Τα τελευταία 25 χρόνια οι εισηγμένες επιχειρήσεις στο Χρηματιστήριο Αθηνών υπερτριπλασιάστηκαν. Αντλώντας κεφάλαια που ξεπέρασαν τα 50 δισ. ευρώ, μια ολόκληρη νέα γενιά επιχειρηματιών αναδύθηκε στην επιχειρηματική ζωή του τόπου.
Οι μεγάλες κρίσεις αλλά και οι «φούσκες» ανέδειξαν νέα τζάκια και οδήγησαν άλλα στον αφανισμό, αν και πάντοτε οι παραδοσιακές οικογένειες παρέμειναν στο προσκήνιο.
Για την αγορά, όπως η προηγούμενη φάση μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας και του πολιτικού συστήματος τη δεκαετία του ’80 σημαδεύτηκε από μεγάλες κοινωνικές αλλαγές και από την ανάδειξη των «νέων τζακιών» που έμελλε να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στις πολιτικές, οικονομικές και επιχειρηματικές εξελίξεις, κάτι ανάλογο θα μπορούσε να συμβεί και στην παρούσα περίοδο. Πολλά άλλαξαν για τους πλούσιους επιχειρηματίες, τη στιγμή που μόνο οι αξίες των μετοχών των εταιρειών σημείωσαν σωρευτικές απώλειες 148 δισ. ευρώ (!) στα χρόνια του Μνημονίου.
Η κρίση, λένε ορισμένοι, οδηγεί σε αναδιάταξη του πολιτικού χάρτη, ενώ η αναζήτηση ενός νέου μοντέλου οικονομικής ανάπτυξης με γνώμονα την εξωστρέφεια αναμένεται να μεταβάλει τα επόμενα χρόνια και τις επιχειρηματικές ισορροπίες αποδυναμώνοντας ενδεχομένως τα παραδοσιακά «τζάκια» που ήταν άμεσα συνδεδεμένα με την επιχειρηματική πίτα που μοίραζε το Δημόσιο.
Αν είναι δύσκολο ακόμη, όπως λέγεται, να αξιολογηθεί η τελική διαμόρφωση των πολιτικοοικονομικών συσχετισμών της επόμενης ημέρας, εν τούτοις ήδη ορισμένα δείγματα γραφής εμφανίζονται στο ορίζοντα: π.χ. ο Ινδοκαναδός Πρεμ Γουάτσα, επικεφαλής της Fairfax, απέκτησε σημαντική συμμετοχή στο εγχώριο τραπεζικό και επιχειρηματικό σύστημα.
Εποχές και σύμβολα

Γενικότερα, χαρακτηριστικές είναι οι περιπτώσεις ΟΤΕ – Deutsche Telekom, ΟΠΑΠ – Emma Delta, Fairfax – Eurobank, Eurobank Properties, Μυτιληναίος, Praktiker Hellas, York Capital – ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Fosun Group – Folli Follie κ.ά., που δείχνουν την πιο ενεργή παρουσία σε ορισμένους σημαντικούς κλάδους της οικονομίας των ξένων κεφαλαίων, αλλά και την τάση ενίσχυσης της πολυμετοχικότητας σε ορισμένες τουλάχιστον επιχειρήσεις.
Και σήμερα ξένα κεφάλαια δείχνουν διατεθειμένα (αν η χώρα δεν οδηγηθεί σε έναν φαύλο κύκλο πολιτικής αστάθειας) να ενισχύσουν σημαντικά την παρουσία τους στις ελληνικές επιχειρήσεις και ειδικά στους τομείς του τουρισμού και του real estate.
Από την άλλη πλευρά, για ορισμένους, η αποχώρηση του Γιάννη Σ. Κωστόπουλου συμβολίζει έμμεσα το τέλος μιας εποχής στην ελληνική επιχειρηματική πραγματικότητα. Ωστόσο, άλλοι επισημαίνουν πως ο διευθύνων σύμβουλος Δημήτριος Π. Μαντζούνης είναι μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της τράπεζας από το… 1995. Επειτα από 36 χρόνια, ο Χρ. Κλώνης, στενός συνεργάτης του Σωκράτη Κόκκαλη, ανέλαβε επίσης τα ηνία της Ιntracom Holdings και όλων των θυγατρικών της από τη θέση του προέδρου, αξίωμα το οποίο κατείχε ο ίδιος ο κ. Κόκκαλης, ενώ στην κορυφή της ιεραρχίας εταιρειών συμφερόντων του τελευταίου προωθήθηκαν μέλη της οικογενείας του.
«Οι νικητές»

