Σε νέα ρότα παρά την ύφεση εισέρχεται η ελληνική οικονομία, αλλά και το ελληνικό χρηματιστήριο, το οποίο σημειώνει κέρδη 106% από τα χαμηλά του περασμένου Ιουνίου. Αν και η χώρα, όπως λένε διαχειριστές και οικονομολόγοι, αρχίζει να βλέπει λίγο φως στην άκρη του τούνελ, εν τούτοις είναι πολύ νωρίς να ισχυριστεί κανείς ότι το ελληνικό χρηματιστήριο θα προεξοφλήσει σύντομα το όποιο «γύρισμα» στην οικονομία. Η τελευταία εξάλλου, σύμφωνα με την αγορά, όπως συμβαίνει και με τους αθλητές που σταματούν τα στεροειδή, θα πρέπει να μάθει να λειτουργεί χωρίς τα δανεικά του παρελθόντος. Η Ελλάδα έχει ωριμάσει απίστευτα μέσα από την κρίση και ίσως για πρώτη φορά είναι τόσο ειλικρινής με τα λάθη της, υποστηρίζουν. Το ζήτημα όμως είναι αν αυτό θα οδηγήσει σε αυτοκαταστροφή ή σε ανάταση. Και εδώ μεγάλο ρόλο, όπως λέγεται, θα διαδραματίσει η ηγεσία, πολιτική, οικονομική, πολιτιστική.
Αν και η ελληνική οικονομία παραμένει σε ύφεση, προβλέποντας πτώση του ρυθμού αύξησης του ΑΕΠ κατά 1% και το 2014 (σ.σ.: 0,8% ανάπτυξη προβλέπει ο μέσος όρος των οικονομολόγων) από 4,5% το 2013, αν αρχίσει και πάλι η ροή πιστώσεων –εξαιτίας των κεφαλαίων του επίσημου τομέα και της μείωσης του κινδύνου εξόδου από το ευρώ -, ενδέχεται να σταθεροποιηθεί σε κάποιον βαθμό, εκτιμά ο οικονομολόγος Daniele Antonucci της Morgan Stanley.
Ο ίδιος πάντως δεν αποκλείει συγκράτηση της λιτότητας και επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος το 2013, εκτιμώντας ωστόσο ότι καθώς το βάρος του χρέους παραμένει αρκετά μεγάλο αναμένεται ένα πιο «ριζικό κούρεμα» του επίσημου τομέα των δανειστών, όταν βεβαίως το επιτρέψει το χρονοδιάγραμμα των εκλογών στην Ευρώπη.
Φως στην άκρη του τούνελ


Οι δείκτες της ελληνικής οικονομίας υποδεικνύουν ότι η ύφεση μπορεί να πλησιάζει στο τέλος της, ανέφερε και ο Jan von Gerich της Nordea Bank. Σε σημείωμα προς τους πελάτες της τράπεζας, εκτίμησε ότι «η Ελλάδα αρχίζει να βλέπει λίγο φως στην άκρη του τούνελ». H χώρα έχει πολύ δρόμο να διανύσει ακόμη για την αναμόρφωση της οικονομίας της, αλλά αυτό δεν είναι πλέον ένα αδύνατο εγχείρημα.
Ο Γιάγκος Αλεξόπουλος της ευρωπαϊκής ομάδας των οικονομολόγων της Credit Suisse εκτιμά ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ το 2013, σημειώνοντας πως από καιρό η ελβετική τράπεζα έχει υποστηρίξει ότι μια ελληνική έξοδος από το ευρώ είναι απίθανη, με τις πρόσφατες εξελίξεις να ενισχύουν την άποψη αυτή. Με τις γερμανικές εκλογές μάλιστα να πλησιάζουν, οι πιθανότητες απροσδόκητων αρνητικών εξελίξεων στην Ελλάδα μειώνονται. Οι κίνδυνοι είναι μάλλον εσωτερικοί και έχουν να κάνουν με την πολιτική σταθερότητα και την κοινωνική συνοχή, απόρροια των σκληρών μέτρων της δημοσιονομικής προσαρμογής.
