Η σύσταση και η λειτουργία του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, μιας ανεξάρτητης αρχής υψηλού επιστημονικού επιπέδου, είναι το πρώτο διαρθρωτικό μέτρο που εγκρίθηκε από τους Ευρωπαίους και πολύ σύντομα θα ξεκινήσει να λειτουργεί.
Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο στο οποίο, θα ενταχθεί το γραφείο προϋπολογισμού της Βουλής που επίσης λειτουργεί ως ανεξάρτητη αρχή και θα συνδεθεί με το ΚΕΠΕ, το οποίο θα παρέχει την επιστημονική υποστήριξη, θα χαράσσει κατ’ ουσίαν τη δημοσιονομική πολιτική, προτείνοντας μέτρα και δράσεις που θα αποσκοπούν στη διατήρηση των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών του κράτους.
Τι είναι όμως το Δημοσιονομικό Συμβούλιο και γιατί θεωρείται από τους δανειστές κρίσιμη διαρθρωτική αλλαγή την οποία η προηγούμενη κυβέρνηση, παρ’ ότι είχε υιοθετήσει, δεν υλοποίησε; Το πλαίσιο λειτουργίας, αρμοδιοτήτων και στόχων των Ευρωπαϊκών Δημοσιονομικών Συμβουλίων των ευρωπαϊκών χωρών, στα χνάρια των οποίων θα κινηθεί και το νεοσυσταθέν Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο, παρουσιάζει σε μελέτη της η κυρία Ελισάβετ Ι. Νίτση, ερευνήτρια του ΚΕΠΕ η οποία γίνεται πλέον επίκαιρη με τη θεσμοθέτηση των προληπτικών μέτρων.
Οπως αναφέρει:
–«Η έλλειψη δημοσιονομικής πειθαρχίας και η ανεπαρκής δημοσιονομική διαχείριση αποτελούν τους συστημικούς παράγοντες που, με την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση, οδήγησαν τα τελευταία χρόνια πολλές ανεπτυγμένες χώρες στην ύφεση των οικονομιών τους με αποτέλεσμα την άσκηση αντικυκλικής πολιτικής, με συνέπεια τη δημιουργία υψηλών δημοσιονομικών ελλειμμάτων και ως εκ τούτου στην αύξηση του δημόσιου χρέους. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα πολλών χωρών της ευρωζώνης, οι οποίες διήνυσαν μια περίοδο οικονομικής ευημερίας (ιδίως από το 2004 και ως το 2010), που δεν συνοδεύτηκε από επαρκή δημοσιονομική προσαρμογή, με αποτέλεσμα με το ξέσπασμα της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης να οδηγηθούν και σε δημοσιονομική κρίση. Στη χειρότερη περίπτωση, η δυνατότητα άσκησης αντικυκλικής πολιτικής περιορίστηκε σημαντικά, όπως δείχνει η πρόσφατη εμπειρία της Ελλάδας. Ενα βασικό ερώτημα που ανακύπτει είναι ποιοι μηχανισμοί μπορούν να αποτρέψουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα (deficit bias) που οι κυβερνήσεις έχουν την τάση να δημιουργούν. Ο κύριος μηχανισμός διασφάλισης δημοσιονομικής πειθαρχίας, που έχει κατά καιρούς τεθεί σε εφαρμογή σε πολλές χώρες, είναι η επιβολή διαφόρων μορφών δημοσιονομικών κανόνων (fiscal rules), όπως αριθμητικά όρια στο ύψος των δημόσιων δαπανών ή όρια στο ύψος του δημόσιου ελλείμματος ως ποσοστού του ΑΕΠ. Πρόσφατα, όμως, στη συζήτηση της διασφάλισης της δημοσιονομικής πειθαρχίας έχει αναδειχθεί και ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσουν οι ανεξάρτητες δημοσιονομικές αρχές ή τα Δημοσιονομικά Συμβούλια. Τα Δημοσιονομικά Συμβούλια που υπάρχουν σήμερα ποικίλλουν σε μεγάλο βαθμό τόσο σε σχέση με τον ορισμό όσο και το εύρος των αρμοδιοτήτων τους, καθώς αυτές καθορίζονται από τον θεσμικό σχεδιασμό τους, όπως είναι ο βαθμός της νομικής τους ανεξαρτησίας και το μέγεθός τους».


