συνέδριο στο Χονγκ Κονγκ, «πόσο ακόµη θα αντέξουν οι Ευρωπαίοι το πικρό ποτήρι της λιτότητας;».
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