Ελκυστικές τοποθετήσεις


Το 2012 ήταν μια χρονιά για πολύ «γερά στομάχια», με το ελληνικό χρηματιστήριο να φθάνει στα χαμηλότερα επίπεδα από τη δεκαετία του ’90 στις αρχές Ιουνίου, για να καταγράψει τελικά σημαντική άνοδο μετά το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων (PSI) και κυρίως μετά την απομάκρυνση από τον Σεπτέμβριο και μετά του κινδύνου ενός «Grexit» (έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη), παρατηρεί η κυρία Λυδία Μαλάκη του λονδρέζικου επενδυτικού οίκου Schroders. Ενώ το 2012, αναφέρει, ο σημαντικότερος παράγοντας που επηρέασε την πορεία των ελληνικών μετοχών ήταν η ψυχολογία, το 2013 θα παίξει μικρότερο ρόλο και η τεχνική εικόνα μεγαλύτερο.
Είναι πιθανό, υποστηρίζει, κάποιοι επενδυτές, ειδικά μετά την άνοδο σε πολλές μετοχικές αγορές πέρυσι που οδήγησαν τις αποτιμήσεις τους σε ουδέτερα επίπεδα, να βρουν στην Ελλάδα μια ευκαιρία για συγκριτικά φτηνότερες και άρα πιο ελκυστικές (τιμολογιακά) τοποθετήσεις. Ιδιαίτερα αν η χρονιά δει μια σημαντική και βιώσιμη στροφή των επενδυτών από ομόλογα σε μετοχές, είναι λογικό οι αγορές που συνδυάζουν τη δίκαιη αποτίμηση με υγιή θεμελιώδη μεγέθη και θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης να απορροφήσουν το μεγαλύτερο κομμάτι χρημάτων. Σε ένα τέτοιο κλίμα, το ελληνικό χρηματιστήριο θα παραμείνει μια ευκαιριακή και άρα με αμφίβολες μακροπρόθεσμες προοπτικές επιλογή.
Η μακροπρόθεσμη πορεία του ελληνικού χρηματιστηρίου, εκτιμά η κυρία Μαλάκη, είναι συνάρτηση δύο κυρίως παραμέτρων:
–Πρώτον, της ολοκλήρωσης των συγχωνεύσεων στον χρηματοοικονομικό κλάδο, της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών και της εξυγίανσης του ισολογισμού τους. Με τις επικείμενες αυξήσεις των μετοχικών τους κεφαλαίων στον ορίζοντα, δύσκολα ένας μακροπρόθεσμος επενδυτής θα πάρει την απόφαση να συμμετάσχει. Εξάλλου ο τραπεζικός κλάδος ηγείται της πορείας του ελληνικού χρηματιστηρίου καθορίζοντας και τις τάσεις, ενώ ακόμη το τοπίο παραμένει θολό όσον αφορά το επιχειρησιακό πλάνο, τη δομή και την επιστροφή στην κερδοφορία των νέων τραπεζικών σχημάτων.
–Δεύτερον, της στροφής της ελληνικής οικονομίας από τη βαθιά ύφεση σε τροχιά ανάπτυξης. Ακόμη όμως είμαστε στο στάδιο ασφυκτικά αυστηρής επιτήρησης από την τρόικα, ενώ παράλληλα αντιμετωπίζουμε έλλειψη ρευστότητας, και αποκλεισμού από τις διεθνείς αγορές για χρηματοδότηση. Αρα είναι πολύ νωρίς για να προεξοφλήσει το ελληνικό χρηματιστήριο ανοδική πορεία του ελληνικού ΑΕΠ. Οταν θα βρεθούμε στα πρόθυρα αυτής της αλλαγής, τότε το ελληνικό χρηματιστήριο θα είναι μια καλή επενδυτική επιλογή. Προς το παρόν, καταλήγει, το 2013 αναμένουμε άλλη μία χρονιά ύφεσης και ίσως όχι τα θεαματικά αποτελέσματα του ελληνικού χρηματιστηρίου στο δεύτερο εξάμηνο της περασμένης χρονιάς.
