«Μα είναι δυνατόν στον 21ο αιώνα να δίνουμε ενεργειακή σημασία στα… τηγανόλαδα;» αναρωτιόταν πρόσφατα με αρκετή δόση χιούμορ γνωστός τραπεζίτης, από τον οποίο ζήτησε δάνειο επίσης γνωστός επιχειρηματίας για να δημιουργήσει μονάδα βιοκαυσίμων. Και όμως, η απελπισία της οικονομικής κρίσης και της διεθνούς ύφεσης έχουν κάνει επιχειρηματίες και επιστήμονες να στρέφονται με σοβαρότητα σε ήπιες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, μεταξύ των οποίων και τη βιομάζα, που κάθε άλλο παρά ευκαταφρόνητο μέγεθος είναι. Προ καιρού στην Καλαμάτα και στο Ηράκλειο, σε καθαρά πειραματικό στάδιο, είδαμε το… απίθανο: στη μεν πρώτη περίπτωση αγρότες με τη βοήθεια χημικών μηχανικών κίνησαν δύο τρακτέρ με επεξεργασμένο πυρηνέλαιο από τις ελιές της περιοχής, ενώ στην κρητική πόλη επιστήμονες του Πολυτεχνείου Κρήτης κίνησαν ένα υπεραστικό λεωφορείο με υπολείμματα επεξεργασμένων ελαίων, τα οποία οι ντόπιοι αγρότες αποκάλεσαν τηγανόλαδα! Μάλιστα χαριτολογώντας παρατήρησαν ότι τα μελλοντικά πρατήρια καυσίμων θα είναι οι εκατοντάδες ταβέρνες της Κρήτης με τα άφθονα λάδια από την κουζίνα.

Τι είναι τα βιοκαύσιμα
Πέρα από τα χαριτωμένα σχόλια, τα βιοκαύσιμα είναι λύση, και μάλιστα αξιόπιστη, για συμπλήρωμα στο ενεργειακό ισοζύγιο:

Πρόκειται για εναλλακτικό καύσιμο που παράγεται από τα λεγόμενα «ενεργειακά φυτά», όπως βαμβάκι, τεύτλα, γλυκό σόργο, ηλίανθος, αραβόσιτος και ελαιοκράμβη, με σχετικά απλές (σε σχέση με τα περίπλοκα διυλιστήρια) μονάδες μεταποίησης. Μέχρι στιγμής πάντως η πιο συνηθισμένη πρώτη ύλη είναι τα κάθε είδους σπορέλαια που εσχάτως έχουν ακριβύνει.

Εδώ και τριάμισι χρόνια ισχύει ο νόμος 3423/2005 για την ανάπτυξη των βιοκαυσίμων ενώ έχει δρομολογηθεί η ίδρυση βιομηχανικών μονάδων που θα τα παράγουν. Αλλά υπάρχουν και οι κοινοτικές οδηγίες σχετικά με την υποκατάσταση των συμβατικών καυσίμων από βιοκαύσιμα σε ποσοστό 6% της συνολικής παραγωγής ως το 2010, κάτι που αποτελεί και ένα είδος υποχρεωτικού κινήτρου.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου το συναλλαγματικό όφελος από την παραγωγή βιοκαυσίμων στη χώρα μας ως και το 2012 θα φθάσει τα 170 εκατ. ευρώ, το κέρδος από τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα υπολογίζεται σε 35 εκατ. ευρώ, το κέρδος από τις νέες θέσεις εργασίας σε 4,5 εκατ. ευρώ, ενώ οι μελλοντικές επιδοτήσεις μπορεί να φτάσουν ως και τα 22 εκατ. ευρώ. Με τους ίδιους υπολογισμούς, το αγροτικό εισόδημα που θα παράγεται από την καλλιέργεια ενεργειακών φυτών θα φθάνει ετησίως τα 300 εκατ. ευρώ και λόγω των υψηλών αποδόσεων που έχουν ορισμένα ενεργειακά φυτά, τα κέρδη από τις καλλιέργειες θα φθάνουν ετησίως τα 10.000 ευρώ ανά στρέμμα.

Στην Ελασσόνα η τοπική Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών παράγει δοκιμαστικά βιοντίζελ από ελαιοκράμβη που καλλιεργούν οι αγρότες της περιοχής εγκαταλείποντας άλλες καλλιέργειες, που πλέον δεν επιδοτούνται σημαντικά, ενώ στον Εβρο έχει ξεκινήσει η δοκιμαστική παραγωγή καυσίμων από τεύτλα, από τους ίδιους τους τευτλοπαραγωγούς σε συνεργασία με ιδιώτες.

Εισαγωγή στη βιομηχανία
Αρκετές ελληνικές βιομηχανίες προσπαθούν ήδη να μειώσουν το κόστος παραγωγής τους χρησιμοποιώντας βιοκαύσιμα.

