Έκκληση στην κυβέρνηση να παραμείνει προσηλωμένη στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και να υλοποιήσει το συντομότερο δυνατόν την πρόσφατα συναφθείσα συμφωνία απηύθυνε σήμερα ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας παρουσιάζοντας την ετήσια έκθεση για την ελληνική οικονομία στην ετήσια γενική συνέλευση των μετόχων της τράπεζας. Ο κ. Στουρνάρας προειδοποίησε πως η ανάκαμψη είναι εύθραυστη και δεν επιτρέπεται εφησυχασμός, ξεκαθάρισε ωστόσο πως το ελληνικό τραπεζικό σύστημα παραμένει ισχυρό παρά τους κλυδωνισμούς.

Ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος υπογράμμισε πως η απόφαση του Eurogroup της 20ης Φεβρουαρίου για την παράταση της δανειακής σύμβασης και η έγκριση των ελληνικών προτάσεων για μεταρρυθμίσεις στο Eurogroup της 24ης Φεβρουαρίου περιορίζουν την αβεβαιότητα και δίνουν στη νέα κυβέρνηση τη δυνατότητα να ολοκληρώσει μεταρρυθμίσεις που εκκρεμούν, θέτοντας παράλληλα τις δικές της προτεραιότητες.

«Οι αποφάσεις αυτές είναι θετικές, διότι αποτρέπουν μια ρήξη με τους εταίρους που θα είχε ανυπολόγιστες συνέπειες για την ελληνική οικονομία και όχι μόνο. Για να εκμεταλλευθούμε όμως αυτό το παράθυρο ευκαιρίας, πρέπει να συνεχιστούν οι διαπραγματεύσεις με τους εταίρους σε πνεύμα συνεργασίας και εμπιστοσύνης για να καταλήξουμε σύντομα σε μια αμοιβαίως επωφελή τελική συμφωνία», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Κατά τον ίδιο την κρίσιμη αυτή στιγμή απαιτείται συντεταγμένη εθνική προσπάθεια, σε στενή συνεργασία με τους ευρωπαϊκούς και διεθνείς θεσμούς, για να διασφαλιστούν οι θυσίες των Ελλήνων πολιτών και να συνεχιστεί η ανασυγκρότηση της οικονομίας με στόχο τη διατηρήσιμη ανάπτυξη. Διαβεβαίωσε δε πως η Τράπεζα της Ελλάδος από την δική της πλευρά θα συμβάλει με όλες τις δυνάμεις της σ’ αυτή την προσπάθεια.

«Τα τελευταία χρόνια διανύσαμε ένα δύσβατο δρόμο με υψηλό κόστος για όλη την ελληνική κοινωνία. Αν αντιμετωπίσουμε τις σχετικά περιορισμένες εκκρεμότητες προκειμένου να κλείσει η πρώτη φάση της προσπάθειας που άρχισε το 2010 και να μπορέσουμε να μπούμε σε μια νέα φάση, τότε οι αναπτυξιακές δυνατότητες της οικονομίας θα ενισχυθούν σημαντικά», είπε ο κ. Στουρνάρας και πρόσθεσε τα εξής:. «Η ταχεία ανάπτυξη θα επιτρέψει να εφαρμοστούν πιο αποτελεσματικές πολιτικές για την αποκατάσταση της κοινωνικής συνοχής που έχει πληγεί, με κύριους στόχους τη μείωση της ανεργίας και τη διόρθωση των ανισοτήτων στην κατανομή του κόστους της προσαρμογής. Προϋπόθεση όμως για να συμβεί αυτό είναι να παραμείνουμε προσηλωμένοι στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας και να υλοποιήσουμε το συντομότερο δυνατόν την πρόσφατα συναφθείσα συμφωνία».

