Οι απογοητευμένοι τουρίστες που θέλησαν την περασμένη Τρίτη να επισκεφθούν το Αγαλμα της Ελευθερίας αποτέλεσαν την πιο ορατή συνέπεια του μερικού λουκέτου στις ομοσπονδιακές υπηρεσίες της αμερικανικής κυβέρνησης, του επονομαζόμενου «shutdown», καθώς Δημοκρατικοί και Ρεπουμπλικανοί δεν κατάφεραν να έρθουν σε συμφωνία για τον προϋπολογισμό. Το λουκέτο της κυβέρνησης, όμως, θεωρείται πρελούδιο σε ένα πολύ μεγαλύτερο θέμα, τη μάχη για το όριο χρέους, η οποία θα μπορούσε, όπως λέγεται, να «τραβήξει το χαλί» κάτω από την παγκόσμια οικονομία. Η μάχη προς το παρόν επικεντρώνεται στην προσπάθεια των Ρεπουμπλικανών να εμποδίσουν τις μεταρρυθμίσεις του Μπαράκ Ομπάμα στην Υγεία. Η Βουλή των Αντιπροσώπων, που ελέγχεται από τους Ρεπουμπλικανούς, εισηγήθηκε μια σειρά αλλαγές, όπως η υποβάθμιση του Προγράμματος Υγείας (Obamacare), που η Γερουσία, στην οποία πλειοψηφούν οι Δημοκρατικοί, απέρριψε κατηγορηματικά.

Από την 1η Οκτωβρίου 800.000 υπάλληλοι δεν λαμβάνουν μισθό. Αν αυτό συνεχιστεί όλον τον μήνα, όπως συνέβη πριν από 17 χρόνια, θα αφαιρέσει συνολικά από την αμερικανική οικονομία πάνω από 40 δισ. ευρώ από μισθούς που δεν καταβάλλονται και έσοδα που δεν εισπράττονται, κυρίως από τουρισμό και φόρους. Η αμερικανική κυβέρνηση έχει πάντως «κλείσει» 17 φορές από το 1977. Τελευταία φορά συνέβη το 1996, όπου οι διαφωνίες του Μπιλ Κλίντον και των Ρεπουμπλικανών οδήγησαν σε shutdown την αμερικανική κυβέρνηση για 28 ημέρες. Η Moody’s υπολογίζει ότι ένα «λουκέτο» δύο εβδομάδων αντιστοιχεί σε μείωση του ΑΕΠ κατά 0,3%, ενώ αν διαρκέσει πάνω από έναν μήνα θα «στερήσει» από το ΑΕΠ των ΗΠΑ ως και 1,4%. Η Goldman Sachs εκτίμησε από την πλευρά της ότι το shutdown θα «στοιχίσει» περίπου 0,4 ποσοστιαίες μονάδες στον ετησιοποιημένο ρυθμό ανάπτυξης αν διαρκέσει δύο εβδομάδες, ενώ σχεδόν το σύνολο των ειδικών υπολογίζει το εβδομαδιαίο κόστος στα 9-11 δισ. δολάρια.

O πρόεδρος της ΕΚΤ Μάριο Ντράγκι προειδοποιούσε ότι «το λουκέτο στο αμερικανικό Δημόσιο εγκυμονεί κινδύνους αν είναι παρατεταμένο» καθώς μπορεί να υπονομεύσει την ανάκαμψη της αμερικανικής και της παγκόσμιας οικονομίας. Προσέθεσε πάντως ότι «έχει κανείς την εντύπωση πως δεν πρόκειται να διαρκέσει».
Η διακοπή λειτουργίας της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στις ΗΠΑ προς το παρόν έχει «ήπιες» επιπτώσεις στις χρηματοπιστωτικές αγορές, μακροπρόθεσμα όμως θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν περιορισμό στις χορηγήσεις πιστώσεων εξαιτίας της «αβεβαιότητας» που προκαλεί, εκτίμησε η Λόρα Κόντρις, επικεφαλής του Τμήματος Παγκόσμιας Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας στο ΔΝΤ. Οσο παρατείνεται η εκκρεμότητα θα επηρεάζεται η καταναλωτική εμπιστοσύνη, ενώ όσο δεν βρίσκεται λύση, πιο ανησυχητικές θα είναι οι επιπτώσεις στη συζήτηση για το χρέος που θα κυριαρχήσει αυτόν τον μήνα, ανέφεραν αναλυτές της αγοράς.