Ορισμένα hedge funds πάντως συνεχίζουν να βλέπουν με θετικό μάτι τα ελληνικά ομόλογα, τα οποία σημείωσαν πέρυσι την καλύτερη απόδοση παγκοσμίως (+104%), αλλά και τις μετοχές. Το «Third Point» π.χ., το οποίο ενδιαφέρεται και για την απόκτηση του ΟΠΑΠ και έβγαλε κέρδη 500 εκατ. ευρώ από τα ελληνικά ομόλογα, ενδιαφέρεται να επενδύσει σε ελληνικές μετοχές, καθώς θεωρεί ότι η Ελλάδα θα ανακάμψει ταχύτατα.
Χρηματιστές εκτιμούν από την πλευρά τους ότι οι ευνοημένοι της νέας χρονιάς θα είναι:
1. Εταιρείες που εμπλέκονται στο πρόγραμμα των ιδιωτικοποιήσεων, το οποίο θα μπορούσε να βελτιώσει την ψυχολογία στην οικονομία και το επενδυτικό κλίμα στην αγορά.
2. Εταιρείες που εμπλέκονται στο πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων, το οποίο αποτελεί προϋπόθεση για την επιστροφή της οικονομίας σε τροχιά ανάπτυξης.
3. Εταιρείες που παρουσιάζουν έντονη εξαγωγική δραστηριότητα, καθώς παρουσιάζουν αμυντικά χαρακτηριστικά.
Αναλυτές υποστηρίζουν τέλος ότι αν η ερχόμενη χρονιά κυλήσει για την Ελλάδα όπως προγραμματίζεται, με την επανακεφαλαιοποίηση και τις συγχωνεύσεις των τραπεζών, την εφαρμογή αναπτυξιακών πολιτικών και την αποφυγή ενδεχόμενου πολιτικού ατυχήματος, τότε το χρηματιστήριο της Αθήνας θα προσφέρει θετικές αποδόσεις.

«Το τέλος του πολέμου έχει κηρυχθεί και έρχεται η ανοικοδόμηση»
Ο συγγραφέας μπεστ σέλερ και επιτυχημένος διαχειριστής θεσμικών χαρτοφυλακίων κ. Φαίδων Ταμβακάκης ποντάρει στο ελληνικό χρηματιστήριο

Συγγραφέας μπεστ σέλερ και επιτυχημένος διαχειριστής θεσμικών χαρτοφυλακίων, ο κ. Φαίδων Ταμβακάκης και η εταιρεία του Alpha Trust Ανδρομέδα σε αυτή τη δραματική συγκυρία για την οικονομία της χώρας προχωρούν σε αύξηση κεφαλαίου 50 εκατ. ευρώ για να τα τοποθετήσουν στο ελληνικό χρηματιστήριο. «Κάποιοι επιζούν του πολέμου και όταν επιτέλους έλθει η ειρήνη αμείβονται για την κρίση και τις αντοχές τους. Θεωρούμε ότι το τέλος του πολέμου έχει κηρυχθεί και πλέον περιμένουμε την ανοικοδόμηση» δικαιολογεί σχετικά την απόφασή του αυτή.

Γιατί σε μια δύσκολη συγκυρία για την οικονομία της χώρας προχωρείτε σε αύξηση κεφαλαίου;
«Η οικονομική συγκυρία στην Ελλάδα απεδείχθη δυσχερέστερη απ’ όλες τις προ τριών ετών προβλέψεις μας και η ύφεση υπήρξε μοναδική για καιρό ειρήνης, όπως και οι συνέπειές της (κλείσιμο επιχειρήσεων, εκρηκτική ανεργία, κατάρρευση χρηματοπιστωτικού συστήματος, καταβύθιση αξιών). Πραγματικά, η χώρα θυμίζει μεταπολεμικό τοπίο. Οπως όμως όλοι γνωρίζουμε, κάποιοι επιζούν του πολέμου και όταν επιτέλους έλθει η ειρήνη αμείβονται για την κρίση και τις αντοχές τους. Θεωρούμε ότι το τέλος του πολέμου έχει κηρυχθεί και πλέον περιμένουμε την ανοικοδόμηση.
