Είναι η γενιά της απαισιοδοξίας. Η ελληνική νεολαία έχει, όσο καμιά άλλη στην Ευρώπη, το μέλλον πίσω της. Αυτό αποτυπώνεται τόσο στα στατιστικά στοιχεία – το 50-60% των νεαρών Ελληνίδων και Ελλήνων έως 25 ετών είναι άνεργοι – όσο και στις προβλέψεις των θιγομένων: Τέσσερις στους πέντε από αυτούς θεωρούν ότι θα έχουν χειρότερη τύχη από τους γονείς τους. Αυτό αναφέρεται στο πόρισμα έρευνας του ιδρύματος ΤUI-Stiftung, που παρουσιάστηκε την Πέμπτη στο Βερολίνο. Η έρευνα, που έγινε ταυτόχρονα από τις 15 Φεβρουαρίου ως τις 3 Μαρτίου σε έξη άλλες χώρες (Μεγάλη Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία), φέρει τον τίτλο: «Νεαρή Ευρώπη 2017». Το πόρισμα χωρίζεται σε τέσσερα κεφάλαια (ταυτότητα, αξίες, φρονήματα, ευρωσκεπτικισμός), τα κυριότερα αποτελέσματα των οποίων παρουσιάζουμε παρακάτω.
1. Ταυτότητα: Πολλή Ελλάδα, λίγη Ευρώπη
Ο ένας στους δυο νεαρούς κατοίκους της χώρας μας, σύμφωνα με την έρευνα, θεωρεί εαυτόν πρωτίστως Έλληνα και μετά Ευρωπαίο. Το 37% μάλιστα δηλώνει «βέρος» Έλληνας. Στον αντίποδα: Μόνο ο ένας στους είκοσι δηλώνει καθαρόαιμος Ευρωπαίος.
Αυτό, πέρα από τους γνωστούς οικονομικούς, πολιτικούς και θρησκευτικούς λόγους, οφείλεται και σε κάτι πολύ πεζό: Στο γεγονός, ότι για πολλούς νεαρούς Έλληνες η Ευρώπη παραμένει terra incognita, άγνωστη γη. Σχεδόν κάθε τρίτος από αυτούς (29%) δεν έχει βγει ποτέ από την πατρίδα του – με αποτέλεσμα να του λείπει η εμπειρία, που θα μπορούσε να μεταπλαστεί σε ευρωπαϊκή συνείδηση. Ο αντίστοιχος μέσος όρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι μόλις 14%.
Το αντίβαρο σε αυτό: Οι τέσσερις στους νεαρούς Έλληνες φαντάζονται ότι θα μπορούσαν να ζήσουν και να εργαστούν στο εξωτερικό, το 29% μάλιστα μόνο σε χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η πιθανή εξήγηση σε αυτό: Οι συνθήκες ζωής στη σημερινή Ελλάδα αυξάνουν στο έπακρο τη «λαχτάρα» για μαζική απόδραση.
2. Αξίες: Υψηλά ιδανικά, χαμηλή ανοχή
Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι κτισμένη, σύμφωνα με το επίσημο δόγμα, κυρίως σε αξιακά, όχι σε οικονομικά θεμέλια. Οι νεαροί Έλληνες το αποδέχονται πολύ περισσότερο από ότι ο μέσος όρος των άλλων ευρωπαίων νεολαίων. Οι κυριότερες αξίες γι αυτούς είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα (66%, ο αντίστοιχος μέσος όρος: 54%), η ειρήνη (63% έναντι 53%) και πάει λέγοντας. Λιγότερη έμφαση δίνουν αντίθετα στην «ανοχή» έναντι μειοψηφιών και ξένων. Μόνο το 32% τάσσεται υπέρ της, ο μέσος ευρωπαϊκός όρος αντίθετα φτάνει το 50%. Κλειστοί έως «μονόχνοτοι» εμφανίζονται και σε θέματα κουλτούρας: Οι νεαροί Έλληνες είναι, με 14%, πολύ λιγότερο ανοικτοί έναντι του υπόλοιπου κόσμου (έναντι 24% του μέσου όρου), θεωρούν πολυτέλεια την κατανόηση των λαών (5% έναντι 13%), και αποστρέφονται την ιδέα μιας κοινής κουλτούρας: Αυτή τη θέλει μόνο το 2% εξ αυτών (μέσος όρος: 9%).
Αναφορικά με την Ευρωπαϊκή Ένωση, αυτή ενσαρκώνει για την ελληνική νεολαία τις αξίες (κατά σειρά προτεραιότητας): ειρήνη στην Ευρώπη (45%), ανθρώπινα δικαιώματα (35%), αλληλεγγύη (32%) κ.ο.κ. Τελευταία και καταϊδρωμένη έρχεται η θρησκεία και η θρησκευτικά σφραγισμένη κουλτούρα (6%) – κάτι που ίσως δείχνει, πως βλέπει, ότι στο μεγαλύτερο μέρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης (όχι της Ευρώπης γενικά!) η εκκλησία, όντας χωρισμένη από το κράτος, ασκεί πλέον περιορισμένη επιρροή σε αυτήν.
Και εν κατακλείδι: Η νεολαία διαπιστώνει ένα έλλειμμα της ΕΕ σε θέματα ελευθερίας και ευημερίας – κάτι που αποκαλύπτει επίσης, ότι παρακολουθεί με ακρίβεια και κριτική ματιά τα ευρωπαϊκά δρώμενα.
