Ιανουάριος 2015. Μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές, η εικόνα που παρουσιάζει κεντρικό κατάστημα μεγάλου συστημικού ομίλου στην Αθήνα είναι πρωτόγνωρη. Ο κόσμος πολύς, αλλά σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει συνήθως οι υπάλληλοι στα ταμεία είναι χαλαροί. Οι ουρές αυτή τη φορά οδηγούν στα γραφεία, θυμίζοντας τις εποχές της μεγάλης πιστωτικής επέκτασης. Ο λόγος ωστόσο της μαζικής προσέλευσης του κοινού δεν είναι η λήψη δανείου. Οι πελάτες αναμένουν υπομονετικά τη σειρά τους για να «συντονίσουν» τον τρόπο διασφάλισης των αποταμιεύσεών τους. Εκείνη την ημέρα καταγράφηκε η μεγαλύτερη εκροή καταθέσεων μετά την επίσημη έναρξη της προεκλογικής περιόδου.
Νέες ανάγκες
«Τα χρόνια της κρίσης η πίεση την οποία έχει δεχθεί το εγχώριο τραπεζικό σύστημα από τους καταθέτες είναι πρωτόγνωρη» αναφέρει γενικός διευθυντής συστημικού ομίλου με αρμοδιότητες στη λιανική τραπεζική. Οπως εξηγεί ο ίδιος, ο κίνδυνος εξόδου της χώρας από το ευρώ ή «κουρέματος» των καταθέσεων προκάλεσε ένα άνευ προηγουμένου κύμα διαρροών στη σύγχρονη ελληνική οικονομική ιστορία, οδηγώντας πολλές φορές από το 2010 ως σήμερα τον κλάδο στα όρια των αντοχών του.
Η ανάγκη του κόσμου για προστασία των αποταμιεύσεών του μετά το ξέσπασμα της κρίσης ήταν κάτι περισσότερο από εμφανής. Η αγορά δεν άργησε να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες. Μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα στήθηκε μια ολόκληρη βιομηχανία για να εξυπηρετήσει τους τρομαγμένους αποταμιευτές που αναζητούσαν λύσεις για την εξασφάλισή των καταθέσεών τους.
Λογαριασμοί offshore
Ενα από τα βασικά εργαλεία που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον, ειδικά την πρώτη τριετία μετά την υπογραφή του αρχικού προγράμματος οικονομικής στήριξης της χώρας, αποτέλεσαν οι λογαριασμοί στο εξωτερικό. Ξένες και ελληνικές τράπεζες ξεκίνησαν να παρέχουν τη δυνατότητα στους ενδιαφερομένους να ανοίγουν λογαριασμό υποβάλλοντας αίτηση από την Ελλάδα. Ενδεικτικό της ζήτησης για τη συγκεκριμένη υπηρεσία είναι το γεγονός ότι αμερικανικός όμιλος έστησε πριν από περίπου τέσσερα χρόνια ελληνικό τμήμα στο Λονδίνο αποκλειστικά για την εξυπηρέτηση των πελατών από τη χώρα μας. Η μονάδα αυτή λειτουργεί ως και σήμερα…
Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Οικονομικών, από το 2009 ως το 2012 54.000 φυσικά πρόσωπα απέστειλαν με εμβάσματα στο εξωτερικό ποσά πάνω από 22 δισ. ευρώ. Τα χρήματα αυτά κατευθύνθηκαν κατά κύριο λόγο στη Βρετανία, στη Γερμανία και στην Κύπρο. Στις κορυφαίες προτιμήσεις των καταθετών εκείνη την περίοδο βρέθηκαν και οι τραπεζικές θυρίδες, που μέσα σε λίγους μήνες εξαντλήθηκαν…
Η εφετινή έξοδος
Η εμπειρία του 2012 αποτέλεσε τον «πιλότο» των εφετινών εκροών. Στην «έξοδο» του 2015 πάνω από το 50% των αναλήψεων έγινε σε φυσική μορφή και κατευθύνθηκε σε θυρίδες και στα προσωπικά «θησαυροφυλάκια». Σημαντική αύξηση σημείωσε και η ζήτηση για αμοιβαία κεφάλαια ξένων οίκων, αλλά και θυγατρικών των ελληνικών τραπεζικών ομίλων στο εξωτερικό.
Οι τράπεζες πήραν πάνω τους το συγκεκριμένο «παιχνίδι», προσφέροντας μεγάλη γκάμα λύσεων στους πελάτες τους. Ωστόσο στην αγορά εμφανίστηκαν και νέοι «παίκτες»: χρηματιστηριακά γραφεία και brokers που μεσολαβούν για το άνοιγμα λογαριασμών ή πωλούν επενδυτικά και τραπεζοασφαλιστικά προγράμματα, ακόμη και τραπεζικά ιδρύματα που λειτουργούν αποκλειστικά μέσω του Διαδικτύου.