Στην προσπάθεια της ανοικοδόμησης θέλουμε να συμμετέχουμε. Επιπλέον, από την περασμένη άνοιξη έχουμε ξεκινήσει επαφές διεθνώς με έμπειρους επαγγελματίες, οι οποίοι όχι απλώς μας ενθάρρυναν να προχωρήσουμε αλλά ορισμένοι εξ αυτών ήλθαν αρωγοί στην προσπάθεια και πλαισίωσαν το Διοικητικό Συμβούλιο της Ανδρομέδας».
Ποιες είναι οι προοπτικές του Χρηματιστηρίου της Αθήνας, τόσο για το 2013 όσο και μακροπρόθεσμα;
«Δεν είμαστε σε θέση να κάνουμε βραχυπρόθεσμες προβλέψεις για οποιαδήποτε αξία και ως πολιτική δεν το κάνουμε. Θεωρούμε ότι είμαστε σε θέση να διακρίνουμε αξίες, να αποτιμήσουμε πότε αυτές είναι «ευκαιρία» και πότε «ακριβές» (πάντα σε σχέση με άλλες αξίες), αλλά όχι το πότε αυτό θα αλλάξει. Δηλαδή το ότι μια μετοχή εταιρείας είναι «φθηνή» είναι κάτι για το οποίο έχουμε άποψη, αλλά αν θα γίνει «φθηνότερη» ή πότε θα αποκτήσει μια εύλογη αξία δεν μπορούμε να το προβλέψουμε.
Εξ ου και θεωρούμε ότι μια εταιρεία επενδύσεων χαρτοφυλακίων με την πολυτέλεια του χρόνου που διαθέτει (στην περίπτωσή μας έξι χρόνια, γιατί τότε θα επιστραφεί το κεφάλαιο) μπορεί να αποκτά κάτι που θεωρεί φθηνό και χωρίς πίεση χρόνου να περιμένει να ωριμάσει. Χαρακτηριστική είναι η περυσινή μας απόδοση που έφθασε το 77,67%, σε μια χρονιά όπου ο Γενικός Δείκτης του Χρηματιστηρίου απέδωσε περίπου το ήμισυ αυτού. Οι επενδύσεις μας ήταν σε εταιρείες που θεωρούσαμε ότι αξίζουν αρκετές φορές περισσότερο απ’ ό,τι έλεγε η αγορά και γι’ αυτό αμειφθήκαμε».
Ποια είναι η στρατηγική την ώρα που για ορισμένους υπάρχει η αίσθηση ότι αρχίζει ένας νέος ανοδικός κύκλος;
«Μια βομβαρδισμένη αγορά όταν αλλάζει φάση περνάει τα εξής στάδια: α) του κυνηγού, όπου βρίσκει κανείς εύκολα θηράματα και τρέφεται, β) του καλλιεργητή, όπου φροντίζει για την τροφή του, γ) της βιομηχανίας, όπου έχουμε τόση ζήτηση ώστε πρέπει να επιταχύνουμε την παραγωγή. Κρίνουμε ότι βαίνουμε προς το τέλος της εποχής του κυνηγού, διότι και έχουν αυξηθεί οι κυνηγοί και πρέπει να είσαι ιδιαίτερα ικανός για να προλάβεις και να αποκτήσεις το θήραμα, καθώς επίσης το υπερβολικό κυνήγι έχει μειώσει τα θηράματα.