«Αγκάθι» η έκδοση νέων ομολόγων
Αυτό είναι το πιο κρίσιμο σημείο για την αμερικανική οικονομία: στις 17 Οκτωβρίου εξαντλούνται οι δυνατότητες χρηματοδότησης του αμερικανικού κράτους. Ο Μπαράκ Ομπάμα πρέπει να πάρει το «πράσινο φως» από το Κογκρέσο για να προχωρήσει στην έκδοση νέων ομολόγων. Η πολιτική αντιπαράθεση ωστόσο έχει εγείρει αμφιβολίες για το κατά πόσο θα μπορέσει το Κογκρέσο να καταλήξει σε συμφωνία για την αύξηση του ανώτατου ορίου του δημόσιου χρέους στις ΗΠΑ («δημοσιονομικός γκρεμός») στα 16,7 τρισ. δολάρια ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος χρεοκοπίας.
Το σενάριο αυτό θεωρείται βέβαια απαγορευτικό από τις αγορές καθώς, με το δολάριο να παραμένει το ισχυρότερο αποθεματικό νόμισμα του κόσμου, τα αμερικανικά ομόλογα να διατηρούν το προφίλ του ασφαλούς καταφυγίου και τις μετοχές των ΗΠΑ να είναι μάλλον σε αυτή τη φάση υπεραγορασμένες, αν οι πολιτικοί στη μεγαλύτερη οικονομία του πλανήτη δεν τα βρουν, τότε αυτά που ακολούθησαν της κατάρρευσης της Lehman Brothers θα αποτελούν μάλλον αμελητέα ποσότητα.
Χαρακτηριστική είναι η εκτίμηση του Βίλεμ Μπούιτερ, επικεφαλής οικονομολόγoυ της Citi στο CNBC, που παρομοιάζει τις ΗΠΑ με τη «Χώρα του Οζ» χαρακτηρίζοντας τους πολιτικούς της Ουάσιγκτον «ανεύθυνους» καθώς, αν οι ΗΠΑ κηρύξουν στάση πληρωμών ακόμη και σε ένα μικρό κομμάτι του χρέους, αυτό θα μπορούσε να τραβήξει το χαλί κάτω από την παγκόσμια οικονομία. Η κρίση στην Ουάσιγκτον έρχεται σε μια στιγμή καμπής για την παγκόσμια οικονομία. Αν το Κογκρέσο δεν βρει λύση στην αύξηση του ορίου δανεισμού της κυβέρνησης, οι επιπλοκές θα μπορούσαν να εκτροχιάσουν την εύθραυστη ανάκαμψη στην ευρωζώνη, να επιτείνουν την επιβράδυνση στις αναπτυσσόμενες χώρες, αλλά και να υπενθυμίσουν πόσο εξαρτάται η παγκόσμια οικονομία από τις εξελίξεις στην αμερικανική οικονομία, αναφέρουν οι αναλυτές.
Το ενδεχόμενο στάσης πληρωμών