Δεδομένου ότι μόνο την τριετία 2010-2012 οι εισηγμένες επιχειρήσεις σημείωσαν ιστορικές ζημιές, οι οποίες σωρευτικά ξεπέρασαν τα 56 δισ. ευρώ και ο τραπεζικός δανεισμός τους κορυφώθηκε στα 44 δισ. ευρώ, οι επιχειρήσεις που θα βελτιώσουν τη σχέση ξένων προς ίδια κεφάλαια περιορίζοντας τον δανεισμό τους έχουν τον πρώτο λόγο για να αναδειχθούν «οι νικητές της επόμενης ημέρας».
Περιπτώσεις όπως του ομίλου Μυτιληναίου (Ευ. Μυτιληναίος), της Folli Follie (Δ. Κουτσολιούτσος) της ΓΕΚ-ΤΕΡΝΑ (Γ. Περιστέρης), του Τιτάνα (Α. Κανελλόπουλος), της Aegean (Θ. Βασιλάκης) και άλλες δείχνουν να βγαίνουν ισχυρές από την κρίση βελτιώνοντας συνεχώς τους ισολογισμούς τους, την ώρα που, σε αναζήτηση καλύτερης χρηματοοικονομικής προοπτικής, κορυφαίες εταιρείες, όπως η Coca-Cola HBC AG του ομίλου Δαυίδ – Λεβέντη και ο όμιλος Βιοχάλκο της οικογένειας Στασινόπουλου μετέφεραν την έδρα τους στην Ελβετία και το Βέλγιο αντίστοιχα.
Παράλληλα, 23 εταιρείες διαθέτουν καθαρό ταμείο πάνω από 1 εκατ. ευρώ, στις οποίες συγκαταλέγονται σταθερά οι Aegean, Μέτκα, Καρέλιας, ΟΠΑΠ, EXAE, ΟΛΘ, ΕΥΑΘ, ΕΥΔΑΠ, FF Group, Eurobank Properties, Πλαίσιο, Kleemann, Κρι Κρι.
Παρά το γεγονός ότι οι ελληνικές μετοχές γνώρισαν την τελευταία 25ετία δύο από τις χειρότερες στιγμές κατάρρευσης στην Ιστορία, η συνολική αξία των εταιρειών έχει πολλαπλασιαστεί. Το 1983, λόγου χάρη, η συνολική κεφαλαιοποίηση των εισηγμένων κυμαινόταν στα 278,7 εκατ. ευρώ, ενώ σήμερα κυμαίνονται στα 67 δισ. ευρω. Στο ιστορικό ρεκόρ του ΧΑ στις 17.9.2004 η αξία των εισηγμένων εκτινάχθηκε στα 212,77 δισ. ευρώ, ενώ η πτώση που ακολούθησε ολοκληρώθηκε στο -77%, στις 31.3.2003, με απώλειες 158 δισ. ευρώ. Η άνοδος που ακολούθησε ως την περίοδο των εκλογών, προτού η χώρα μπει στην περιπέτεια του Μνημονίου, έφερε κέρδη 263%, αλλά από το υψηλό στις 31.10.2007 ως το χαμηλό στις 5.6.2012 η πτώση έφθασε στο 91%, καθώς οι μετοχές έχασαν 148 δισ. ευρώ.
Τα blue chips

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 την πρώτη θέση στον κατάλογο των ελληνικών blue chips καταλάμβανε η Εθνική Τράπεζα, η οποία παραχώρησε τη θέση της από το 1993 και ως το 1995 στην 3Ε, και με την είσοδό του στη Σοφοκλέους, το 1996, για αρκετά χρόνια κυριάρχησε ο ΟΤΕ.
Σήμερα, οι συστημικές τράπεζες αλλά και εταιρείες όπως ο ΟΤΕ, η Coca-Cola HBC, ο ΟΠΑΠ, η ΔΕΗ, η Folli Follie κ.ά. αποτελούν τα κορυφαία blue chips του ΧΑ.
Σε αυτή την κατηγορία παραμένει και ο Τιτάν, που συμπλήρωσε ήδη 100 χρόνια στο Χρηματιστήριο. Οπως ανέφερε ο κ. Ανδρέας Λ. Κανελλόπουλος, «στα χρόνια αυτά, η χώρα άλλαξε 91 πρωθυπουργούς και η εταιρεία επτά προέδρους».


Η εξέλιξη των blue chips και οι έλληνες κροίσοι
Η άνοδος και η πτώση των μεγάλων εταιρειών
Το 1989 στις εταιρείες μεγάλης κεφαλαιοποίησης συναντάμε, μεταξύ άλλων, και τη βιομηχανία Μπουτάρης, ο πρόεδρος της οποίας κ. Κ. Μπουτάρης είχε ανακηρυχθεί επιχειρηματίας της χρονιάς, ενώ η Δέλτα Συμμετοχών, του Δ. Δασκαλόπουλου τότε, ήταν ένα από τα blue chips των αρχών της δεκαετίας του ’90. Η εταιρεία Επιχειρήσεις Αττικής του εφοπλιστή κ. Π. Παναγόπουλου εισέρχεται στην αγορά ενώ το 1993 η ΕΒΖ είναι η πρώτη κρατική επιχείρηση που ιδιωτικοποιείται μέσω του ΧΑ. Η Ιντρακόμ του Σ. Κόκκαλη που εισήλθε στο ΧΑ στις 28.6.1990 αναρριχάται το 1993 στους μεγάλους. Το 1993 είναι πάντως η «χρονιά των καζίνων» και οι κατασκευαστικές κυριαρχούν. Το 1994 η Goody’s του κ. Χ. Φώλια και η Chipita του κ. Σπ. Θεοδωρόπουλου, που ήταν μεταξύ των επιλογών του fund επιχειρηματικού κεφαλαίου του κ. Α. Πλακόπητα της Global Finance, η διορατικότητα του οποίου τον οδήγησε στο να επενδύσει και να αναδείξει τους leaders της επόμενης εικοσαετίας, εισέρχονται στο ΧΑ. To 1995 η εταιρεία Μυτιληναίος εισέρχεται στην αγορά κλείνοντας τη χρονιά με κεφαλαιοποίηση 21,7 εκατ. ευρώ, ενώ κ. Ευ. Μυτιληναίος είδε την αξία της εταιρείας του να εκτινάσσεται κοντά στα 2 τρισ. ευρώ στις 31.10.2007, τότε που η MIG του Α. Βγενόπουλου άξιζε στο ΧΑ 5,4 δισ. ευρώ.
Το 1996 ο ΟΤΕ ηγείται της Σοφοκλέους, ενώ και σήμερα, υπό τη διοίκηση του Μ. Τσαμάζ, η γερμανικών συμφερόντων εταιρεία (εξαγοράστηκε από την Deutsche Telekom) αποτελεί μία εκ των κορυφαίων. Το 1996 η Βαρυτίνης της οικογένειας Κυριακόπουλου μπαίνει στη λίστα με τους μεγάλους, ενώ το 1997 η Folli Follie του ιδρυτή της Δ. Κουτσολιούτσου και η Jumbo του Α. Βακάκη εισέρχονται στο ΧΑ. Το 1998 η Altec και οι νεοεισαχθείσες Panafon, και ΕΛΠΕ συμφερόντων του ομίλου Λάτση –το νέο στοίχημα του οποίου αφορά την αξιοποίηση του Ελληνικού –εντάσσονται στη λίστα των blue chips.
28 νέες εταιρείες

Την ίδια χρονιά εισέρχονται 28 νέες εταιρείες, μεταξύ των οποίων και εταιρείες ΜΜΕ όπως ο ΔΟΛ και η Χ.Κ. Τεγόπουλος. Το 1999 έχουμε 33 νέες εισαγωγές, στις οποίες συμπεριλαμβάνεται η Eurobank του ομίλου Λάτση, η ALAPIS του επιχειρηματία Λ. Λαυρεντιάδη, η Interamerican του κ. Δ. Κοντομηνά και η Ιntralot του Σ. Κόκκαλη. Το 2000 έχουμε ρεκόρ 53 εισαγωγών. Από τις σημαντικότερες είναι η Κύπρου, η Cosmote, η ΕΥΔΑΠ, η ΕΧΑΕ, ο Αστέρας, αλλά και η Γερμανός του επιχειρηματία Π. Γερμανού, μία ακόμη ανακάλυψη του Αγγελου Πλακόπητα. Το 2001 από τις μεγάλες εισαγωγές σημειώνουμε τις κρατικών συμφερόντων εταιρείες Αγροτική, ΟΛΘ, ΔΕΗ και ΟΠΑΠ, το 33% του οποίου πουλήθηκε πλέον στην ελληνοτσεχική Emma Delta, στην οποία συμμετέχει και ο Δ. Μελισσανίδης.
Την ίδια χρονιά έχουμε και την εισαγωγή των διυλιστηρίων της ΠΕΤΡΟΛΑ του ομίλου Λάτση και της Motor Oil της οικογένειας Βαρδινογιάννη. Από τις μεγάλες εισαγωγές των επόμενων ετών σημειώνουμε τις Eurobank Properties και TT το 2006, τις Κύπρου, Aegean, Τέρνα Ενεργειακή το 2007, καθώς και την Ανεμος, θυγατρική της Ελλάκτωρ, συμφερόντων των ομίλων Μπόμπολα – Καλλιτσάντση το 2014.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