2.397 κροίσοι ελέγχουν πλούτο $7,37 τρισ.

Οταν ο διάσημος οικονομολόγος και θεμελιωτής της σχολής των κλασικών οικονομικών Ανταμ Σμιθ (1723 – 1790) είχε αποφανθεί ότι «για να υπάρχει ένας πάμπλουτος θα πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον πεντακόσιοι φτωχοί» ίσως δεν μπορούσε να προβλέψει ότι με βάση τη νέα έρευνα της Wealth-Χ, στον σημερινό κόσμο για καθέναν από τους 2.397 δισεκατομμυριούχους αντιστοιχούν περίπου 2.950.000 κάτοικοι αυτού του πλανήτη.

Με συνολική μάλιστα περιουσία 7,37 τρισ. δολαρίων, ελέγχουν πλούτο που ξεπερνά αυτόν που κατέχουν 3,54 δισεκατομμύρια άνθρωποι, ή το 73,2% του παγκόσμιου πληθυσμού που μοιράζεται μόλις 6,1 τρισ. δολ., ενώ την ίδια στιγμή συνολικά οι πλούσιοι αυτού του κόσμου, σύμφωνα με έρευνα της BCG, έχουν κρυμμένα σε φορολογικούς παραδείσους 9,8 τρισ. δολάρια, αποφεύγοντας έτσι να πληρώσουν 3,5 τρισ. δολ. φόρους ετησίως.

Ενα μεγάλο μέρος του πλούτου που δημιουργήθηκε πάντως τα τελευταία 40 χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο αποδίδεται στα οφέλη της παγκοσμιοποίησης. Το εμπόριο σε σχέση με το ΑΕΠ εκτινάχθηκε κατά το αποκαλούμενο «τρίτο κύμα της παγκοσμιοποίησης» που γνώρισε ο κόσμος, το οποίο αρχίζει με την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου, καθώς αυξανόταν χρόνο με τον χρόνο περισσότερο από το συνολικό εισόδημα.

Μετά το 1990, η διάλυση της ΕΣΣΔ, η φιλελευθεροποίηση του εμπορίου, η αύξηση των κεφαλαιακών ροών, των επενδύσεων, της τεχνολογίας, της κινητικότητας των εργαζομένων και των εξαγωγών, αλλά και ο δυναμισμός της Κίνας και οι επιτυχίες της Ινδίας χαρακτήρισαν τη νέα εποχή.

Ωστόσο, κάτι δεν πήγαινε καλά καθώς οι εισοδηματικές ανισότητες διευρύνθηκαν. Είναι χαρακτηριστικό ότι μόνο από τις αρχές του 21ου αιώνα ο αριθμός των εκατομμυριούχων αυξήθηκε συνολικά κατά 155% και ο αριθμός των δισεκατομμυριούχων κατά 216% ενώ σύμφωνα με την παγκόσμια έκθεση πλούτου του ινστιτούτου μελετών της ελβετικής τράπεζας Credit Suisse το 0,7% του πληθυσμού, περίπου 33 εκατ. εκατομμυριούχοι και δισεκατομμυριούχοι, μεταξύ των οποίων και 77.000 Ελληνες (με περιουσία 1 εκατ. ευρώ και άνω), ελέγχουν περιουσιακά στοιχεία –σε χρηματοοικονομική και φυσική μορφή –αξίας 116,6 τρισ. δολαρίων ή το 45,6% του παγκόσμιου πλούτου, ο οποίος το 2016 κυμάνθηκε στα 256 τρισ. δολάρια.

Ετσι, μετά το Brexit, τη νίκη του Τραμπ και το ιταλικό δημοψήφισμα, ορισμένοι αναλυτές παρατήρησαν πως ένα σημαντικό μέρος του πληθυσμού στις δυτικές χώρες νιώθει ένα αίσθημα δυσαρέσκειας που σε μεγάλο βαθμό μπορεί να αποδοθεί στην παγκοσμιοποίηση.