Η ιστορία των εκροών
Το πρώτο μεγάλο κύμα εκροών καταθέσεων καταγράφεται το 2010. Εκείνη τη χρονιά η χώρα βγαίνει εκτός αγορών και η κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου υπογράφει το πρώτο Μνημόνιο για την αποφυγή της χρεοκοπίας. Τα υπόλοιπα των καταθέσεων μειώνονται από το ιστορικό υψηλό των 237 δισ. ευρώ στο τέλος Δεκεμβρίου κατά 30 δισ. ευρώ περίπου μέσα σε έναν χρόνο. Τα μεγάλα «πορτοφόλια» αρχίζουν να εγκαταλείπουν τη χώρα.
Λίγους μήνες αργότερα ακολουθεί μαζικά και το retail. Το καλοκαίρι του 2011 «μπαίνουν» οι βάσεις για το πρώτο «κούρεμα» κρατικών ομολόγων στην ιστορία της ευρωζώνης, το οποίο οριστικοποιείται το φθινόπωρο που ακολουθεί, προκαλώντας σημαντική ζημιά στις τράπεζες. Το κλίμα επιδεινώνει η κυβερνητική κρίση, η οποία οδηγεί στη συγκυβέρνηση ΠαΣοΚ – ΝΔ – ΛΑΟΣ με νέο πρωθυπουργό τον Λουκά Παπαδήμο.
Η διαφαινόμενη ωστόσο νέα προσφυγή μέσα σε λίγους μήνες στις κάλπες επιτείνει την αβεβαιότητα, με αποτέλεσμα οι καταθέσεις να δεχθούν ένα ακόμη πλήγμα. Μέσα σε έξι μήνες, από τον Αύγουστο του 2011 ως και τον Φεβρουάριο του 2012, «κάνουν φτερά» άλλα 24 δισ. ευρώ.
Ακολουθούν οι διπλές εκλογές του 2012 που στοιχίζουν σε όρους ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα 18 δισ. ευρώ. Οι καταθέσεις επανέρχονται στα προ των εκλογών επίπεδα δυόμισι χρόνια αργότερα, παρότι χάνεται ένα εξάμηνο μετά το «κούρεμα» στην Κύπρο, το 2013. Η προκήρυξη των τελευταίων εκλογών ωστόσο δίνει νέο σήμα στους καταθέτες. Από τον περασμένο Δεκέμβριο ως σήμερα η μείωση των καταθέσεων έχει φθάσει τα 30 δισ. ευρώ. Η διαφορά σε σχέση με το 2012 είναι ότι οι εκροές συνεχίζονται και μετά τις εκλογές.
Σε μετρητά πάνω από το 50% της διαρροής
Πού πήγαν καταθέσεις 30 δισ. ευρώ
Η επιδείνωση στα επίπεδα ρευστότητας του εγχώριου τραπεζικού συστήματος, λόγω της συρρίκνωσης της καταθετικής βάσης μετά την προκήρυξη των τελευταίων εκλογών, εκτιμάται πως έχει ξεπεράσει έως και σήμερα τα 30 δισ. ευρώ.
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, η μείωση των υπολοίπων των καταθέσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων ανήλθε σε 4 δισ. ευρώ τον τελευταίο μήνα του 2014, σε 12,2 δισ. ευρώ τον προεκλογικό Ιανουάριο και σε 7,6 δισ. ευρώ τον μετεκλογικό Φεβρουάριο. Για τον Μάρτιο τα στοιχεία θα ανακοινωθούν την επόμενη εβδομάδα. Σύμφωνα με εκτιμήσεις τραπεζικών στελεχών, οι καταθέσεις έχουν πλέον υποχωρήσει κάτω από τα 134 δισ. ευρώ, διαμορφούμενες σε χαμηλό 10 ετών.
Από τις εκροές που έχουν καταγραφεί, το μεγαλύτερο μέρος, ποσοστό 50%-55%, διέρρευσε σε φυσική μορφή και βρίσκεται σήμερα σε τραπεζικές θυρίδες και άλλες κρυψώνες. Ενα επίσης μεγάλο ποσοστό της τάξεως του 20%-25% μετατράπηκε σε αμοιβαία κεφάλαια, κυρίως έκδοσης ξένων οίκων ή θυγατρικών ελληνικών τραπεζών στο εξωτερικό, ενώ 5%-10% απεστάλη μέσω εμβασμάτων σε λογαριασμούς εκτός Ελλάδος. Τέλος, ένα ποσοστό της τάξεως του 5% τοποθετήθηκε σε ομόλογα, κατά κύριο λόγο Γερμανικού Δημοσίου και δευτερευόντως της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.
ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ
