Κανένας δεν ξέρει ποιοι και γιατί στη Volkswagen πήραν την απόφαση να «ξεγελάσουν» τα τεστ που αφορούν τις επιδόσεις των οχημάτων ντίζελ. Το βέβαιο ήταν ότι ούτε αυτοί ούτε κανείς άλλος φανταζόταν τι επιπτώσεις θα είχε η απόφαση αυτή στη Volkswagen, στη Γερμανία, αλλά και πολύ ευρύτερα. Γιατί κανένας δεν έχει μελετήσει και δεν έχει προετοιμαστεί για τη σημασία του «φαινομένου ντόμινο» (domino effect) στις όλο και στενότερα διασυνδεδεμένες σύγχρονες οικονομίες, ιδίως τις ευρωπαϊκές.
Είναι πολύ νωρίς για να γίνει εκτίμηση έστω του συνολικού κόστους του σκανδάλου, ήδη όμως οι επιπτώσεις έχουν αρχίσει και καταγράφονται όχι μόνο στη Γερμανία και στις ΗΠΑ, όπου και το επίκεντρο του σκανδάλου, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ερευνες κατά της Volkswagen ξεκίνησαν από τη Νορβηγία ως την Ινδία! Στις χώρες όπου υπάρχουν εργοστάσια της Volkswagen, όπως στη Νότια Αφρική, ήδη τρέμουν την τοπική απώλεια θέσεων εργασίας. Ακόμη και σκάνδαλα από το βαθύ παρελθόν ξεθάφτηκαν, όπως στη Βραζιλία, όπου οι δικηγόροι εργαζομένων της Volkswagen που είχαν βασανιστεί στη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 από το τότε καθεστώς αξιοποίησαν τη συγκυρία για να κινηθούν κατά της γερμανικής εταιρείας. Στην Ευρώπη τώρα, ήδη η ισπανική κυβέρνηση εξετάζει την επιστροφή από τη Seat επιδοτήσεων που χρησιμοποιήθηκαν για να κατασκευαστούν μοντέλα με το πονηρό λογισμικό, ενώ στην Ελβετία οι Αρχές ανέστειλαν την πώληση «ύποπτων» μοντέλων της Volkswagen.
Στην ίδια τη Γερμανία η μετοχή της Volkswagen καταρρακώθηκε, η ΕΚΤ ανέστειλε την αγορά τιτλοποιημένων δανείων που βασίζονται σε στοιχεία ενεργητικού της εταιρείας, ο δείκτης DAX τραντάχθηκε, η δημοτικότητα της κυβέρνησης πέφτει, ενώ τα κινήματα καταναλωτών αλλά και οι μέτοχοι (που θεωρούν ότι εξαπατήθηκαν) ετοιμάζονται για νομικό πόλεμο. Και είμαστε στην αρχή.
Η ελληνική εμπειρία


Στην Ελλάδα τώρα έχουμε δυστυχώς ήδη πικρή και πολυετή εμπειρία του φαινομένου ντόμινο, το οποίο πυροδοτήθηκε το 2010 από την κρατική χρεοκοπία και οδήγησε κεντρικούς κλάδους της οικονομίας, όπως ο τραπεζικός και οι κατασκευές, στον φαύλο κύκλο της συρρίκνωσης, που επιτάχυναν την ύφεση και το αδιέξοδο. Κλάδοι που παραμένουν και σήμερα ευάλωτοι.
Στον τραπεζικό τομέα οι διαδοχικές αυξήσεις κεφαλαίου εξανεμίστηκαν και η συζήτηση σήμερα κατέληξε να αφορά αν θα μηδενιστεί η αξία των μετοχών όσων είχαν εμπιστευθεί την ελληνική οικονομία ή απλώς θα απομειωθεί δραματικά. Την ίδια ώρα οι ελληνικές τράπεζες υποχρεώνονται (π.χ. πώληση 100% της Finanz Bank) να περιοριστούν στην Ελλάδα με αντίστοιχη μείωση εσόδων και προοπτικών από την παρουσία τους στο εξωτερικό, αλλά και δραματικές συνέπειες για την εκτός συνόρων ελληνική επιχειρηματικότητα.
Στις κατασκευές αντίστοιχα το ντόμινο effect οδήγησε σε δραματική συρρίκνωση την πραγματική οικονομία. Με βάση την πιο πρόσφατη μελέτη του ΙΟΒΕ (Μάρτιος 2015), εξαιτίας της συρρίκνωσης του συγκεκριμένου κλάδου χάθηκαν στη διάρκεια της κρίσης 300.000 θέσεις εργασίας σε 86 διαφορετικά επαγγέλματα. Οι μισές δηλαδή που δημιουργούσε ο κλάδος, ο οποίος παρ’ όλα αυτά συνεχίζει να συνεισφέρει –άμεσα ή έμμεσα –11% του ΑΕΠ, 5 δισ. ευρώ εισοδήματα εργαζομένων, σχεδόν 845 εκατ. ευρώ εξαγωγές κατασκευαστικών υπηρεσιών και 4 δισ. ευρώ φόρους και εισφορές στα δημόσια ταμεία. Με την έμμεση επίδραση να είναι τρεις ή τέσσερις φορές μεγαλύτερη από την άμεση, καθιστώντας τον κλάδο αυτόν μαζί με τον τραπεζικό τους πιο πιθανούς να προκαλέσουν νέα φαινόμενα ντόμινο στην ελληνική οικονομία.
Κινδυνεύουν όντως οι κρίσιμοι και πολύπαθοι αυτοί κλάδοι από νέα φαινόμενα ντόμινο; Μετά τα capital controls, την αγωνιώδη προσπάθεια για συμμετοχή ιδιωτών στην ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και την ασφυκτική μείωση της ρευστότητας το μέλλον θα κριθεί στις λεπτομέρειες. Η ελληνική οικονομία –η οποία ως πρόσφατα απειλούσε με το φαινόμενο ντόμινο ολόκληρη την Ευρώπη –εξακολουθεί να παραμένει η ίδια θανάσιμα ευάλωτη σε αυτό.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