Ωστόσο, λόγω του μεγέθους της αμερικανικής οικονομίας, οι επενδυτές εκτιμούν ότι είναι αδύνατον να κηρύξουν στάση πληρωμών οι ΗΠΑ ακριβώς γιατί οι συνέπειες θα ήταν ασύλληπτες, προβλέποντας πως τελικά τα κόμματα θα φτάσουν σε συμβιβασμό. O Μπιλ Γκρος, διευθυντής του μεγαλύτερου fund ομολόγων στον κόσμο, του PIMCO, χαρακτήρισε «αδιανόητη» μια στάση πληρωμών από πλευράς των ΗΠΑ καθώς θα είχε «καταστρεπτικές» συνέπειες στο κόστος δανεισμού της χώρας και θα έδινε το εναρκτήριο λάκτισμα για μια «πολύπλοκη» σειρά γεγονότων σε όλον τον κόσμο, με επιπτώσεις στις διεθνείς χρηματαγορές. Και αυτό σε μια περίοδο που, σύμφωνα με τον Ντέιβιντ Κέλι, επικεφαλής Επενδυτικής Στρατηγικής των funds τής JP Morgan, η ισχυρότερη οικονομική ανάπτυξη θα επέλθει στις ΗΠΑ ως αποτέλεσμα εν μέρει της ετεροχρονισμένης επίδρασης του αυξημένου πλούτου. Οπως υπολόγισε ο ίδιος, τα τελευταία δύο μόλις χρόνια η ανάκαμψη των τιμών κατοικίας και των μετοχών οδήγησε σε αύξηση της καθαρής θέσης των αμερικανικών νοικοκυριών κατά περίπου 14 τρισ. δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί στο 80% του ΑΕΠ της χώρας σήμερα.

Πόσο θα διαρκέσει το «λουκέτο» στις κρατικές υπηρεσίες
Δεν θα προκαλέσει εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις για το όριο χρέους – Τι εκτιμούν οι αναλυτές για την επόμενη ημέρα
Το «λουκέτο» της αμερικανικής κυβέρνησης θα έχει μικρή διάρκεια και δεν θα προκαλέσει εμπλοκή στις διαπραγματεύσεις για το όριο χρέους, εκτίμησε η Barclays, προβλέποντας ότι το όριο χρέους θα αυξηθεί εν καιρώ. Αν όμως δεν καταστεί δυνατό κάτι τέτοιο, εκτιμάται ότι θα εφαρμοστεί ένα καθεστώς καθυστέρησης πληρωμών. Αναλυτές της Morgan Stanley εκτιμούσαν πάλι ότι οι πιθανότητες είναι υπέρ ενός βραχυπρόθεσμου γεγονότος, ίσως μιας εβδομάδας, ενώ οικονομολόγοι της UniCredit θεωρούν πως είναι θέμα ημερών ώσπου η πλειοψηφία των Ρεπουμπλικανών να απαγκιστρωθεί από την πίεση της μειοψηφίας του Tea Party και να ψηφίσει μαζί με τους Δημοκρατικούς για να ξανανοίξουν οι κρατικές υπηρεσίες.
Ο βασικός κίνδυνος, λένε οι αναλυτές, είναι αν το λουκέτο διαρκέσει περισσότερο, ενδεχομένως ως ή μετά τη 17η Οκτωβρίου, την προθεσμία που έχει τεθεί για το όριο χρέους. Μια έμμεση επίπτωση σε μια τέτοια περίπτωση αφορά και τη στρατηγική της Fed, η οποία δύσκολα στην επόμενη συνεδρίασή της στις 29-30 Οκτωβρίου θα περιορίσει το τύπωμα χρήματος. Η Goldman Sachs σημειώνει ότι εξαιτίας του shutdown περίπου 800.000 ομοσπονδιακοί υπάλληλοι θα τεθούν σε εφεδρεία. Θα επηρεαστεί περίπου το ένα τρίτο των ομοσπονδιακών δαπανών. Επίσης, αν δεν αυξηθεί το όριο για το χρέος, το υπουργείο, όπως εκτιμά, δεν θα μπορεί να εκδίδει χρεόγραφα από τις 17 Οκτωβρίου και θα έχει εξαντλήσει τη ρευστότητά του ως το τέλος του μήνα. Αν δεν αυξηθεί το «ταβάνι» για το χρέος, θα είναι απαραίτητη η κάθετη μείωση των δαπανών κατά περίπου 20% ή 4% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Bank of America – Merrill Lynch. Αυτό θα οδηγούσε τις ΗΠΑ σε νέα ύφεση, ακόμη κι αν δεν γίνει στάση πληρωμών, με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει και για την παγκόσμια οικονομία. Οπως προειδοποίησε εξάλλου και ο οίκος αξιολόγησης Standard & Poor’s, αν Ρεπουμπλικανοί και Δημοκρατικοί δεν φθάσουν σε συμφωνία για το «ταβάνι» του χρέους, η υποβάθμιση της αξιολόγησης της χώρας θα είναι γεγονός.
Για τη Fitch πάλι, ακόμη και αν το «ταβάνι» του χρέους δεν αυξηθεί ως τις 17 Οκτωβρίου, υπάρχει η πολιτική βούληση και η δυνατότητα ώστε το υπουργείο Οικονομικών να συνεχίσει να τηρεί τις δανειακές υποχρεώσεις του. Ωστόσο σε ένα τέτοιο σενάριο θα πληγεί η εμπιστοσύνη των επενδυτών στην απόλυτη φερεγγυότητα των ΗΠΑ. Η φερεγγυότητα αυτή είναι, σύμφωνα με τη Fitch, το βασικό στήριγμα του δολαρίου ως παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος και ο βασικός λόγος που οι ΗΠΑ έχουν αρκετά υψηλότερο λόγο χρέους από τις υπόλοιπες χώρες με αξιολόγηση «AAA».

8+1 ερωτήσεις – απαντήσεις
Το Κογκρέσο, το Obamacare και το ενδεχόμενο στάσης πληρωμών

1. Γιατί κινδυνεύει να κηρύξει στάση πληρωμών η αμερικανική κυβέρνηση;

Επειδή η Ρεπουμπλικανική πλειοψηφία στο Κογκρέσο δεν εγκρίνει την αύξηση του ανωτάτου ορίου δαπανών στον επόμενο προϋπολογισμό, την οποία ζητεί η κυβέρνηση προκειμένου να χρηματοδοτήσει την ασφαλιστική κάλυψη των φτωχών Αμερικανών. Σύμφωνα με έρευνα του Census, το 26% των Αμερικανών (48 εκατομμύρια πολίτες) δεν έχουν ασφαλιστική κάλυψη. Τα τελευταία χρόνια λόγω της κρίσης αυξήθηκε σημαντικά ο αριθμός των ανασφάλιστων. Και έρευνες έδειξαν ότι οι 7 στους 10 νέους ανασφάλιστους μένουν εκτός ασφαλιστικού συστήματος επί τουλάχιστον ένα 12μηνο.
2. Γιατί δεν εγκρίνουν οι Ρεπουμπλικανοί την αύξηση των δαπανών;
Επειδή θεωρούν ότι οι φορολογούμενοι δεν πρέπει να πληρώνουν την υγειονομική περίθαλψη και την ασφάλιση –ούτε άλλωστε τις συντάξεις –όσων αδιαφορούν και δεν φροντίζουν να τις εξασφαλίσουν. Πολλοί βουλευτές και γερουσιαστές του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος έχουν μια διαφορετική προσέγγιση στην έννοια της κοινωνικής αλληλεγγύης και των κρατικών παρεμβάσεων, γι’ αυτό άλλωστε τάσσονται υπέρ της μικρότερης δυνατής φορολόγησης.
3. Πέρα από τους ιδεολογικούς, υπάρχουν και πολιτικοί λόγοι που υπαγορεύουν τη στάση αυτή των Ρεπουμπλικανών;
Βεβαίως, στο μέτρο που ο πρόεδρος Ομπάμα και η κυβέρνηση των Δημοκρατικών θα χρεωθούν πολιτικά την όποια αναταραχή δημιουργηθεί στη δημόσια διοίκηση, δηλαδή στην εξυπηρέτηση των πολιτών και στη λειτουργία του κράτους εν γένει. Μόλις όμως ξεκίνησε η δεύτερη και τελευταία θητεία του Ομπάμα. Επιπλέον πολλοί υποστηρίζουν ότι η όλη εμπλοκή μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ για τους Ρεπουμπλικανούς. Οπως είχε συμβεί το 1995, όταν είχαν προκαλέσει στάση πληρωμών της κυβέρνησης Κλίντον ξεσηκώνοντας την κοινή γνώμη εναντίον τους. Η εμπλοκή είχε στοιχίσει τότε στους αμερικανούς φορολογουμένους 1,4 δισ. δολάρια. Και εν τέλει… βοήθησε τον Κλίντον να επανεκλεγεί πανηγυρικά την επόμενη χρονιά.
4. Πότε θα εφαρμοστεί το νέο πρόγραμμα κοινωνικής ασφάλισης του Ομπάμα, γνωστό και ως Obamacare;
Εφαρμόζεται ήδη από την περασμένη Τρίτη 1 Οκτωβρίου καθώς έχει ήδη εγκριθεί από τα δύο Σώματα του Κογκρέσου (Βουλή των Αντιπροσώπων και Γερουσία) πριν από τις μεσεκλογές του 2010 (διενεργούνται στη μέση κάθε προεδρικής θητείας για τη μερική ανανέωση του Κογκρέσου). Πρόκειται για το νομοθέτημα-αιχμή της διακυβέρνησης Ομπάμα που πρόλαβε να «περάσει» από το Κογκρέσο μόνο με Δημοκρατικές ψήφους και μάλιστα χωρίς τη συναίνεση όλων των Δημοκρατικών βουλευτών και γερουσιαστών! Εκείνο που ουσιαστικά επιζητούν οι Ρεπουμπλικανοί είναι να αναγκάσουν τον Ομπάμα να περικόψει τα κονδύλια που απαιτεί το Obamacare για να λειτουργήσει. Αρνούνται να συζητήσουν το ενδεχόμενο να γίνουν περικοπές σε άλλους κωδικούς του προϋπολογισμού, προτάσσοντας φυσικά ως «ιερές» τις δαπάνες για την άμυνα.
5. Γιατί θυμήθηκαν αίφνης οι Ρεπουμπλικανοί να εκβιάσουν το ψαλίδισμα του Obamacare;
Κατ’ αρχάς δεν είναι η πρώτη φορά που δημιουργούν χρηματοδοτικό πρόβλημα στην κυβέρνηση Ομπάμα. Σχεδόν κάθε χρονιά εκμεταλλεύονται τη συζήτηση για τον προϋπολογισμό για να εκβιάσουν περικοπές των κοινωνικών δαπανών αρνούμενοι να ψηφίσουν αύξηση του πλαφόν δανειοδότησης της κυβέρνησης. Πολιτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι εφέτος έχουν ένα ακόμη κίνητρο για να σκληρύνουν τη στάση τους διότι στα μέσα του 2014 διεξάγονται μεσεκλογές. Οπως όμως η πρακτική αυτή έγινε μπούμερανγκ για το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα το 1995, έτσι κινδυνεύει να γίνει και εφέτος. Ηδη κάποιοι προβλέπουν ανάκτηση από τους Δημοκρατικούς της απόλυτης πλειοψηφίας και στη Βουλή των Αντιπροσώπων και στη Γερουσία.