Οι οικονομικές εξελίξεις

Αναφερόμενος στην πορεία της ελληνική οικονομίας το 2014 ο κ. Στουρνάρας τόνισε πως το 2014 σηματοδότησε την επιστροφή της οικονομικής δραστηριότητας σε θετικούς ρυθμούς μεταβολής μετά από έξι έτη συνεχούς και βαθιάς οικονομικής κρίσης, που αποτιμώνται σε σωρευτική υποχώρηση του AEΠ πάνω από 25%. Όπως ανάφερε, τα δημοσιευμένα τριμηνιαία στοιχεία του ΑΕΠ δείχνουν σαφή αποκλιμάκωση της ύφεσης από το πρώτο τρίμηνο του 2014, με αποτέλεσμα στο σύνολο του έτους να καταγράφεται θετικός ρυθμός μεγέθυνσης της τάξεως του 0,8%, για πρώτη φορά μετά το 2007. Κινητήριες δυνάμεις αυτής της εξέλιξης ήταν η αύξηση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών και η αύξηση της ιδιωτικής κατανάλωσης.

Οι συνολικές επενδύσεις παραμένουν ιδιαίτερα χαμηλές, παρά την αύξηση των δημοσίων επενδύσεων, αντανακλώντας τη μείωση των ιδιωτικών επενδύσεων κυρίως λόγω του περιορισμού της τραπεζικής χρηματοδότησης και του υψηλού κόστους δανεισμού. Η πτώση των ιδιωτικών επενδύσεων εντοπίζεται ιδίως στις επενδύσεις σε κατοικίες, ενώ οι παραγωγικές επιχειρηματικές επενδύσεις έχουν αρχίσει να δείχνουν σημάδια ανάκαμψης. Η αναιμική αύξηση των επενδύσεων κατά 1% το τρίτο τρίμηνο του 2014, που παρατηρήθηκε για πρώτη φορά μετά το 2008, πιθανώς σηματοδοτεί ανάκαμψη των επενδύσεων η οποία ενδέχεται να συνεχιστεί τα επόμενα έτη.

Κατά τον κ. Στουρνάρα σημαντικές θετικές εξελίξεις αποτελούν επίσης η ανάκαμψη της συνολικής απασχόλησης κατά 0,3% και της μισθωτής απασχόλησης κατά 2,3%, ενώ ο αριθμός των ανέργων μειώθηκε κατά 3,3%, για πρώτη φορά μετά το 2008. Το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος μειώθηκε περαιτέρω το 2014, λόγω της αύξησης της παραγωγικότητας και της μείωσης των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών, συμβάλλοντας στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Παρά ταύτα, τόνισε πως το ποσοστό ανεργίας παραμένει υψηλό και είναι το υψηλότερο στην ΕΕ. Επιπλέον, το ποσοστό των μακροχρόνια ανέργων συνεχίζει να αυξάνεται, με κίνδυνο – όπως είπε- «να απαξιωθεί ένα μεγάλο μέρος των δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού».

Ο επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος ανέφερε πως η υπερκάλυψη του δημοσιονομικού στόχου κατά 1,2% του ΑΕΠ το 2013 αποτέλεσε σημαντική παρακαταθήκη, θέτοντας στέρεες βάσεις για την εκπλήρωση του δημοσιονομικού στόχου το 2014 για τρίτο συναπτό έτος. Εντούτοις, ανέφερε πως το «τελικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης για το 2014 υπόκειται σε επισφάλειες, που σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τις αβεβαιότητες των τελευταίων εβδομάδων του έτους σε συνδυασμό με την οπισθοβαρή κατανομή των εσόδων». Όπως σημείωσε οι αβεβαιότητες αυτές έχουν ενταθεί μετά την ολοκλήρωση της εκτέλεσης του κρατικού προϋπολογισμού του 2014, η οποία κατέγραψε σημαντικές αποκλίσεις στο σκέλος των φορολογικών εσόδων, ειδικότερα κατά το μήνα Δεκέμβριο.