Ρόλος και στόχοι
Ανεξάρτητα Δημοσιονομικά Συμβούλια έχουν ιδρυθεί σε αρκετές χώρες. Παρ’ όλο που σε καμιά χώρα τα συμβούλια αυτά δεν ασκούν δημοσιονομική πολιτική, διατελούν σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της αξιοπιστίας και της διαφάνειας της δημοσιονομικής πολιτικής.
Δημοσιονομικά Συμβούλια πριν από το 2005 υπήρχαν ελάχιστα. Το παλαιότερο είναι της Ολλανδίας που θεσπίστηκε το 1947. Στις επόμενες τρεις δεκαετίες δημιουργήθηκαν Δημοσιονομικά Συμβούλια στη Δανία, στη Γερμανία, στις ΗΠΑ και στο Βέλγιο. Μετά το 2005 άρχισαν να συστήνονται περισσότερα, ειδικά στην Ευρώπη μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση. Η δημιουργία αρκετών Δημοσιονομικών Συμβουλίων τα τελευταία χρόνια στην Ευρωπαϊκή Ενωση, των λεγόμενων «Συμβουλίων νέας γενιάς» είναι αποτέλεσμα της προσπάθειας επιβολής και τήρησης εκ μέρους των κρατών-μελών δημοσιονομικών κανόνων, ώστε να μπορέσει η ΕΕ να προχωρήσει προς μια περισσότερο ενοποιημένη δημοσιονομική πολιτική και να ελέγξει τα δημοσιονομικά ελλείμματα των χωρών που αναπόφευκτα οδηγούν σε μεγάλη αύξηση του χρέους.
Από τις αρμοδιότητες που έχουν ήδη τα Δημοσιονομικά Συμβούλια των χωρών-μελών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, αλλά και άλλων χωρών παγκοσμίως, προκύπτει ότι ένα Δημοσιονομικό Συμβούλιο θα μπορούσε να ασκεί κάποιες από τις παρακάτω αρμοδιότητες:
  • Της παρακολούθησης και αξιολόγησης της ασκούμενης δημοσιονομικής πολιτικής μέσω των δημοσιονομικών στόχων που θέτει η κυβέρνηση και των αποτελεσμάτων τους.
  • Της δημόσιας διατύπωσης συστάσεων για την οικονομική πολιτική.
  • Της αξιολόγησης ή / και διεξαγωγής των προβλέψεων για βασικά μακροοικονομικά μεγέθη.
  • Της εξέτασης της αξιοπιστίας των προβλέψεων του κρατικού προϋπολογισμού αναφορικά με τις δαπάνες, τα έσοδα και επομένως το έλλειμμα και το χρέος.
  • Της αξιολόγησης ή / και εκτίμησης της μακροχρόνιας διατηρησιμότητας των δημοσιονομικών μεγεθών και ιδίως του χρέους.
  • Της παροχής λεπτομερούς μικροοικονομικής κοστολόγησης των δημοσιονομικών επιπτώσεων συγκεκριμένων έργων ή προτάσεων που γίνονται από την κυβέρνηση.
  • Της διεξαγωγής, περιοδικά, Επισκοπήσεων Δημοσίων Δαπανών της Γενικής Κυβέρνησης (Spending Reviews) για την αποτελεσματικότερη και αποδοτικότερη κατανομή των οικονομικών πόρων.
Το ελληνικό συμβούλιο
Στην Ελλάδα συμπεριλήφθηκε στο τελευταίο Μνημόνιο (Απρίλιος 2014) ως υποχρέωση της χώρας η θεσμοθέτηση του Ελληνικού Δημοσιονομικού Συμβουλίου. Με βάση τον νόμο αυτόν οι αρμοδιότητες που δίδονται στο Δημοσιονομικό Συμβούλιο είναι κυρίως αρμοδιότητες που συνήθως έχουν τα «Συμβούλια νέας γενιάς», αυτές της αξιολόγησης και του ελέγχου.
Πιο συγκεκριμένα προβλέπεται να:
  • Αξιολογεί τις μακροοικονομικές προβλέψεις πάνω στις οποίες βασίζονται το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) και το προσχέδιο και το σχέδιο για τον ετήσιο Κρατικό Προϋπολογισμό, µέσω αξιολογήσεων του βασικού μακροοικονομικού σεναρίου και των άλλων σεναρίων που χρησιμοποιούνται.
  • Παρακολουθεί τη συμμόρφωση µε τους αριθμητικούς δημοσιονομικούς κανόνες που ενσωματώνονται στο εθνικό πλαίσιο δημοσιονομικής διαχείρισης για την επίτευξη του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού στόχου.
  • Προβαίνει σε αξιολογήσεις σχετικά µε την εφαρμογή των δημοσιονομικών κανόνων, ιδιαίτερα σε σχέση µε τη διαπιστούμενη σημαντική απόκλιση από τον μεσοπρόθεσμο στόχο ή την πορεία προσαρμογής προς αυτόν και τους λόγους που οδήγησαν στην απόκλιση αυτή.
  • Προβαίνει σε προβλέψεις των δημοσιονομικών μεγεθών που είναι απαραίτητα για την κατάρτιση του Κρατικού Προϋπολογισμού και τον σχεδιασμό του Μεσοπρόθεσμου Πλαισίου Δημοσιονομικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ).
Οι αρμοδιότητες και ο ρόλος τους σε χώρες της ΕΕ

Αυστρία

(Fiscal Advisory Council, 2013)

Αξιολογεί τη δημοσιονομική κατάσταση στο πλαίσιο των στόχων της δημοσιονομικής πολιτικής και τις τάσεις ανάπτυξης στις αγορές χρήματος και κεφαλαίου. * Αναλύει τη βιωσιμότητα και την ποιότητα των δημοσιονομικών πολιτικών. * Παρέχει γραπτές προτάσεις σχετικά με τις δημοσιονομικές πολιτικές λαμβάνοντας υπόψη τις οικονομικές συνθήκες. * Προετοιμάζει την ετήσια έκθεση σχετικά με τις συστάσεις που έγιναν προς τον υπουργό Οικονομικών, συμπεριλαμβανομένων των αποτελεσμάτων των μελετών και αναλύσεων, την οποία ο υπουργός παρουσιάζει στο Εθνικό Συμβούλιο και στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση. * Συμβάλλει στη διαμόρφωση της κοινής γνώμης σχετικά με τα καθήκοντα του Δημοσιονομικού Συμβουλίου και διοργανώνει ενημερωτικές εκδηλώσεις.
Βέλγιο

(High Council of Finance, 1989)
Αναλύει και μελετά τα θεμελιώδη δημοσιονομικά μεγέθη, καθώς και χρηματοοικονομικά και φορολογικά θέματα. * Προτείνει προσαρμογές ή μεταρρυθμίσεις.
Γαλλία

(French Fiscal Council, 2013)
Παρέχει εκτιμήσεις για τις υποθέσεις στις οποίες στηρίζεται ο προϋπολογισμός της χώρας, καθώς και τα προγράμματα για τη δημόσια χρηματοδότηση.

Γερμανία

(German Council of Economic Experts, 1963)
Αναλύει την τρέχουσα οικονομική κατάσταση και την πιθανή εξέλιξή της. * Εξετάζει τους τρόπους και τα μέσα για την εξασφάλιση σταθερής και επαρκούς ανάπτυξης στο πλαίσιο του συστήματος της ελεύθερης οικονομίας της αγοράς και τη ταυτόχρονη διατήρηση υψηλού επιπέδου απασχόλησης, τη σταθερότητα των τιμών και του ισοζυγίου του εξωτερικού εμπορίου. * Επισημαίνει πιθανές ανεπιθύμητες εξελίξεις και εξετάζει τρόπους και μέσα για την αποφυγή ή την εξάλειψη αυτών, χωρίς να προτείνει συγκεκριμένα οικονομικά ή κοινωνικο-οικονομικά μέτρα.

Δανία

(Danish Economic Council, 1962)
Παρακολουθεί την οικονομία και αναλύει τη μακροπρόθεσμη οικονομική της ανάπτυξη. * Βελτιώνει τον συντονισμό μεταξύ των διαφόρων οικονομικών συμφερόντων στη δανική κοινωνία και έτσι διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στη δημόσια συζήτηση σε θέματα οικονομικής πολιτικής.
Ιρλανδία

(Irish Fiscal Advisory Council, 2011)
Αξιολογεί και παρουσιάζει δημόσια την επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων της κυβέρνησης. * Αξιολογεί και εγκρίνει, εφόσον το κρίνει σκόπιμο, τις επίσημες μακροοικονομικές προβλέψεις επάνω στις οποίες στηρίζονται τα μεγέθη του προϋπολογισμού και το Πρόγραμμα Σταθερότητας. * Αξιολογεί τις προβλέψεις των εσόδων και τη δημοσιονομική πολιτική και παρακολουθεί τη συμμόρφωση με τους θεσμοθετημένους δημοσιονομικούς κανόνες.

Ισπανία

(Independent Fiscal Responsibility, 2013)
Αξιολογεί τον προϋπολογισμό και τις δημόσιες υπηρεσίες. * Υποβάλλει εκθέσεις σχετικά με τις μακροοικονομικές προβλέψεις, το πρόγραμμα της δημοσιονομικής σταθερότητας και την εκτέλεσή του, το δημόσιο χρέος και τους δημοσιονομικούς κανόνες σχετικά με τις δαπάνες. * Εκδίδει δημόσιες εκθέσεις για την αξιολόγηση της υλοποίησης των επί μέρους στόχων των αυτόνομων περιφερειών.

Ιταλία

(Parliamentary Budget Office, 2012)
Παρακολουθεί την πορεία των δημόσιων οικονομικών και τη συμμόρφωση με τους αριθμητικούς δημοσιονομικούς κανόνες. * Αξιολογεί τις βασικές παραδοχές των δημοσιονομικών και μακροοικονομικών προβλέψεων, καθώς και τις δημοσιονομικές επιδράσεις των σημαντικών νομοθετικών μέτρων στη βιωσιμότητα των δημοσίων οικονομικών. * Επαληθεύει την ενεργοποίηση των διορθωτικών μηχανισμών και αξιολογεί έκτακτα γεγονότα.
Ολλανδία

(Bureau for Economic Policy Analysis, CPB, 1947)
Διεξάγει τριμηνιαίες οικονομικές προβλέψεις για την ανάπτυξη της χώρας. * Αναλύει τις προτάσεις πολιτικής και αξιολογεί τις επιπτώσεις των μέτρων πολιτικής που έχουν ήδη τεθεί σε εφαρμογή. * Αναλύει τα εκλογικά προγράμματα των πολιτικών κομμάτων. * Διεξάγει προβλέψεις τετραετίας στην περίοδο των διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό κυβέρνησης προσφέροντας την υποδομή για να γίνουν οι προγραμματικές συμφωνίες των εταίρων. * Διεξάγει αναλύσεις κόστους – οφέλους των σχεδίων υποδομής της χώρας.
Ουγγαρία

(Fiscal Council of Hungary, 2009)
Διατυπώνει παρατηρήσεις για τον προϋπολογισμό, τον σχεδιασμό και την εκτέλεσή του, τη χρήση των δημόσιων πόρων και την κατάσταση των δημόσιων οικονομικών, καθώς και σε εξαμηνιαία βάση για θέματα που σχετίζονται με τον σχεδιασμό και την εκτέλεση του προϋπολογισμού ή τη χρήση των δημόσιων πόρων.

Πορτογαλία

(Portuguese Public Finance Council, 2011)
Αξιολογεί τη συμμόρφωση με τους καθορισμένους στόχους για τη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών με παράλληλη μέριμνα για τη διαφάνειά του. * Συμβάλλει στην ποιότητα της δημοκρατίας και στη λήψη αποφάσεων στο πλαίσιο της οικονομικής πολιτικής, καθώς και στην ενίσχυση της οικονομικής αξιοπιστίας της χώρας.
Ρουμανία

(Romanian Fiscal Council, 2010)
Αξιολογεί τις μακροοικονομικές προβλέψεις στις οποίες βασίζεται η πρόβλεψη των εσόδων του προϋπολογισμού. * Εκτιμά τις δημοσιονομικές επιπτώσεις από τα μέτρα που επηρεάζουν τη δημοσιονομική ισορροπία. * Παρακολουθεί την εκτέλεση του προϋπολογισμού και τη συμμόρφωσή του με τους αναμενόμενους στόχους. * Εκδίδει γνωμοδοτήσεις και συστάσεις σχετικά με την τρέχουσα και μελλοντική δημοσιονομική πολιτική.
Σλοβακία

(Council for Budget Responsibility, 2012)
Αξιολογεί τη μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών, τη συμμόρφωση με τη δημοσιονομική ευθύνη και τους δημοσιονομικούς κανόνες για τη διαφάνεια. Εξετάζει, με δική του πρωτοβουλία ή αν κληθεί από το κοινοβούλιο να το πράξει, τον αντίκτυπο των προτάσεων που υποβάλλονται στο κοινοβούλιο ως προς τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και των δημοσιονομικών συνεπειών τους. * Παρακολουθεί και αξιολογεί την εξέλιξη των δημόσιων οικονομικών παρέχοντας πληροφορίες σχετικά με τους πιθανούς κινδύνους, παρουσιάζοντας εναλλακτικά σενάρια και διατυπώνοντας προτάσεις για τη βελτίωση της μεθοδολογίας υπολογισμού των διαφόρων δεικτών δημόσιων οικονομικών.

Σλοβενία

(Fiscal Council, 2009)
Αξιολογεί τη βιωσιμότητα και τη σταθερότητα της δημοσιονομικής πολιτικής που καθορίζεται από την ετήσια έκθεση του προϋπολογισμού και του Προγράμματος Σταθερότητας και τη συμμόρφωσή του με τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. Αξιολογεί την επάρκεια των δημοσιονομικών στόχων που έχουν τεθεί στο πλαίσιο του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού πλαισίου. Αξιολογεί την αποτελεσματικότητα της χρήσης των δημόσιων πόρων, συμπεριλαμβανομένων των κονδυλίων του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Εκτιμά την τάση του ρυθμού συγκεκριμένων κατηγοριών φορολογικών εσόδων και των δαπανών και της επίπτωσής τους στη δημοσιονομική βιωσιμότητα. * Εκτιμά την εναρμόνιση της κυβερνητικής δημοσιονομικής πολιτικής με τη μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών σε σχέση με τη γήρανση του πληθυσμού. * Εκτιμά τη δημοσιονομική διαφάνεια και την ποιότητα των οικονομικών προβλέψεων που χρησιμοποιούνται στην κατάρτιση του προϋπολογισμού. * Αξιολογεί την αποτελεσματικότητα της διαρθρωτικής υλοποίησης της πολιτικής σε σχέση με τη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητας των δημόσιων οικονομικών, την οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση. * Εκτιμά την πολιτική του δανεισμού της γενικής κυβέρνησης και την πολιτική των εγγυήσεων όσον αφορά τη δημοσιονομική βιωσιμότητα και τη σταθερότητα.

Σουηδία

(Swedish Fiscal Policy Council, 2007)
Αξιολογεί τη δημοσιονομική πολιτική της κυβέρνησης. * Αξιολογεί την επίτευξη των δημοσιονομικών και οικονομικών στόχων της πολιτικής που προτείνει η κυβέρνηση. Οι στόχοι αυτοί περιλαμβάνουν τη μακροπρόθεσμη διατηρησιμότητα των δημόσιων οικονομικών, τον στόχο του πλεονάσματος, το ανώτατο όριο των δαπανών και τη συνοχή της δημοσιονομικής πολιτικής με κυκλικές εξελίξεις στην οικονομία. * Αξιολογεί τη δημοσιονομική πολιτική και την επίτευξη του στόχου της μακροπρόθεσμης βιώσιμης ανάπτυξης και των επιπέδων της απασχόλησης. * Ελέγχει τον προϋπολογισμό. Αξιολογεί την ποιότητα των οικονομικών προβλέψεων και τα μοντέλα στα οποία βασίζονται οι εκτιμήσεις της κυβέρνησης.