Αυτό φάνηκε ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ιταλία ή σε ορισμένες περιοχές των ΗΠΑ (το «Rust Belt») και στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου το παραγωγικό δυναμικό εντάσεως εργασίας και μικρής χρήσης της τεχνολογίας αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο μερίδιο του παραγόμενου προϊόντος της οικονομίας.

Στην Ευρώπη, όπου υπάρχουν βιομηχανίες που έχουν πληγεί από την αύξηση του κινεζικού ανταγωνισμού, οι ψηφοφόροι στράφηκαν εν μέρει προς τα κόμματα που επικαλούνται την εθνική αυτάρκεια, την προστασία από το διεθνές εμπόριο και την έμφαση στην εθνική ταυτότητα.

Ενώ μάλιστα η βαθιά ύφεση στην Ελλάδα οδήγησε στην κατάρρευση της μεσαίας τάξης, από το 50% του πληθυσμού πριν από την κρίση στο 20%-25% σήμερα, η τάση συρρίκνωσης των μεσαίων εισοδημάτων δείχνει να αποτελεί πλέον κύριο χαρακτηριστικό του δυτικού κόσμου.

Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ το ποσοστό της μεσαίας τάξης από το 60% έπεσε κάτω του 50% καθώς όπως λέγεται «η μεσαία τάξη στη Δύση συρρικνώθηκε γιατί ο πλούτος συσσωρεύεται προς τα πάνω».

Ορισμένοι παρατηρούν μάλιστα πως οι ανισότητες διευρύνονται εν μέρει καθώς ένα σημαντικό κομμάτι του πλούτου των υπερπλουσίων δεν φορολογείται, με αποτέλεσμα οι πλούσιοι να γίνονται πλουσιότεροι ενώ πόροι που θα μπορούσαν να ενισχύσουν τις οικονομίες χάνονται π.χ. στα «offshore κέντρα»του πλανήτη, όπου βρίσκονται τοποθετημένα σύμφωνα με την BCG συνολικά κεφάλαια αξίας 9,8 τρισ. δολ., κάτι που σημαίνει ότι η παγκόσμια οικονομία στερείται πόρους περί τα 3-4 τρισ. δολ. ετησίως αν τα κεφάλαια αυτά φορολογούνταν σύμφωνα με τα ισχύοντα στις χώρες του ΟΟΣΑ.

Σε περιφερειακό επίπεδο, οι μεγαλύτερες πηγές του υπεράκτιου πλούτου προέρχονται από τη Δυτική Ευρώπη (κυρίως το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γερμανία και τη Γαλλία), την Ασία και τον Ειρηνικό (κυρίως την Κίνα, την Ταϊβάν, το Χονγκ Κονγκ και την Ινδονησία), από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική (κυρίως από τη Σαουδική Αραβία, τη Νιγηρία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα).

Σε γενικές γραμμές παρατηρείται μετατόπιση του υπεράκτιου πλούτου από τις ανεπτυγμένες οικονομίες –τον αποκαλούμενο «παλιό» κόσμο –προς τις αναπτυσσόμενες/αναδυόμενες οικονομίες, δηλαδή προς τον αποκαλούμενο «νέο» κόσμο, από τον οποίο εξάλλου προέρχεται σήμερα το 65% του υπεράκτιου πλούτου έναντι 55% που ήταν μόλις πριν από μία πενταετία.

Τα «οffshore» κέντρα και ο «νέος» κόσμος

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της BCG, ο υπεράκτιος πλούτος του πλανήτη θα αυξηθεί με ρυθμό 5% ως το 2020, ρυθμός που είναι μικρότερος του αναμενομένου, καθώς τα ρυθμιστικά μέτρα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής θα συνεχίσουν να πιέζουν κυρίως τους επενδυτές του αποκαλούμενου «παλαιού» κόσμου, ώστε να επαναπατριστούν ορισμένα από τα κεφάλαιά τους. Ως το τέλος της 10ετίας εκτιμάται ότι ο ρυθμός αύξησης του υπεράκτιου πλούτου θα αυξάνεται κατά 2% ετησίως από τον «παλαιό» κόσμο των ανεπτυγμένων οικονομιών έναντι ρυθμού 6% από τον «νέο» κόσμο των αναδυομένων.