Αναφερόμενος στις εξελίξεις στην αγορά των ελληνικών ομολόγων ο κ. Στουρνάρας ανέφερε πως ήταν αρνητικές το 2014, καθώς αν και κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους, οι αποδόσεις των ομολόγων των ελληνικών μη χρηματοπιστωτικών επιχειρήσεων εμφάνισαν μεταβολές σε συνάφεια με εκείνες των αντίστοιχων ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, από τα τέλη Οκτωβρίου αποσυνδέθηκαν από τις αποδόσεις των ευρωπαϊκών εταιρικών ομολόγων και ακολούθησαν την έντονα ανοδική εξέλιξη των αποδόσεων των ελληνικών κρατικών ομολόγων. Ομοίως, ανέφερε πως και οι εξελίξεις στην αγορά μετοχών στην Ελλάδα ήταν επίσης αρνητικές το 2014, αν και όχι καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. «Η υποχώρηση των τιμών των μετοχών στο Χρηματιστήριο Αθηνών ήταν σημαντική, ιδίως των τίτλων των τραπεζών, παρά την επιβεβαίωση της κεφαλαιακής τους επάρκειας στο πλαίσιο της πρόσφατης συνολικής αξιολόγησης από την ΕΚΤ του τραπεζικού συστήματος των χωρών-μελών της ζώνης του ευρώ», είπε χαρακτηριστικά.

Ισχυρό το τραπεζικό σύστημα

Ο κ. Στουρνάρας αναφερόμενος στις βασικές εξελίξεις για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα το 2014 εστίασε στην ενίσχυση της κεφαλαιακής βάσης και της προ προβλέψεων κερδοφορίας των τραπεζών, στις πρώτες ενέργειες στην κατεύθυνση της αντιμετώπισης του ζητήματος των δανείων σε καθυστέρηση, αλλά και στην ενεργοποίηση, από τις 4 Νοεμβρίου 2014, του Ενιαίου Εποπτικού Μηχανισμού. Όπως είπε, τα αποτελέσματα της προσομοίωσης ακραίων καταστάσεων και η Συνολική Αξιολόγηση της ΕΚΤ, επανεπιβεβαίωσαν «την επάρκεια της κεφαλαιακής βάσης των συστημικών ελληνικών τραπεζών».

Ωστόσο, ο ίδιος σημείωσε πως παρά τις θετικές εξελίξεις, το τραπεζικό σύστημα συνεχίζει να αντιμετωπίζει σημαντικές προκλήσεις, με κυριότερη την ανάγκη αντιμετώπισης των προβληματικών δανείων. «Ο λόγος των δανείων σε καθυστέρηση προς το σύνολο των δανείων διατηρήθηκε σε ιδιαίτερα υψηλό επίπεδο», είπε και πρόσθεσε πως το Σεπτέμβριο 2014 διαμορφώθηκε στο 34,2%, από 31,9% το Δεκέμβριο 2013.

Σχολιάζοντας την απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΕΚΤ της 4ης Φεβρουαρίου 2015 για άρση της εξαίρεσης της χρεογράφων που έχει εκδώσει ή εγγυηθεί το Ελληνικό Δημόσιο από τις προϋποθέσεις ελάχιστης πιστωτικής διαβάθμισης για την αποδοχή τους ως εξασφαλίσεων κατά τις πράξεις νομισματικής πολιτικής του ευρωσυστήματος, ο κ. Στουρνάρας αποσαφήνισε πως δεν δημιουργεί προβλήματα ρευστότητας στο τραπεζικό σύστημα, καθώς το τραπεζικό σύστημα έχει ανασυγκροτηθεί σε νέες υγιείς βάσεις, έχει επαρκή κεφαλαιακή βάση και μπορεί να αντλήσει ρευστότητα από την Τράπεζα της Ελλάδος με το μηχανισμό της έκτακτης χρηματοδότησης (ELA), αν και με σημαντικά υψηλότερο κόστος.

«Η απόφαση αυτή θα επανεξεταστεί σύντομα και αναμένεται να ανακληθεί, όπως συνέβη και σε προηγούμενες ανάλογες περιπτώσεις, εφόσον υλοποιείται επιτυχώς η πρόσφατη συμφωνία της Ελλάδος με το Eurogroup και τους τρεις θεσμούς», είπε χαρακτηριστικά.

Η ανάκαμψη είναι εύθραυστη

Ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος ανέφερε πως βασικά στοιχεία αβεβαιότητας για τις προοπτικές της οικονομικής δραστηριότητας μεσοπρόθεσμα είναι η ολοκλήρωση της μεταβατικής συμφωνίας με τους εταίρους της χώρας και η χαλάρωση που παρατηρείται στα πεδία του προϋπολογισμού και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

«Τα βασικά στοιχεία αβεβαιότητας ως προς την προοπτική της οικονομικής δραστηριότητας μεσοπρόθεσμα εντοπίζονται στην υλοποίηση της μεταβατικής συμφωνίας με τους εταίρους μας, στην πιθανή χειροτέρευση των δημοσιονομικών συνθηκών και στη χαλάρωση στην εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων. Αν περιοριστούν οι αβεβαιότητες αυτές, η οικονομία μπορεί και αναμένεται να συνεχίσει την πορεία ανάκαμψης και το 2015», τόνισε.

Στην βάση αυτή υπογράμμισε πως σαφείς ενδείξεις της αβεβαιότητας παρατηρήθηκαν ήδη στους δείκτες οικονομικού κλίματος, οι οποίοι φάνηκε να χάνουν τη θετική δυναμική τους κατά τους τελευταίους μήνες του 2014 και τον Ιανουάριο του 2015, αλλά και στην εκτέλεση του προϋπολογισμού που παρουσίασε απόκλιση έναντι των στόχων το Δεκέμβριο του 2014 και τον Ιανουάριο του 2015.

Σύμφωνα με την Τράπεζα της Ελλάδος στη θετική προοπτική των επενδύσεων εκτιμάται ότι θα συνεισφέρουν:

(α) Η αξιοποίηση από τα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα και τις επιχειρήσεις της ρευστότητας του ΕΣΠΑ και των συγχρηματοδοτήσεων και εγγυοδοσιών της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (EΤΕπ) και του Εθνικού Ταμείου Επιχειρηματικότητας και Ανάπτυξης (ΕΤΕΑΝ),

(β) Η περαιτέρω πρόοδος των έργων υποδομής ― κυρίως στους τέσσερις μεγάλους αυτοκινητοδρόμους ― αλλά και η δυναμική των συμπράξεων δημόσιου-ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ), που προσδίδουν άμεσο αναπτυξιακό αποτέλεσμα και κινητοποιούν επενδυτικούς πόρους στη βιομηχανία υλικών και στις υποστηρικτικές υπηρεσίες,

(γ) Το Ευρωπαϊκό Επενδυτικό Σχέδιο που δρομολογείται από κοινού από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την ΕΤΕπ μέσω της δημιουργίας ενός Ευρωπαϊκού Ταμείου Στρατηγικών Επενδύσεων.

(δ) Η εξαιρετικά διευκολυντική ενιαία νομισματική πολιτική, η οποία αναμένεται να συμβάλει στη βελτίωση των συνθηκών χρηματοδότησης των υγιών επιχειρήσεων. Η υλοποίηση του στόχου των 6,4 δισεκ. ευρώ του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων για το 2015 θα συντελέσει επίσης στη θετική εξέλιξη των επενδύσεων.

Επιπροσθέτως, ο κ. Στουρνάρας ανέφερε πως σημαντική δυναμική στο επενδυτικό κλίμα θα μπορούσε να προσδώσει και η ολοκλήρωση σημαντικών ιδιωτικοποιήσεων. «Οι ιδιωτικοποιήσεις εκείνες που συνιστούν ταυτόχρονα παραγωγικές ξένες άμεσες επενδύσεις μπορούν να συμβάλουν στην εισαγωγή τεχνογνωσίας, στον εκσυγχρονισμό και στην αύξηση της αποτελεσματικότητας των επιχειρήσεων που ιδιωτικοποιούνται, στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και στην ενίσχυση της εξωστρέφειας της οικονομίας, αλλά και στον περιορισμό των δανειακών αναγκών του Ελληνικού Δημοσίου και ― τελικά ― στη μείωση του δημόσιου χρέους μεσοπρόθεσμα», τόνισε.

Ο χαμηλός πληθωρισμός τορπιλίζει το Σύμφωνο Σταθερότητας

Στην διαπίστωση πως η σταδιακή μείωση των ρυθμών πληθωρισμού που παρατηρείται στη ζώνη του ευρώ από το 2011 και η επακόλουθη συρρίκνωση της ανάπτυξης σε πολλές χώρες θέτουν σήμερα σε αμφισβήτηση την ικανότητα των κρατών-μελών να τηρήσουν τις δεσμεύσεις του νέου Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης προχωρεί η Τράπεζας της Ελλάδος στην έκθεσή της για την ελληνική οικονομία που έδωσε σήμερα στη δημοσιότητα.

Οι συντάκτες της έκθεσης αν και δεν επικεντρώνουν στην Ελλάδα – η οποία έχει αποπληθωρισμό 2,8%- αναφέρουν πως η περίοδος αποπληθωρισμού ενέχει διάφορους κινδύνους και επηρεάζει άμεσα και έμμεσα τα δημοσιονομικά μεγέθη και συνεπώς και την ασκούμενη δημοσιονομική πολιτική.

Ενδεικτικά σημειώνουν πως ο πληθωρισμός επηρεάζει τη δημοσιονομική πολιτική με άμεσο ή και έμμεσο τρόπο, καθώς συνδέεται με (α) το ύψος και τη δυναμική του δημόσιου χρέους, (β) τα επιτόκια αγοράς που εκφράζουν το κόστος αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους και (γ) το ύψος των δημόσιων δαπανών και των φορολογικών εσόδων.

Εστιάζοντας στα αρνητικά του αποπληθωρισμού αναφέρουν χαρακτηριστικά τα εξής:

  • Μια απροσδόκητη μείωση του πληθωρισμού επηρεάζει το λόγο του χρέους προς το ΑΕΠ τόσο μέσω του πρωτογενούς αποτελέσματος όσο και μέσω του γινομένου της διαφοράς του κόστους εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους και του ονομαστικού ρυθμού οικονομικής μεγέθυνσης επί το χρέος της προηγούμενης περιόδου.
  • Μια απροσδόκητη μείωση του πληθωρισμού βραχυπρόθεσμα μπορεί να αυξήσει το λόγο των δημόσιων δαπανών προς το ΑΕΠ. Παρά το γεγονός ότι η πτώση των τιμών (αγαθών και υπηρεσιών) δυνητικά οδηγεί σε μείωση ορισμένων κατηγοριών δαπανών όπως η ενδιάμεση δημόσια κατανάλωση και οι δημόσιες επενδύσεις, οι δημόσιες δαπάνες που σχετίζονται με μισθούς, συντάξεις και λοιπές κοινωνικές παροχές μειώνονται, κατ’ απόλυτο μέγεθος, μόνο στο βαθμό που είναι τιμαριθμοποιημένες.
  • Στο σκέλος των εσόδων, ο επιβραδυνόμενος ή αρνητικός πληθωρισμός μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τα φορολογικά έσοδα λόγω μείωσης των ονομαστικών φορολογητέων εισοδημάτων (fiscal drag).

«Από τη διεύρυνση της επίδρασης μιας απροσδόκητης διαταραχής χαμηλότερου πληθωρισμού στο πρωτογενές αποτέλεσμα της γενικής κυβέρνησης στην περίπτωση της Ελλάδος προκύπτει ότι η επίδραση αυτή, αν και μικρότερη από ό,τι σε άλλες χώρες της ζώνης του ευρώ, όπως π.χ. η Ιταλία, η Γαλλία και η Αυστρία, θα πρέπει να θεωρείται μονιμότερης φύσεως, καθώς διατηρείται για συγκριτικά μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μετά τη διαταραχή», σημειώνουν οι συντάκτες της έκθεσης.

Οι προτάσεις της ΤτΕ για τα δάνεια σε καθυστέρηση

Τη δημιουργία εταιρειών ειδικού σκοπού για τη διαχείριση προβληματικών στεγαστικών δανείων, την ενεργή ανάμειξη των τραπεζών σε διοικητικές αποφάσεις εταιρειών με προβληματικά δάνεια, αλλά και την αξιοποίηση του Κώδικας Δεοντολογίας προτείνει η Τράπεζα της Ελλάδος, προκειμένου να μειωθεί σημαντικά ο λόγος των δανείων σε καθυστέρηση.

Στην ετήσια έκθεση του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος για το έτος 2014 αναφέρεται πως τα τελευταία έξι χρόνια παρατηρείται σοβαρή χειροτέρευση της ποιότητας του δανειακού χαρτοφυλακίου των τραπεζών, με το λόγο των δανείων του ιδιωτικού τομέα σε καθυστέρηση προς το σύνολο των τραπεζικών δανείων να ανέρχεται στο τέλος Σεπτεμβρίου 2014 σε 34,2% και είναι ο υψηλότερος στην ΕE.

Η Τράπεζα της Ελλάδος σημειώνει πως η αντιμετώπιση αυτού του σύνθετου προβλήματος αποτελεί τη «σημαντικότερη πρόκληση» για το εγχώριο τραπεζικό σύστημα. Όπως υπογραμμίζεται, λόγω του ύψους των συσσωρευμένων προβληματικών στοιχείων στο ενεργητικό των τραπεζών, η οικονομική ανάπτυξη, αν και αποτελεί τον κατ’ εξοχήν μηχανισμό για την αποκλιμάκωση του λόγου δανείων σε καθυστέρηση, στην παρούσα συγκυρία στην Ελλάδα δεν μπορεί από μόνη της να εξασφαλίσει επίλυση του προβλήματος. Στη βάση αυτή προτείνονται συγκεκριμένα μέτρα πολιτικής που μπορούν να προσαρμοστούν στην ελληνική πραγματικότητα, προκειμένου να μειωθεί σημαντικά ο λόγος των δανείων σε καθυστέρηση.

Όπως χαρακτηριστικά τονίζεται:

  • Στην Ιρλανδία και την Ισπανία δημιουργήθηκαν εταιρείες ειδικού σκοπού για τη διαχείριση προβληματικών στεγαστικών δανείων. Η υλοποίηση βέβαια ενός τέτοιου εγχειρήματος στην Ελλάδα θα απαιτούσε χρηματοδότηση, ιδανικά από πηγές εκτός των τραπεζικών ισολογισμών και του κρατικού προϋπολογισμού και με γνώμονα την αποφυγή δημιουργίας νέων κεφαλαιακών αναγκών για τις τράπεζες.
  • Μια ακόμη επιλογή είναι εκείνη της ενεργού διαχείρισης των δανείων σε καθυστέρηση, η οποία θα περιόριζε τα προβλήματα που δημιουργούν τα στοιχεία αυτά. Προς τούτο, οι τράπεζες θα πρέπει να αξιοποιήσουν το πλαίσιο εποπτικών υποχρεώσεων, αλλά και τις επιλογές που προβλέπει ο Κώδικας Δεοντολογίας.
  • Θετική επίσης επίδραση εκτιμάται ότι θα έχουν η συνεργασία των τραπεζών στις περιπτώσεις που έχουν κοινούς πιστούχους, αλλά και οι στοχευμένες παρεμβάσεις (π.χ. μέσω ενεργού ανάμειξης των τραπεζών σε διοικητικές αποφάσεις εταιρειών με στόχο τη βιωσιμότητα του χρέους τους) σε κλάδους που εμφανίζουν υψηλή συγκέντρωση προβληματικών δανείων.