Γιατί οι πλούσιοι θα παραμείνουν οι κερδισμένοι των κρίσεων

Κατά 91 τρισ. δολάρια, υπερβαίνοντας το παγκόσμιο συνδυασμένο ΑΕΠ (Ακαθάριστο Εγχώριο Προϊόν), αυξήθηκε την τελευταία 10ετία το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος του πλανήτη, με αποτέλεσμα ο κόσμος να κάθεται πλέον πάνω σε μια «βόμβα» χρέους που ανήλθε στο ιστορικό υψηλό των 233 τρισ. δολαρίων. Ειδικότερα, το 2007, προτού δηλαδή η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση αρχίσει να ξεδιπλώνεται, το συνολικό παγκόσμιο χρέος, σύμφωνα με τα στοιχεία της McKinsey, ήταν 142 τρισ. δολάρια, ενώ σύμφωνα με στοιχεία για το γ’ τρίμηνο του 2017 του IIF (Institute of International Finance), καθώς αυξήθηκε κατά 16 τρισ. δολάρια στο εννεάμηνο του περασμένου έτους, ανήλθε σε 233 τρισ. δολάρια.

Το Ινστιτούτο υπολογίζει, μάλιστα, ότι πριν από το τέλος του 2018 θα πρέπει να υπάρξει αναχρηματοδότηση χρέους ύψους 1,7 τρισ. δολαρίων στις ανεπτυγμένες οικονομίες, οι οποίες πάντως, σύμφωνα με τη Fitch, διαθέτουν κρατικά ομόλογα με αρνητική απόδοση στο επίπεδο-ρεκόρ των 9,7 τρισ. δολαρίων, κάτι που ίσως καθυστερήσει τον ρυθμό αύξησης των επιτοκίων από τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες, αφού, αν το κόστος δανεισμού αυξηθεί απότομα, θα αυξηθούν και οι ανησυχίες σχετικά με την ικανότητα των υπερχρεωμένων εταιρειών και κυβερνήσεων να εξυπηρετήσουν τα χρέη τους.

Παράλληλα, η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (BIS) προειδοποίησε πρόσφατα πως οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες πρέπει να διασφαλίσουν ότι οι προσπάθειές τους να αυξήσουν σταδιακά τα επιτόκια θα αποδειχθούν αρκετά αποτελεσματικές για να ελέγξουν και κάποιες αγορές στις οποίες σχηματίζονται «φούσκες», ενώ την ίδια ώρα τα υψηλά επίπεδα χρέους δεικνύουν και το πόσο ευάλωτο εμφανίζεται το χρηματοοικονομικό σύστημα.

Καθώς από την κατάρρευση της Lehman Brothers το παγκόσμιο χρέος έχει αυξηθεί κατά 91 τρισ. δολάρια, στην πραγματικότητα η παγκόσμια οικονομία χρησιμοποίησε τη μελλοντική ανάπτυξη ως ενέχυρο. Ουσιαστικά δανειστήκαμε από το μέλλον, ενώ για πρώτη φορά στην Ιστορία τόσο πολλές χώρες ταυτόχρονα προχώρησαν σε τύπωμα φθηνού χρήματος, όπου, μαζί με τις δημοσιονομικές παρεμβάσεις, συνολικά 32 τρισ. δολάρια «έπεσαν» στην παγκόσμια οικονομία μετά το 2007 για να αποφευχθεί ένα οικονομικό κραχ.

Ποιοι κέρδισαν τα μάλα; Μα φυσικά οι πλούσιοι αυτού του κόσμου καθώς, σύμφωνα με το Ινστιτούτο Μελετών της Credit Suisse, που εξετάζει την εξέλιξη του πλούτου σε πάνω από 200 χώρες, 10 χρόνια μετά το ξέσπασμα της διεθνούς κρίσης ο παγκόσμιος ιδιωτικός πλούτος, απορροφώντας τις απώλειες, έχει αυξηθεί κατά 27%, καθώς από τα 220 τρισ. δολάρια του 2007 ανήλθε στα 280 τρισ. δολάρια το 2017. Στην Ελλάδα, βέβαια, από την κορύφωση της αξίας των περιουσιακών στοιχείων στα 1,57 τρισ. δολάρια το 2007, ο Αρμαγεδδών της μακροχρόνιας ύφεσης οδήγησε, τη δεκαετία αυτή, τα ελληνικά νοικοκυριά σε απώλειες 560 δισ. δολαρίων, καθώς η περιουσία ανά ενήλικο (εκτός δανεισμού) υποχώρησε κατά μέσον όρο 62.000 δολάρια.

Η εκτόξευση πάντως του παγκόσμιου χρέους πάνω από 323% του παγκόσμιου ΑΕΠ, ένα μέγεθος που, κατά τον Kenneth Rogoff, έχει προ πολλού ξεπεράσει την ομαλή εξυπηρετησιμότητά του, και η ιλιγγιώδης συσσώρευση των παραγώγων χρηματοπιστωτικών προϊόντων σε επίπεδα δεκαπλάσια του παγκόσμιου ΑΕΠ (770 τρισ. δολάρια), με ό,τι κινδύνους αυτό συνεπάγεται για την ασφάλεια του χρηματοπιστωτικού συστήματος, είναι μερικές από τις προκλήσεις που η διεθνής κοινότητα καλείται να αντιμετωπίσει εν όψει του κινδύνου μιας κατάρρευσης.

Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, πάντως, παραμένει μετά Μπρέτον Γουντς εποχή ευάλωτο στις χρηματοπιστωτικές κρίσεις. Το αποκαλούμενο παραστατικό χρήμα (fiat money), που κυριάρχησε μετά το 1971, ενθάρρυνε τα δημοσιονομικά ελλείμματα, την αύξηση των χρεών, την τεράστια πίστωση, την παγκόσμια συσσώρευση ανισορροπιών, τη χρηματοπιστωτική απορρύθμιση, οδηγώντας σε πιο ασταθείς αγορές, αλλά και στην αύξηση της συχνότητας των κρίσεων. Από την άλλη πλευρά, όμως, τα περιθώρια αντίδρασης και αντιμετώπισης των κρίσεων/σοκ είναι πια μεγαλύτερα.

Τα δεδομένα δείχνουν λοιπόν πως οι κρίσεις θα εξακολουθήσουν να αποτελούν τακτικό χαρακτηριστικό του σημερινού χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπως αυτό διαμορφώθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του ’70, και έως ότου βρεθεί κάποιο πιο σταθερό ο κόσμος θα είναι επιρρεπής σε έναν βραχυχρόνιο κύκλο κρίσεων και ανάκαμψης. Και φυσικά οι περισσότερο κερδισμένοι από αυτόν τον κύκλο θα παραμείνουν οι πλούσιοι αυτού του κόσμου.