6. Τι προβλέπει το Obama-care;
Προβλέπει την κρατική επιδότηση σε όσους αδυνατούν να αγοράσουν μια ασφάλεια, με προτεραιότητα στους άνω των 40 ετών και στους χρονίως πάσχοντες. Περίπου 7 εκατ. ανασφάλιστοι Αμερικανοί προβλέπεται να αποκτήσουν ασφάλεια το 2014 και ο αριθμός αυτός υπολογίζεται να φθάσει στα 24 εκατομμύρια το 2017. Το κόστος του προγράμματος έχει προϋπολογιστεί σε 1,1 τρισ. δολάρια ως το 2023 –τόσα, δηλαδή, θα πληρώσουν σε επιδοτήσεις προς τους ανασφάλιστους συμπατριώτες τους οι περίφημοι «αμερικανοί φορολογούμενοι».
7. Αν τελικά δεν εγκρίνει το Κογκρέσο την αύξηση του πλαφόν δανεισμού της κυβέρνησης Ομπάμα και το χρηματοδοτικό κενό οδηγήσει σε στάση πληρωμών, τι θα συμβεί;
Α.: Οπως σημείωσε σε άρθρο του ο νομπελίστας οικονομολόγος Πολ Κρούγκμαν στους «New York Times», «το πιάσιμο του πλαφόν θα φέρει αναγκαστικά περικοπές δαπανών σπρώχνοντας με βεβαιότητα τις ΗΠΑ πίσω στην ύφεση. Επιπλέον η μη αύξηση του πλαφόν σημαίνει ότι οι ΗΠΑ δεν θα μπορούν να πληρώσουν τις δόσεις των ήδη υπαρχόντων χρεών. Θα κλονιστεί η εμπιστοσύνη των αγορών στα αμερικανικά ομόλογα, ολόκληρο το σύστημα θα διαταραχθεί και ενδεχομένως θα πυροδοτήσει μια τεράστια οικονομική κρίση που μπροστά της θα ωχριά η κρίση που ξέσπασε με την κατάρρευση της Lehman Brothers πριν από πέντε χρόνια».
8. Και αν εν τέλει δεν μπορούν να χαλιναγωγηθούν οι ακραίοι;
Πρόκειται για ένα ρητορικό ερώτημα το οποίο διατυπώνει ο Κρούγκμαν για να απαντήσει ότι «τότε ο Ομπάμα είτε θα επιτρέψει τη χρεοκοπία είτε θα βρει έναν τρόπο για να ξεπεράσει τους εκβιαστές ανταλλάσσοντας μια οικονομική κρίση με μια συνταγματική». Εξυπακούεται ότι σε μια Προεδρική Δημοκρατία, στην οποία μάλιστα ο άμεσα εκλεγμένος πρόεδρος είναι και επικεφαλής της κυβέρνησης, όπως συμβαίνει στις ΗΠΑ (δεν διορίζει καν πρωθυπουργό, όπως συμβαίνει στη Γαλλία φέρ’ ειπείν), ο πρόεδρος έχει την απόλυτη πρωτοβουλία των κινήσεων, ακόμη κι αν αυτές κατατείνουν σε θεσμικές μεταρρυθμίσεις. Πόσω μάλλον όταν έχει με το μέρος του την οικονομική ελίτ της χώρας και βεβαίως τις αγορές.

9. Τι κίνδυνος υπάρχει για τον υπόλοιπο κόσμο;
Δεν χρειάζεται να είναι κανείς νομπελίστας –ούτε καν οικονομολόγος –για να το αντιληφθεί αυτό. Γι’ αυτόν ακριβώς τον κίνδυνο, όμως, που είναι πρόδηλος και υπαρκτός, πιστεύουν οι ειδικοί ότι εν τέλει θα βρεθεί η λύση στην εμπλοκή μεταξύ αμερικανικής κυβέρνησης και Κοινοβουλίου που έχει προκύψει. Επειδή, δηλαδή, είναι τεράστια τα συμφέροντα που διακυβεύονται, πολλοί πιστεύουν ότι εν τέλει η Wall Street δεν θα αφήσει να συμβεί η συντέλεια του κόσμου. Η χρηματοπιστωτική και η επιχειρηματική ελίτ των ΗΠΑ αναμένεται να παρέμβει ασκώντας ασφυκτικές πιέσεις στους σκληροπυρηνικούς Ρεπουμπλικανούς, που προσώρας καταφέρνουν να ποδηγετούν το κόμμα. Οπως εκτιμά ο καθηγητής Κρούγκμαν, «η πλειοψηφία για την έγκριση της αύξησης του πλαφόν δανειοδότησης πάντοτε υπάρχει στο Κογκρέσο: είναι το σύνολο των Δημοκρατικών βουλευτών και αρκετοί Ρεπουμπλικανοί. Αυτούς τους δεύτερους θα πρέπει να αφήσει ελεύθερους να αποφασίσουν η ηγεσία του κόμματος και να πάψει να επηρεάζεται από τους ακραίους».

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