Η Ελλάδα ξανοίγεται στην ευρωπαϊκή… θάλασσα

Αχαρτογράφητα δεν θα τα χαρακτήριζε κανείς τα νερά στα οποία θα ξανοιχτεί η Ελλάδα μετά την έξοδό της από το υπήνεμο λιμάνι των μνημονίων. Ως ανεξάρτητη χώρα πορεύθηκε τα σχεδόν 200 χρόνια της νεότερης ιστορίας της, αν και ουδέποτε μη επηρεαζόμενη και μη υποστηριζόμενη οικονομικά και πολιτικά (ενίοτε στενά επιτηρούμενη, αν όχι ποδηγετούμενη) από φίλους και συμμάχους. Καθώς το ερχόμενο φθινόπωρο η χώρα ετοιμάζεται να επιστρέψει στην κανονικότητα, το μείζον ερώτημα είναι τι νερά την περιμένουν εκεί έξω. Θα είναι ήρεμα, ευνοϊκά και καλοτάξιδα; Ή ταραγμένα και επικίνδυνα;

Η γεωπολιτική αβεβαιότητα στη Μέση Ανατολή που από την αρχή του χρόνου έχει εκτινάξει στα ύψη τις τιμές του πετρελαίου, η κλιμάκωση του παγκόσμιου εμπορικού πολέμου που έχει «πετύχει» ο αμερικανός πρόεδρος Τραμπ και η διεθνής απομόνωση της Τουρκίας που εξάπτει και πάλι αισθήματα αγριμιού στους μοιραίους γείτονές μας δεν προοιωνίζονται πλεύσεις ανέμελες για το μικρό ελληνικό καράβι. Ευτυχώς όμως η Ελλάδα δεν βγαίνει μόνη της σαν καρυδότσουφλο στα ανοιχτά νερά, όπως είχε βγει, για παράδειγμα, προ δεκαετίας η Αργεντινή, η οποία χτυπήθηκε πάλι αλύπητα από τα αδηφάγα κύματα των αγορών και πρόσφατα επέστρεψε στο μνημονιακό λιμάνι του ΔΝΤ.

Η χώρα μας ξανοίγεται στα ανοιχτά ως μέλος ενός μεγάλου και ισχυρού στόλου. Ως κράτος-μέλος της ΕΕ. Και μάλιστα ως συμμετέχουσα στον σκληρό πυρήνα της, την ευρωζώνη. Η υποχρέωσή της να βρίσκεται σε συνεννόηση με τους εταίρους της με τους οποίους συμπλέει, ακόμα και να ακολουθεί κατά περιπτώσεις πορείες που δεν τη βρίσκουν απολύτως σύμφωνη, είναι ασφαλώς δεδομένη. Μπορεί κάποιοι να εξανίστανται ή και να αγανακτούν, αλλά η εκχώρηση κυριαρχικών δικαιωμάτων αποτελεί όρο εκ των ων ουκ άνευ για κάθε συμμετέχοντα σε υπερεθνικές ενώσεις κρατών. Τα παραδείγματα της Αργεντινής και άλλων αρμενιστών με αγέρωχο και μοναχικό, πλην απροστάτευτο πλου ίσως μετριάσουν την αγανάκτησή τους.

Σε ποια κατάσταση θα βρει άραγε η Ελλάδα την 21η Αυγούστου τον ευρωπαϊκό στόλο όταν θα ξανοιχτεί στη θάλασσα; Στο ερώτημα αυτό η απάντηση δεν είναι διόλου ενθαρρυντική. Τα προβλήματα, εσωτερικά και κοινά, που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαίοι εταίροι μας είναι τόσο πολλά και οξυμένα που απειλούν ακόμα και με διάλυση τον στόλο. Θα παρατηρούσε κανείς ότι η διαλυτική απειλή μάς ευνοεί στο μέτρο που οι εταίροι δεν θα έχουν ούτε τον χρόνο ούτε τη διάθεση να ασχοληθούν με εμάς και να «ψειρίσουν» το καθετί δημοσιονομικό ή μεταρρυθμιστικό μάς αφορά. Από την άλλη όμως, σε περίπτωση που το ελληνικό καράβι ξαναπλησιάσει στα βράχια, πιθανότατα θα το αφήσουν στην τύχη του.

Ο ευρωπαϊκός στόλος άλλωστε ήδη χάνει ένα καράβι. Και μάλιστα από τα μεγαλύτερα –αν και ανέκαθεν ημιαυτόνομο και προβληματικό. Πρόκειται για τη Βρετανία, η οποία στα τέλη του προσεχούς Μαρτίου θα αποχωρήσει από την ΕΕ. Και το φθινόπωρο, που θα «ξανοιχτεί» η Ελλάδα, θα ξεκινήσει η τελική, πλέον επίπονη και απαιτητική φάση του Brexit. Η πορεία των διαπραγματεύσεων για το διαζύγιο θα επηρεάσει πιθανότατα αρνητικά τη βρετανική στερλίνα. Δεν είναι διόλου βέβαιο όμως ότι κατ’ αντιδιαστολή θα ενισχύσει το ευρώ. Ισως οι αγορές θεωρήσουν ότι η διάλυση της ΕΕ ξεκινά και βγάλουν στο σφυρί το ευρώ.

Σε περίπτωση υποχώρησης της ισοτιμίας του ευρώ έναντι του δολαρίου, του γεν και των άλλων νομισμάτων θα ενισχυθεί μεν η ανταγωνιστικότητα των ελληνικών εξαγωγών, αλλά θα ακριβύνουν οδυνηρά για τους καταναλωτές οι εισαγωγές. Και η Ελλάδα εισάγει σχεδόν τα πάντα. Αν στην αμφίρροπη αυτή εξίσωση προστεθεί και ο παράγοντας «εμπορικός πόλεμος», τα πράγματα για την ελληνική οικονομία περιπλέκονται κι άλλο.

Η βόμβα του Προσφυγικού

Πέρα από το Brexit, μια εξόχως απειλητική κρίση είναι η προσφυγική. Σε συνδυασμό ασφαλώς με την κυβέρνηση των πεντάστερων λαϊκιστών με τους ακροδεξιούς της Λέγκας (ευρωσκεπτικιστές αμφότεροι) στην Ιταλία. Δύο πολύ πρόσφατα επεισόδια είναι ενδεικτικά της διαλυτικής επιρροής που έχει το Μεταναστευτικό στην Ευρώπη.

Πρώτο η διπλωματική «παγωμάρα» μεταξύ Παρισιού και Ρώμης με την ακύρωση της επίσκεψης του ιταλού υπουργού Οικονομικών Τζιοβάνι Τρία στο Παρίσι για συνομιλίες με τον γάλλο ομόλογό του Μπρουνό Λε Μερ εξαιτίας της απαγόρευσης των λαϊκιστών (που είναι και ξενόφοβοι βέβαια) να προσεγγίσει στις ιταλικές ακτές πλοίο με 600 μετανάστες. Δεύτερο επεισόδιο η κρίση στις σχέσεις των Χριστιανοδημοκρατών της Ανγκελα Μέρκελ με το αδελφό βαυαρικό κόμμα CSU με την άρνηση των υπερσυντηρητικών Βαυαρών να δεχθούν περισσότερους μετανάστες στο κρατίδιό τους, που είναι από τα πλουσιότερα και πιο «προκομμένα» στη Γερμανία.

Ετσι, στις ξενοφοβικές χώρες του Βίζεγκραντ (Ουγγαρία, Πολωνία, Τσεχία, Σλοβακία) και στη συχνά λοξοδρομούσα προς την ακροδεξιά Αυστρία, δεν προστέθηκε μόνο η τρίτη οικονομία της Ευρώπης (Ιταλία) αλλά και στενοί συνεργάτες της Μέρκελ. Της πολιτικού που με απόλυτη επιτυχία εδώ και χρόνια χρησιμοποιεί τις μεταναστευτικές ροές για να αντιμετωπίσει το δημογραφικό πρόβλημα της χώρας της, επιλέγοντας τους πιο καταρτισμένους επαγγελματικά και πιο χρήσιμους οικονομικά μετανάστες για να τους εντάξει στον παραγωγικό της ιστό.

Η δοκιμαζόμενη από τα αποσχιστικά κινήματα των εθνικιστών Καταλανών και Βάσκων Ισπανία, τέλος, θα οδηγηθεί σε εκλογές από την κυβέρνηση μειοψηφίας του Πέδρο Σάντσεθ, πιθανότατα το φθινόπωρο. Προστίθεται ως εκ τούτου και αυτή ως μία επιπλέον αβεβαιότητα στον θολό ορίζοντα στον οποίο αρμενίζει η ευρωπαϊκή αρμάδα.

Η Ευρώπη δεν έχει πια την πολυτέλεια να περιμένει. Δεν έχει σύμμαχο τον χρόνο. Επείγεται να ξεπεράσει την παρούσα κρίση για να προετοιμαστεί για την… επόμενη, που ίσως ξεσπάσει στις ευρωεκλογές της άνοιξης του 2019. Στην αναμέτρηση από την οποία «ίσως προκύψει ένα Ευρωκοινοβούλιο που θα μισεί τον εαυτό του», όπως σημείωσε ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Διεθνών Σχέσεων Μαρκ Λέοναρντ. Και που συμπίπτει με τον τερματισμό της θητείας του πεφωτισμένου ευρωπαϊστή προέδρου Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.

Επιπλέον, λίγους μήνες αργότερα, το φθινόπωρο του 2019, λήγει η θητεία του προέδρου της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι. Και ο προαλειφόμενος για τη διαδοχή του, Γενς Βάιντμαν, δύσκολα θα πείσει τις αγορές ότι ενεργεί ως «Mr. Euro» και όχι ως επικεφαλής της Bundesbank που είναι σήμερα. Σε μια τέτοια φουσκοθαλασσιά θα βγει το ελληνικό σκαρί.