Η Ελβετία διαθέτοντας, όπως λέγεται, τα «αναγκαία ποιοτικά χαρακτηριστικά», παραμένει ηγέτιδα δύναμη στον κόσμο των offshore, καθώς καταλαμβάνει μερίδιο αγοράς που ξεπερνά το 25% των συνολικών «κρυμμένων» κεφαλαίων. Μόνο από τη Δυτική Ευρώπη η Ελβετία προσελκύει το 35% των υπεράκτιων κεφαλαίων, έναντι 25% που πηγαίνει στα νησιά της Μάγχης και στο Δουβλίνο, 14% στο Λουξεμβούργο και 5% στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Καταφύγιο στην Ελβετία

Στην Ελβετία εκτιμάται ότι βρήκε καταφύγιο και το μεγαλύτερο μέρος των ελληνικών συμφερόντων κεφαλαίων (συμπεριλαμβανομένων και αυτών των εφοπλιστών), τα οποία σύμφωνα με εσωτερικές έρευνες ελβετικών τραπεζών κυμαίνονταν στα 100-120 δισ. ευρώ, με το 60% εξ αυτών να βρίσκονται τοποθετημένα σε διάφορα επενδυτικά προϊόντα.

Ο υπεράκτιος πλούτος από την Ασία και τον Ειρηνικό (εκτός της Ιαπωνίας) επιλέγει κατά 32% τη Σιγκαπούρη και κατά 16% το Χονγκ Κονγκ που παραμένουν και οι κορυφαίοι προορισμοί. Η θέση της Ελβετίας αναμένεται μάλιστα να αμφισβητηθεί μακροπρόθεσμα από την άνοδο της Σιγκαπούρης και του Χονγκ Κονγκ, που σήμερα αντιπροσωπεύουν το 16% των υπεράκτιων περιουσιακών στοιχείων, καθώς επωφελούνται άμεσα από τον ρυθμό αύξησης του πλούτου στην Ασία, ενώ το ποσοστό τους ως το 2020 εκτιμάται πως θα φθάσει το 23% του υπεράκτιου πλούτου.

Για ορισμένους παρατηρητές, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο ανερχόμενος φορολογικός παράδεισος, «η νέα Ελβετία», κάτι που είναι εμφανές π.χ. στην περίπτωση της Πολιτείας της Νότιας Ντακότα, ενώ σύμφωνα με την Oxfam, οι είκοσι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες δηλώνουν το ένα τέταρτο των κερδών τους σε φορολογικούς παραδείσους, με προτίμηση στο Λουξεμβούργο, στο Χονγκ Κονγκ και στην Ιρλανδία.

Λιγότεροι Ελληνες είναι υπερπλούσιοι

Για πρώτη φορά από την τελευταία παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, βάσει της απογραφής του 2017 της κορυφαίας εταιρείας Wealth-X που ολοκληρώθηκε αυτές τις ημέρες, οι δισεκατομμυριούχοι του πλανήτη μειώθηκαν στο τέλος του 2016 σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά κατά 3,1% στους 2.397 (από 2.473) ενώ πτώση 4% σημείωσε και ο συνολικός τους πλούτος καθώς διαμορφώθηκε στα 7,37 τρισ. δολάρια από 7,68 τρισ. δολ.
Από την απογραφή προκύπτει πως 283 άτομα έχασαν τον τίτλο του δισεκατομμυριούχου το 2016 ενώ οι νέοι δισεκατομμυριούχοι δεν ξεπέρασαν τους 207. Η τάση αυτή δεν ισχύσει πάντως για τις ΗΠΑ αφού οι δισεκατομμυριούχοι αυξήθηκαν κατά 6% στους 620, ενώ και συνολικός τους πλούτος εμφάνισε άνοδο 4,6% στα 2,4 τρισ. δολ.

