Τα κλειδιά για επιστροφή στην ανάπτυξη

«Το Αναπτυξιακό Οραμα για την Ελλάδα του 2020» παρουσιάζει σε μια ολοκληρωμένη έκθεση, 398 σελίδων, το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών. Η μελέτη, η οποία έχει ήδη παραδοθεί στο υπουργείο Οικονομικών και μπορεί να αποτελέσει τη «μαγιά» για το Εθνικό Σχέδιο Ανάπτυξης, σε συνδυασμό με αντίστοιχη εργασία του Ιδρύματος Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), πέρα από τις βασικές κατευθύνσεις περιλαμβάνει προβλέψεις, προϋποθέσεις ανάπτυξης, καταπολέμησης της ανεργίας αλλά και μηχανισμούς χρηματοδότησης.

Εξωστρέφεια

«Κλειδί» για την επόμενη ημέρα θεωρείται η εξωστρέφεια, καθώς εξασφαλίζει τους πόρους που απαιτούνται για την κάλυψη των αναγκών σε εισαγόμενα και κινητοποιεί, μέσω της αναμέτρησης με τον διεθνή ανταγωνισμό, διαδικασίες για την ποιοτική και τεχνολογική αναβάθμιση της παραγωγής. Το ΚΕΠΕ επισημαίνει ότι η ελληνική οικονομία πρέπει να ενδυναμώσει τον παραγωγικό της ιστό, δίνοντας έμφαση στην κατηγορία των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών, να υποκαταστήσει σε σημαντικό βαθμό εισαγόμενα αγαθά από εγχωρίως παραγόμενα και να παράσχει ένα κοινωνικά ικανοποιητικό επίπεδο απασχόλησης.

Επιχειρηματικότητα

Ο μοχλός για την επανεκκίνηση είναι η επιχειρηματικότητα. «Η τελευταία, δεδομένου του ότι μακροπρόθεσμα συνδέεται με την αύξηση των εισοδημάτων στην οικονομία και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, αποτελεί καταλύτη στο επιδιωκόμενο μοντέλο μακροχρόνια βιώσιμης ανάπτυξης». Ωστόσο, όποιο κι αν είναι αυτό το μοντέλο, βασική προϋπόθεση είναι να αντιμετωπιστούν τα σοβαρά διαρθρωτικά προβλήματα που συνετέλεσαν καθοριστικά στη βαθιά κρίση της Ελλάδας. Το ΚΕΠΕ υποστηρίζει ότι απομένουν μείζονα ζητήματα προς αντιμετώπιση, ιδιαίτερα όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό της δημόσιας διοίκησης και τη μείωση της γραφειοκρατίας, την απελευθέρωση των αγορών, την ενίσχυση της αποτελεσματικότητας του φορολογικού συστήματος και την εν γένει βελτίωση της λειτουργίας των θεσμών (Δικαιοσύνη, Υγεία, κοινωνική ασφάλιση, εκπαίδευση).

Αλληλεπιδράσεις

Ειδική αναφορά γίνεται στο δίκτυο αλληλεπιδράσεων των δραστηριοτήτων της οικονομίας που θα σύρουν το κάρο της επόμενης ημέρας:

Πετρέλαιο – αέριο – ηλεκτρισμός. «Η στρατηγική αναβάθμιση του τομέα θα έχει πολλαπλά οφέλη για τη γεωπολιτική και οικονομική θέση της χώρας, καθώς και για την αντιμετώπιση της έντονης εξάρτησης από το φυσικό αέριο και, ιδιαίτερα, το αργό πετρέλαιο. Η αναβάθμιση απαιτεί την προσαρμογή σε νέους, ολιστικούς τρόπους παραγωγής, μεταφοράς-διανομής και αποθήκευσης της ενέργειας, με βάση τις ΑΠΕ και το φυσικό αέριο, με την υιοθέτηση αποκεντρωμένων έξυπνων συστημάτων σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. Σημαντικές προοπτικές αλληλεπιδράσεων αναπτύσσονται στον τομέα της ενέργειας μεταξύ των εξορύξεων, της διύλισης πετρελαίου, του φυσικού αερίου, των ΑΠΕ, του νερού και της παραγωγής και μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Δεύτερον, εισροές προς την πιο βιώσιμη και αποδοτική παραγωγή ενέργειας μπορούν να προέλθουν, μεταξύ άλλων, από: (α) τη διαχείριση απορριμμάτων για παραγωγή ΑΠΕ, την Ε&Κ για εξορύξεις, εξοικονόμηση και νέες μορφές ενέργειας, καθώς και τις υπηρεσίες για χρηματοδότηση, (β) τη γεωργία για παραγωγή βιομάζας και τις αλληλεπιδράσεις με τους κλάδους των τροφίμων και του τουρισμού, (γ) τις κατασκευές και κλάδους της μεταποίησης (μέταλλα, μηχανήματα, εξοπλισμός) για την παραγωγή ΑΠΕ, τους αγωγούς φυσικού αερίου και τις εγκαταστάσεις παραγωγής ενέργειας, και (δ) τις μεταφορές για την εισαγωγή/εξαγωγή και εγχώρια διανομή ενεργειακών πόρων.

Τουρισμός. Ο τουρισμός περιλαμβάνει και προωθεί παραγωγικές δραστηριότητες αιχμής για την αύξηση της απασχόλησης, της εξωστρέφειας και την προσέλκυση επενδύσεων. Η συνολική (άμεση και έμμεση) ακαθάριστη προστιθέμενη αξία του τομέα εκτιμάται σε 30,3 δισ. ευρώ, ήτοι 16,4% του ΑΕΠ (το 2012), με ιδιαίτερα θετικές προοπτικές τα επόμενα έτη. Η χώρα διαθέτει ισχυρά συγκριτικά πλεονεκτήματα (καλό κλίμα, ακτές, φυσικό πλούτο, παράδοση και πλήθος ιστορικών μνημείων) και κατατάσσεται στην 32η θέση μεταξύ 140 χωρών στον δείκτη ταξιδιωτικής & τουριστικής ανταγωνιστικότητας το 2013. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα μπορούν να αξιοποιηθούν με τη διαμόρφωση μιας νέας τουριστικής ταυτότητας και ανάδειξής της στο εξωτερικό. Για τον λόγο αυτόν απαιτείται η σύνδεση του τουρισμού με δραστηριότητες που αλληλεπιδρούν με το τουριστικό προϊόν, όπως ο αγροτοδιατροφικός τομέας και οι υποδομές και υπηρεσίες μεταφορών, περιβάλλοντος, Υγείας, πολιτισμού και αναψυχής.

Γεωργία – αλιεία – κτηνοτροφία. Το ΚΕΠΕ υποστηρίζει ότι οι κλάδοι της γεωργίας, της αλιείας και της κτηνοτροφίας, που συνολικά αντιπροσωπεύουν το 3,4% του ΑΕΠ της χώρας, μαζί με αυτόν της βιομηχανίας τροφίμων και ποτών, οφείλουν να προσαρμοστούν άμεσα στα νέα παγκόσμια πρότυπα διατροφής υψηλής ασφάλειας, ποιότητας και θρεπτικής αξίας, καθώς και στο συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον του ανταγωνισμού των αγορών και των τεχνολογικών εξελίξεων. «Στο πλαίσιο του αναπτυξιακού οράματος, πρέπει να εξασφαλιστεί ένα ικανοποιητικό επίπεδο αυτάρκειας, επιχειρηματικότητας, για την ικανοποίηση της αυξανόμενης ζήτησης σε ποιοτικά ζωικά προϊόντα, ιδιαίτερα στα προϊόντα πρόβειου γάλακτος (τυριού και γιαουρτιού), όπου η χώρα παρουσιάζει συγκριτικό πλεονέκτημα, και στο αιγοπρόβειο κρέας, στο οποίο η ΕΕ είναι ελλειμματική» τονίζει το ΚΕΠΕ.

Μεταποίηση. Η χάραξη μιας εθνικής βιομηχανικής πολιτικής για τον εκσυγχρονισμό και την αύξηση της σημασίας (16,6 δισ. ευρώ, δηλαδή μόλις 9,7% της συνολικής ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας το 2012) και της παραγωγικής δυναμικότητας του μεταποιητικού τομέα αποτελεί βασικό και αναπόσπαστο μέρος του αναπτυξιακού οράματος. Η καθοριστική συμβολή που δύναται να έχει η μεταποίηση οφείλεται στις δυνατότητές της να προωθεί τεχνογνωσία, καινοτομία και παραγωγικότητα στο σύνολο της οικονομίας. Στρατηγική προτεραιότητα αποτελεί, η επικέντρωση σε κλάδους μέσης-χαμηλής τεχνολογίας, όπως των τροφίμων.

Βιομηχανία τροφίμων και ποτών. Αποτελεί έναν από τους δυναμικότερους κλάδους ως προς τις επιδράσεις στη συνολική παραγωγή, εξωστρέφεια και απασχόληση της μεταποιητικής βιομηχανίας, σε εθνικό επίπεδο. «Μια κατάλληλη σειρά δράσεων θα προωθήσει τη συμβολή του κλάδου στην ανάπτυξη και ανταγωνιστικότητα, μέσω συνεργειών από την αγροτική επιχειρηματικότητα και καθετοποίηση της αγροτικής παραγωγής, την καινοτομία, τη θεσμική ενδυνάμωση των συνθηκών ασφάλειας, πιστοποίησης και ανταγωνισμού, και τη διερεύνηση των εξαγωγών ποιοτικών τροφίμων σε νέες αγορές» σημειώνεται στη μελέτη.

Βιομηχανία φαρμάκων. Θεωρείται ένας ιδιαίτερα δυναμικός και εξωστρεφής κλάδος για την Ελλάδα, ο οποίος παρέχει υψηλής ποιότητας φάρμακα με χαμηλότερο κόστος συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Συνεπώς δύναται να συμβάλει άμεσα στην έξυπνη, ανταγωνιστική και βιώσιμη βιομηχανική ανάπτυξη της χώρας.

Κατασκευές. Η αξιοποίηση μεγάλων ακινήτων απελευθερώνει το απαιτούμενο φυσικό κεφάλαιο για ένα πλήθος επιχειρηματικών παραγωγικών δραστηριοτήτων στη χώρα. Κατάλληλες στρατηγικές μεταρρυθμίσεις, κυρίως θεσμικού χαρακτήρα, μπορούν να συμβάλουν στη βιωσιμότητα και στην κερδοφορία των κλάδων της ακίνητης περιουσίας και των κατασκευών, των οποίων η συμμετοχή στη συνολική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία είναι περίπου 15% και 2% αντιστοίχως.

Μεταφορές. Οι μεταφορές Αντιπροσωπεύουν σχεδόν το 6% του συνόλου της ακαθάριστης προστιθέμενης αξίας, εκ του οποίου το 3,6% αντιστοιχεί στις θαλάσσιες μεταφορές. Στοχευμένες βελτιώσεις στις μεταφορές θα εξυπηρετήσουν τους στρατηγικούς στόχους του οράματος, μέσω της αύξησης των εξαγωγικών – διαμετακομιστικών εμπορικών ροών, της ενίσχυσης της κοινωνικής – εδαφικής συνοχής, της προσέλκυσης επενδύσεων και της αύξησης της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας της οικονομίας. Η χώρα πρέπει να αξιοποιήσει το συγκριτικό πλεονέκτημα της γεωγραφικής θέσης της μεταξύ Ανατολής – Δύσης και Βορρά – Νότου, ως (θαλάσσια) πύλη εξαγωγής – προώθησης φορτίων από/προς την ευρωπαϊκή ενδοχώρα και αναδιακίνησης φορτίων στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου.