Όλες οι πλευρές εργάζονται σκληρά για να αποτρέψουν την Ελλάδα από το να δηλώσει αδυναμία στην εκπλήρωση των δανειακών υποχρεώσεών της έναντι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου. Και για ορθό λόγο: ένα τέτοιο ενδεχόμενο δεν θα είχε αλγεινές επιπτώσεις μόνο για την Ελλάδα και για την Ευρώπη, αλλά θα είχε και για το ΔΝΤ.
Το καθεστώς του “προνομιακού πιστωτή”, που απολαμβάνει το ΔΝΤ, ενισχύει τη δυνατότητά του να χορηγεί πιστώσεις σε χώρες που αντιμετωπίζουν μεγάλες δυσκολίες, ειδικά όταν όλοι οι άλλοι πιστωτές είναι είτε απρόθυμοι να δανείσουν είτε αναζητούν τρόπο για να απεμπλακούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Αυτή η ικανότητα του Ταμείου να δρα ως πιστωτής της έσχατης καταφυγής αντιμετωπίζει, ωστόσο, πρωτόγνωρες απειλές.
Το καθεστώς του “προνομιακού πιστωτή”, αν και δεν αποτελεί μια επίσημη νομική σύλληψη, εξασφαλίζει στο ΔΝΤ τη γενική παραδοχή ότι αποπληρώνεται πρώτο από όλους τους άλλους πιστωτές. Και αν οι δανειολήπτες δεν καταφέρνουν να πληρώσουν τις δόσεις τους, πρέπει να θεωρούν βέβαιο ότι θα αντιμετωπίσουν τεράστιες πιέσεις από πολλές από τις 187 χώρες που μετέχουν ως μέλη στο ΔΝΤ. Γι’ αυτό και οι περιπτώσεις εθνών που καθυστερούν τις οφειλές τους προς το Ταμείο είναι περιορισμένες και αφορούν εξαιρετικά ευάλωτα και πτωχευμένα κράτη, κυρίως της Αφρικής.
Το ΔΝΤ έχει τη δυνατότητα να ενεργεί σαν πυροσβέστης στη διεθνή σκηνή, έτοιμος να μπει σε ένα φλεγόμενο κτίριο όταν οι όλοι οι άλλοι τρέχουν για να σωθούν. Εδώ και χρόνια η ανάμιξή του έχει αποδειχθεί κεφαλαιώδης για τη σταθεροποίηση των οικονομιών χωρών που βρίσκονται σε κρίση και για τον περιορισμό των επιπτώσεων που έχει η οικονομία που βρίσκεται σε κρίση σε άλλες χώρες.
Έως πρότινος θεωρούνταν απίθανο να εμπλακεί το ΔΝΤ σε μεγάλης κλίμακας δανειοδοτήσεις σε ανεπτυγμένες ευρωπαϊκές οικονομίες (η τελευταία φορά που ενεπλάκη ήταν πολύ προτού ξεσπάσει η κρίση του ευρώ, ήταν τη δεκαετία του 1970 στη Βρετανία). Και θα ήταν επίσης αδιανόητο για το Ταμείο να ανησυχεί για το ενδεχόμενο να μην πάρει τα λεφτά του πίσω από έναν Ευρωπαίο δανειζόμενο.
Λοιπόν, και τα δύο αυτά απίθανα συμβαίνουν στην περίπτωση της Ελλάδας. Επιπλέον, σε ό,τι αφορά την άνευ προηγουμένου περίπτωση της Ελλάδας, άλλοι πιστωτές (όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και άλλοι ευρωπαϊκοί θεσμοί) βρίσκονται σε θέση να βοηθήσουν την Ελλάδα χορηγώντας της τα χρήματα που χρειάζεται για να αποπληρώσει το ΔΝΤ.
Και όμως! Αυτό θα μπορούσε να συμβεί μόνο αν επιτυγχανόταν μια συμφωνία σε ένα πακέτο ακολουθητέας πολιτικής που θα εφαρμοζόταν πάνω σε μια στέρεη και βιώσιμη βάση.
Αν η Ελλάδα δεν πλήρωνε το ΔΝΤ, θα μπορούσε να βρει πρόσβαση σε άλλη χρηματοδότηση άμεσα αλλά με μεγάλες συνέπειες. Θα μπορούσε να εξασφαλίσει, ας πούμε, η ΕΚΤ τη ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες. Η πιστωτική κατάρρευση, ωστόσο, της χώρας θα ωθούσε την οικονομία σε ακόμα βαθύτερη ύφεση, θα επιδείνωνε την αγορά εργασίας που ήδη βρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού, θα επιτάχυνε τη φυγή των κεφαλαίων, θα καθιστούσε τον έλεγχο της κίνησης των κεφαλαίων αναπόφευκτο και, το πιθανότερο, θα εξανάγκαζε τη χώρα να εγκαταλείψει το κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα.
Το ΔΝΤ θα βρισκόταν, ωστόσο, σε χειρότερη κατάσταση. Μια ελληνική χρεοκοπία θα αποτελούσε τη μεγαλύτερη περίπτωση αθέτησης πληρωμών που αντιμετωπίζει το Ταμείο από την ίδρυσή του το 1945. Θα πυροδοτούσε μια έντονη κριτική εκπορευόμενη τόσο από το εσωτερικό του Ταμείου όσο και από το εξωτερικό για το γεγονός ότι το Ταμείο έγινε αντικείμενο εμπαιγμού από τους Ευρωπαίους πολιτικούς, θα ενίσχυε τις παλαιότερες ανησυχίες για την αργή πρόοδο σε ό,τι αφορά τη μεταρρύθμιση του απαρχαιωμένου συστήματος διαχείρισης του Ταμείου, της αντιπροσώπευσης σ’ αυτό και βεβαίως στις πρακτικές που αυτό ακολουθεί (συμπεριλαμβανομένης της “παράδοσης” να επιλέγεται ένας Ευρωπαίως ως επικεφαλής του θεσμού). Τέλος, θα καθιστούσε το Ταμείο πολύ πιο επιφυλακτικό για να χορηγήσει αποφασιστικές πιστώσεις σε άλλες κρίσεις.
Ευτυχώς, ένα τέτοιο ενδεχόμενο μπορεί ακόμα να αποτραπεί αν η Ελλάδα και οι πιστωτές της πετύχουν να ολοκληρώσουν τις μακρές και οδυνηρές διαπραγματεύσεις στις οποίες έχουν εμπλακεί. Αν δεν το καταφέρουν, θα πρέπει να προσθέσουμε και το ΔΝΤ ανάμεσα στα θύματα μιας κρίσης που ήδη έχει προκαλέσει τεράστια ταλαιπωρία σε εκατομμύρια Έλληνες πολίτες.