Στον αντίποδα, οι δισεκατομμυριούχοι στην Κίνα μειώθηκαν κατά 4,2% στους 249, όπως επίσης και στη Γερμανία όπου ο αριθμός μειώθηκε οριακά κατά 0,8% στους 129, με την περιουσία τους όμως να σημειώνει απώλειες 13% στα 368 δισ. δολ.

Η λίστα του «Forbes»

Στις σχετικές λίστες της Wealth-X παρατηρείται αισθητή μείωση των ελλήνων κροίσων αφού οι δισεκατομμυριούχοι από 11 υποχώρησαν στους 10, ενώ οι υπερπλούσιοι με περιουσία άνω των 30 εκατ. δολ. από τους 565 περιορίστηκαν μόλις στους 280, με τη συνολική τους περιουσία από τα 86 δισ. ευρώ να έχει υποχωρήσει μόλις στα 34 δισ. δολ.

Να σημειωθεί ότι στη σχετική λίστα του «Forbes» συναντάμε τρεις Ελληνες (εμφανίζονται και άλλα ελληνικά ονόματα που, αν και ελληνικής καταγωγής, έχουν ξένη υπηκοότητα), τον Φίλιππο Νιάρχο, τον Αριστοτέλη Μυστακίδη και τον Σπύρο Λάτση.

Συνολικά τώρα βάσει των στοιχείων στο τέλος του Μαρτίου του 2017, πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου παραμένει ο συνιδρυτής τής Microsoft Μπιλ Γκέιτς.

Διάσημα ονόματα

Ο νεότερος δισεκατομμυριούχος και πέμπτος στη σχετική λίστα είναι o συνιδρυτής του Facebook Μαρκ Ζάκερμπεργκ, ενώ η κυρία Λιλιάν Μπετενκούρ (14η θέση), κληρονόμος της L’Oreal, είναι η γηραιότερη δισεκατομμυριούχος. Με βάση τον Bloomberg Billionaires Index, τις τελευταίες ημέρες ο Τζεφ Μπέζος ξεπέρασε τον μεγαλοεπενδυτή, γνωστό και ως «Ο μάγος της Ομάχα» Γουόρεν Μπάφετ και βρέθηκε στη δεύτερη θέση.

Ακολουθούν στη λίστα των 20 πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου με συνολική περιουσία στο τέλος του Μαρτίου 1 τρισ. δολ. ο «Μr Zara», ή κατά κόσμον Αμάνθιο Ορτέγα, ιδιοκτήτης της γνωστής αλυσίδας καταστημάτων Zara, ο μεξικανός επιχειρηματίας Κάρλος Σλιμ και τα αδέλφια Τσαρλς και Ντέιβιντ Κοχ, μεγιστάνες του πετρελαίου.
Επίσης, ο ιδρυτής της Oracle και ένας από τους πιο ακριβοπληρωμένους CEO στον κόσμο, ο Λάρι Ελισον, ο μεγιστάνας στον χώρο των ειδών πολυτελείας και της υψηλής ραπτικής και ιδιοκτήτης του πολυσχιδούς ομίλου Louis Vuitton Moet Hennessy Μπερνάρ Αρνό, ο Λάρι Πέιτζ, συνιδρυτής της Google, ο «Mr IKEA» Ινγκβαρ Κάμπραντ, ο έτερος συνιδρυτής της Google Σεργκέι Μπριν, ο Τζακ Μα του κυρίαρχου του κινεζικού ηλεκτρονικού εμπορίου Alibaba, οι Ρομπ Γουόλτον, Τζιμ Γουόλτον και Αλις Γουόλτον των καταστημάτων λιανικής Wal-Mart και οι Τζον Μαρς και Τζακλίν Μαρς της Mars Inc.