3. Πολιτικά φρονήματα: Του Έλληνα ο τράχηλος (ευρωπαϊκό) ζυγό δεν υποφέρει
Το κριτικό βλέμμα γίνεται επικριτικό όταν στρέφεται προς τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι νεαροί Έλληνες αποκρούουν περισσότερο από τους συνομήλικους τους στις άλλες έξη ευρωπαϊκές χώρες τους την επιρροή των Βρυξελών επί των κυβερνήσεών τους (45% έναντι 31%). Οι έξη στους δέκα μάλιστα θέλουν την επιστροφή της εξουσίας των Βρυξελλών στις εθνικές κυβερνήσεις. Παράλληλα απαιτούν ισότιμη συμμετοχή των κρατών-μελών στη λήψη αποφάσεων.
Με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά: Η ελληνική νεολαία λέει περισσότερο από τις «ομόλογές» της «όχι» στην συνεργασία μεταξύ των χωρών της ΕΕ (42% έναντι 32% του μέσου όρου). Από την άλλη ωστόσο καταφέρεται λιγότερο εναντίον του «κακόφημου» προσωπικού των Βρυξελλών (12% έναντι 14%).
Η πολιτικά jeneusse doree (χρυσή νεολαία) της Ελλάδας: Η μεγάλη πλειοψηφία της τάσσεται υπέρ της οικονομικής αλληλεγγύης στο εσωτερικό της ΕΕ και, κάτι πιο ανθρώπινο, υπέρ της βοήθειας στους πρόσφυγες. Πιο αναλυτικά δηλώνει υπέρ της ελεύθερης διακίνησης, εγκατάστασης και εργασίας των «ευρω»πολιτών στις χώρες προτίμησής τους (85% έναντι 77% του μέσου όρου), της πλήρους υποστήριξης των χωρών-μελών που έχουν οικονομικά προβλήματα (89% έναντι 73%) από τους εταίρους τους και της παροχής ασύλου σε όσους το δικαιούνται – ανεξάρτητα από χρώμα και θρησκεία (77% έναντι 68%).
Αλλαγή σκηνικού με αναφορά στην εσωτερική πολιτική: Εννιά στους δέκα νεαρούς Έλληνες (87%) είναι δυσαρεστημένοι με την ελληνική κυβέρνηση. Ο βαθμός της δυσαρέσκειας τους είναι πολύ ανώτερος από τον μέσο ευρωπαϊκό όρο που φτάνει το 64%.
4. Ευρωσκεπτικισμός – η ελληνική ιδιαιτερότητα
Η ελληνική νεολαία είναι πλειοψηφικά υπέρ της ενωμένης Ευρώπης, σε σύγκριση με τους νεολαίους στις άλλες έξη αναφερόμενες χώρες είναι ωστόσο πιο ευρωσκεπτικιστική (Ελλάδα 31%, μέσος όρος 25%). Αλλά ήδη αυτό το στατιστικά «χαμηλό» ποσοστό είναι πολιτικά επικίνδυνα υψηλό. «Η πλειοψηφία της ευρωπαϊκής νεολαίας θεωρεί ότι ο πυρήνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι η οικονομική συνεργασία, όχι οι κοινές αξίες» λέει ο κοινωνιολόγος Μάρκους Σπλίτερ. Αυτό την κάνει εύθραυστη – και όλο και πιο ανίκανη να αντιμετωπίσει μεγάλες πολιτικές δοκιμασίες.
Σε πολλά θέματα ουσίας βέβαια, όπως τα ανθρώπινα δικαιώματα και η αλληλεγγύη, οι έλληνες νεολαίοι είναι, όπως ήδη σημειώθηκε, πιο ευρωπαϊστές από τους συναδέλφούς τους. Και αυτή η αντίθεση μεταξύ μεγαλύτερου ευρωσκεπτικισμού από τη μια, και πιο «αξιακής» στάσης σε θέματα ζωής και θανάτου από την άλλη, είναι αυτό που κάνει την ιδιαιτερότητά τους.
Από την έρευνα προκύπτει επίσης, ότι οι ευρωσκεπτικιστές είναι κατά κανόνα πιο συντηρητικοί από τους οπαδούς της ΕΕ. Παράλληλα, όπως δείχνει μια επεξεργασία των ελληνικών δεδομένων που έκαναν οι ερευνητές ειδικά για το «Βήμα», οι πρώτοι τάσσονται κατά μεγαλύτερο ποσοστό (31%) υπέρ του grexit, την έξωση της Ελλάδας από την ευρωζώνη, από ότι οι δεύτεροι, που λένε «ναι» στην παραμονή κατά 52%.
Κατά περίεργο τρόπο πάντως στο πόρισμα δεν γίνεται η παραμικρή νύξη για την τρόικα και την επίδραση της στον «ευρωσκεπτικισμό» των νεαρών Ελλήνων. Αυτό είναι και η αχίλλειος πτέρνα του. Οι ερευνητές απέφυγαν μέχρι τώρα κάθε σχετική εξήγηση. Κι αυτό μειώνει αναπόφευκτα σε σημαντικό βαθμό την εγκυρότητα του πονήματός τους.