Η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης, η Χαρτοποιία Θράκης και η βιομηχανία ξύλου Σέλμαν, όλες με βιομηχανικές μονάδες στη Βόρεια Ελλάδα που δοκιμάζεται από την κρίση και την έλλειψη παραγγελιών, δρομολόγησαν μονάδες παραγωγής βιοκαυσίμων ώστε να καταναλώνουν φθηνότερα καύσιμα, εξετάζοντας παράλληλα και το ενδεχόμενο να προμηθεύονται βιοκαύσιμα από άλλους παραγωγούς αν αυτό είναι συμφερότερο.

Επίσης η εταιρεία εμπορίας πετρελαιοειδών Ελινόιλ με παραγωγική μονάδα στη ΒΙΠΕ Βόλου και πρώτη ύλη σπορέλαια, δυναμικότητας 40.000 τόνων βιοντίζελ ετησίως, και η ΕΛΒΥ του κ. Μ. Μαρουλάκη στο Σταυροχώρι Κιλκίς, δυναμικότητας περίπου 35.000 τόνων βιοντίζελ ετησίως, η Vertoil στο Κιλκίς και η Π.Ν. Πέττας ΑΒΕΕ στην Πάτρα έχτισαν μονάδες βιοκαυσίμων.

Η δραστήρια Ενωση Αγροτικών Συνεταιρισμών Λάρισας υπέβαλε αίτηση ένταξης στον αναπτυξιακό νόμο για την ίδρυση εργοστασίου παραγωγής βιοντίζελ και βιοαιθανόλης στην Ελασσόνα. Η καλλιέργεια βαμβακιού στον Θεσσαλικό κάμπο μπορεί να υποκαταστήσει το πετρέλαιο καθώς η καύση των υπολειμμάτων βαμβακιού από τα χιλιάδες στρέμματα της καλλιέργειας μπορεί να δώσει καύσιμη ύλη που αντιστοιχεί σε 2.000.000 βαρέλια πετρελαίου σε έναν χρόνο.

Επίσης στον Νομό Κοζάνης προωθήθηκε η ίδρυση πιλοτικής μονάδας παραγωγής βιοντίζελ, δυναμικότητας 500 τόνων καυσίμου ετησίως, ενώ στον Εβρο ο όμιλος ΙΤΑ προετοίμασε μεθοδικά την κατασκευή μονάδας συμπαραγωγής ηλεκτρισμού και θερμότητας (ΣΗΘ), δυναμικότητας 6 κιλοβάτ, στην περιοχή του Τυχερού με καύσιμο βιομάζα. Μάλιστα εκεί η απορριπτόμενη θερμότητα χρησιμοποιείται μέσω δικτύου τηλεθέρμανσης για τις ανάγκες 100 κατοικιών στο Τυχερό. Ειδικά η Ελληνική Βιομηχανία Ζάχαρης στον Εβρο μετατράπηκε σε μονάδα για την παραγωγή βιοντίζελ ύστερα από σχετική μελέτη βιωσιμότητας. Επιπλέον σε σύσκεψη στο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης αποφασίστηκε να προχωρήσουν οι εται ρείες παραγωγής βιοντίζελ σε σύναψη συμβολαίων αγοράς βαμβακόσπορου από εκκοκκιστικές επιχειρήσεις σε τιμές υψηλότερες από τις ισχύουσες στην αγορά, γεγονός που ανεβάζει και την αξία το ελληνικού βαμβακιού.

Επίσης οι εταιρείες παραγωγής βιοντίζελ θα προχωρήσουν σε σύναψη συμβολαίων με τους συνεταιρισμούς αγροτών για την απορρόφηση του ηλίανθου και σε Θεσσαλία, Κεντρική Μακεδονία και Αιτωλοακαρνανία θα γίνουν πιλοτικές καλλιέργειες ηλίανθου και ελαιοκράμβης.

Τέλος μελετάται από τις εταιρείες παραγωγής ζωοτροφών η αξιοποίηση της ηλιόπιτας για παραγωγή ζωοτροφών έτσι ώστε να αξιοποιηθούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα υποπροϊόντα των ενεργειακών φυτών.

Το οικιακό βιοντίζελ
«Τώρα που σταδιακά περικόπτονται οι επιδοτήσεις σε καλλιέργειες όπως τα τεύτλα, το βαμβάκι, τα σιτηρά, είναι πρώτης τάξεως ευκαιρία για στροφή σε ενεργειακά φυτά» τονίζει στέλεχος του υπουργείου Ανάπτυξης που συντονίζει τη σχετική δράση με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης. Ετοιμάζονται μάλιστα κίνητρα για το λεγόμενο «οικιακό βιοντίζελ». Στο πλαίσιο αυτό εξετάζεται σοβαρά το ενδεχόμενο να απαλλαγεί από τη φορολογία το βιοντίζελ που θα παράγουν μόνοι τους οι αγρότες ώστε να έχουν ένα επιπλέον κίνητρο για καλλιέργεια, αυτοπαραγωγή και μεταπώληση, ενώ με τα κατάλληλα οικονομικά κίνητρα θα μπορούν να εκμεταλλεύονται ακόμη και τους σπόρους και τα υπολείμματα της επεξεργασίας για την παραγωγή ζωοτροφής αλλά και βιοκαυσίμων για ιδία χρήση.

Το φορολογικό καθεστώς

Με βάση τον νόμο κάθε χρόνο απαλλάσσονται πλήρως από τον ειδικό φόρο κατανάλωσης καυσίμων ποσότητες βιοκαυσίμων προκαθορισμένες: το 2005 ήταν 51.000 χιλιόλιτρα ενώ το 2008 έφτασαν τα 114.000 χιλιόλιτρα. Συμμετοχή στις φοροαπαλλαγές του αυτούσιου βιοντίζελ έχουν οι εταιρείες που εμφανίζουν κατάλληλες προδιαγραφές, συμβόλαια με αγρότες και ισορροπημένη αναλογία παραγωγής.

Ωστόσο το κόστος παραγωγής βιοκαυσίμων, όπως τονίζουν προς «Το Βήμα» πολλοί επίδοξοι επενδυτές στα βιοκαύσιμα, είναι πολλαπλάσιο του κόστους επεξεργασίας αργού πετρελαίου. «Αν δεν θεσμοθετηθεί ένα γενικευμένο ευνοϊκό φορολογικό καθεστώς ώστε να μειωθούν οι τιμές λιανικής πώλησης, η είσοδος στην ελληνική αγορά θα είναι προβληματική» λένε χαρακτηριστικά.

Βέβαια μια τέτοια ρύθμιση, παρά τα σημαντικά οφέλη που θα είχε για την ενέργεια και τον έλληνα αγρότη, θα επέφερε απώλεια φορολογικών εσόδων για τον κρατικό προϋπολογισμό της τάξεως των 750 εκατ. ευρώ το διάστημα 2007-2012.

«Το ελληνικό κράτος με την ισχύουσα νομοθεσία αποτρέπει τη διάθεση αυτούσιων (100%) βιοκαυσίμων στην ελεύθερη αγορά καθώς αυτά θα φορολογούνται όπως και τα συμβατικά καύσιμα, εκτινάσσοντας τις τιμές που θα πληρώνει ο καταναλωτής στα ύψη» υπογραμμίζει υποψήφιος επενδυτής. Παρ΄ ότι βιοκαύσιμα και ορυκτό πετρέλαιο μοιράζονται τις ίδιες καταναλωτικές χρήσεις, έχουν τελείως διαφορετικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και συνεπώς δεν μπορούν να εμπίπτουν στην ίδια νομοθεσία, προσθέτει.

Παρά τις επιδοτήσεις της ΕΕ για την καλλιέργεια ενεργειακών φυτών και την κατασκευή μονάδων παραγωγής, «το νεφελώδες σκηνικό δυσχεραίνει την προσπάθεια διάδοσης των βιοκαυσίμων στην πατρίδα μας και αυξάνει σημαντικά το ρίσκο των υποψηφίων επενδυτών και των αγροτών που θα αποφασίσουν να στραφούν στις ενεργειακές καλλιέργειες» τονίζουν επενδυτές. Σε αντίθεση με την Ελλάδα, το Βέλγιο και η Ολλανδία προτίθενται να υιοθετήσουν το 2006 φοροελαφρύνσεις ώστε να προωθήσουν τη χρήση βιοκαυσίμων στις αγορές τους, ακολουθώντας το παράδειγμα χωρών όπως η Γερμανία και η Γαλλία όπου οι λιανικές τιμές πώλησης βιοκαυσίμων είναι ανταγωνιστικότερες αυτών των κλασικών καυσίμων.

Οι πρώτες ενισχύσεις
Η πρώτη άμεση ενίσχυση της καλλιέργειας ενεργειακών φυτών προωθήθηκε και στη χώρα μας. Με απόφαση του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης στις προκηρύξεις των Σχεδίων Βελτίωσης Φυτικής Παραγωγής, που αποτελούν τη μαζικότερη διαρθρωτική παρέμβαση στον αγροτικό τομέα, προβλέπεται για πρώτη φορά ενίσχυση των επενδύσεων που αφορούν την καλλιέργεια ενεργειακών φυτών και την αξιοποίηση της βιομάζας για παραγωγή βιοκαυσίμων.

Τέλος τη στρατηγική της για τα βιοκαύσιμα έδωσε στη δημοσιότητα η Κομισιόν, ανακοινώνοντας σειρά μέτρων με σκοπό την προώθηση της παραγωγής καυσίμων από πρώτες ύλες γεωργικής προέλευσης: η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρόκειται να καταστήσει την παραγωγή ζάχαρης για βιοαιθανόλη επιλέξιμη για ενίσχυση στο πλαίσιο του καθεστώτος στήριξης της ΚΑΠ, θα αξιολογήσει τις δυνατότητες μετατροπής των αποθεμάτων παρέμβασης σιτηρών, θα χρηματοδοτήσει ενημερωτική εκστρατεία για τους γεωργούς και τους κατόχους δασικών εκτάσεων, θα υποβάλει ένα δασοκομικό σχέδιο δράσης και, τέλος, θα εξετάσει τις δυνατότητες χρήσης των ζωικών υποπροϊόντων και των καθαρών αποβλήτων για την παραγωγή ενέργειας.