Το δεύτερο στάδιο απαιτεί περισσότερη υπομονή αλλά προσφέρει διάρκεια και σταθερότητα, ωστόσο προϋποθέτει ευνοϊκές καιρικές συνθήκες: δηλαδή μια καλή οικονομία. Εκεί θα δούμε ότι τα φυτά που επεβίωσαν της καταιγίδας θα προσφέρουν καρπούς, νόστιμους και πλούσιους, για αρκετά χρόνια. Οπως ξέρουμε, ο καιρός είναι παγκόσμιο φαινόμενο, άρα δεν εξαρτάται μόνο από το τοπικό μικροκλίμα. Ευχόμαστε για το καλύτερο».
Αναμένετε ότι η ελληνική οικονομία θα ανακάμψει και, αν ναι, υπό ποιες προϋποθέσεις;
«Βλέπουμε δυνατότητες ανάκαμψης. Η Ελλάδα έχει ωριμάσει απίστευτα μέσα από την κρίση, και ίσως για πρώτη φορά είναι τόσο ειλικρινής με τα λάθη της (πράγμα που πολλοί άλλοι «ανθηρότεροι» λαοί θα έπρεπε να ζηλέψουν). Το ζήτημα είναι αν αυτό θα οδηγήσει σε αυτοκαταστροφή ή σε ανάταση. Κι εδώ πιστεύουμε ότι μεγάλο ρόλο θα παίξει η ηγεσία, πολιτική, οικονομική, πολιτιστική.
Λυπάμαι όταν η πνευματική ελίτ της χώρας απλώς κλαυθμυρίζει αντί να βλέπει μπροστά. Ναι, η κατάσταση είναι θλιβερή αλλά ο «Ηλιος ο Πρώτος» του Ελύτη δημοσιεύθηκε το 1943! Και να σας πω ότι είμαι βέβαιος πως όσο μιλάμε κάπου υπάρχει κάποιος αντίστοιχος Ελύτης και σπουδαία έργα παράγονται σήμερα στα συντρίμμια. Προϋπόθεση είναι η δουλειά και η πίστη στον σκοπό. Χωρίς εκπτώσεις, χωρίς κουτοπονηριές. Οι καιροί απαιτούν άοκνη προσπάθεια και πειθαρχία».
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι, τόσο για το Χρηματιστήριο όσο και για την οικονομία;
«Κατ’ αρχάς είμαστε στην αρχή της σταθεροποίησης της οικονομίας και κίνδυνοι ελλοχεύουν παντού. Συνεπώς αυτό που λέμε είναι ότι χρειάζεται σκοπιά επί εικοσιτετραώρου βάσεως σε αυτή τη φάση, και βλέπουμε».
Πότε αναμένεται να ολοκληρωθεί η αύξηση;
«Βρισκόμαστε στις διαδικασίες εγκρίσεων από τις αρχές και την εποπτεία. Ευελπιστούμε η άντληση κεφαλαίων να προχωρήσει μέσα στον Φεβρουάριο. Η τιμή διάθεσης αναμένεται να ανακοινωθεί προς τα τέλη Ιανουαρίου».

Το πολιτικό σκηνικό και οι γερμανικές επιλογές

  • Το πολιτικό σκηνικό παίζει τον δικό του ρόλο, τόσο για την πορεία της ελληνικής οικονομίας και αγοράς όσο και γενικότερα για τις συνολικές διεργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη στην ευρωζώνη. Για την JP Morgan οι γερμανικές εκλογές το ερχόμενο φθινόπωρο θα έχουν μάλλον θετική απήχηση καθώς, ακόμη και αν αναδειχθεί νέα κυβέρνηση, αυτή θα είναι πιο θετικά διακείμενη έναντι της ευρωζώνης από τη σημερινή. Ανησυχία προκαλεί, σύμφωνα με ευρωπαϊκές τράπεζες, η πολιτική σκηνή στην Ιταλία, καθώς η σταθερότητα θεωρείται απαραίτητος παράγοντας για την όποια ευρωπαϊκή στήριξη, ενώ στη Γαλλία οι αντιπαραθέσεις μπορεί να καθυστερήσουν τις μεταρρυθμίσεις.
  • Στην Ισπανία η ένταση μεταξύ της κεντρικής κυβέρνησης και των επιμέρους περιοχών (π.χ. Καταλωνία) μπορεί να ενταθεί, ενώ σε επίπεδο ΕΕ ο ευρωσκεπτικισμός στη Βρετανία ίσως οδηγήσει σε δημοψήφισμα μεσοπρόθεσμα για την έξοδό της από την Ενωση. Στην Ελλάδα, πάλι, θεωρείται ότι η κυβερνητική σταθερότητα θα μπορούσε να δοκιμαστεί από τη σκληρή δημοσιονομική προσαρμογή και την ύφεση, που ενισχύουν την αντιευρωπαϊκή ρητορική.
  • Αν και υπάρχει μια ακραία ομάδα αναλυτών που δεν αποκλείει νέες εκλογές στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο, εν τούτοις οι περισσότεροι βλέπουν ως πιθανούς καταλύτες για κάτι τέτοιο ένα κακό αποτέλεσμα για την τρικομματική κυβέρνηση στις ευρωεκλογές του Ιουνίου του 2014 ή στην εκλογή νέου Προέδρου της Δημοκρατίας τον Φεβρουάριο του 2015.
  • Οι γερμανικές εκλογές το ερχόμενο φθινόπωρο σε κάθε περίπτωση συγκεντρώνουν όλα τα φώτα τόσο για την ευρωζώνη όσο και για την Ελλάδα, καθώς υπάρχουν φωνές που υποστηρίζουν ότι ύστερα από αυτές η μεγαλύτερη οικονομία της ευρωζώνης ίσως συναινέσει σε ένα μικρό «κούρεμα» του επίσημου τομέα των δανειστών της Ελλάδας, εφόσον βέβαια η τελευταία προχωρήσει επιτυχώς τις μεταρρυθμίσεις, σημειώνοντας και το αναγκαίο πρωτογενές πλεόνασμα στον ισολογισμό της.
  • Για την Deutsche Bank η δημοτικότητα σε επίπεδο προσώπων (που θα παίξει και τον μεγαλύτερο ρόλο), η στάση απέναντι στην ευρωπαϊκή κρίση και κάποια επιμέρους εσωτερικά ζητήματα αναμένεται να αποτελέσουν τα τρία κριτήρια με τα οποία οι Γερμανοί θα προσέλθουν το φθινόπωρο στις κάλπες. Ωστόσο, όπως υποστηρίζει, ανεξαρτήτως εκλογικού αποτελέσματος μια ουσιαστική αλλαγή της γερμανικής στάσης στα ευρωπαϊκά ζητήματα μοιάζει μάλλον απίθανη.
  • Πολλοί παρατηρητές –ειδικά εκτός Γερμανίας –αναμένουν, όπως αναφέρει, ότι η ευρωπαϊκή πολιτική και η μελλοντική πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης θα αποτελέσουν σημαντικό θέμα στη γερμανική προεκλογική εκστρατεία. Κάτι τέτοιο όμως, σχολιάζει η Deutsche Bank, δεν έχει παρατηρηθεί ποτέ, ούτε καν στις εκλογές του 1998, με την εισαγωγή του ευρώ.
  • Οπως αναφέρει η γερμανική τράπεζα, σήμερα είναι έντονο το debate, τόσο στη γερμανική κοινωνία όσο και μεταξύ των γερμανών πολιτικών, σχετικά με τη σωστή ισορροπία μεταξύ της δημοσιονομικής αλληλεγγύης και της αλληλεγγύης υπό όρους, σχετικά με τον ρόλο της ΕΚΤ στη διαχείριση της κρίσης του ευρώ και σχετικά με τα επόμενα βήματα προς την πολιτική ενοποίηση στην Ευρώπη.
  • Ωστόσο τα κόμματα αντιμετωπίζουν δυσκολίες στο να «παίξουν» στο εσωτερικό το ευρωπαϊκό «χαρτί» και να παρουσιάσουν στο εκλογικό σώμα θέσεις οι οποίες να είναι και συνεκτικές αλλά και διακριτές μεταξύ τους.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