Ο τρίτος μέσα σε είκοσι μήνες κλονισμός της ΦΑΓΕ, της εταιρείας της οικογενείας Φιλίππου που ξεκίνησε το 1920 ως ένα μικρό γαλακτοπωλείο στην οδό Πατησίων και μετά το 1974 εξελίχθηκε σε βιομηχανικό κολοσσό κυριαρχώντας στην αγορά του γιαουρτιού, μοιάζει ικανός να την καθηλώσει για μακρά περίοδο σε μια φάση μαρασμού και απαξίωσης, αν όχι ανεπανόρθωτα. Η επιχείρηση δείχνει «εφτάψυχη» και δηλώνει ότι διαθέτει όχι μόνον την οικονομική ευρωστία, αλλά και τα αποθέματα δυνάμεων για να μπορέσει να σταθεί στα πόδια της και να ανακτήσει την εμπιστοσύνη των πελατών της. Ωστόσο είναι αρκετοί αυτοί που δεν συμμερίζονται την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη που θέλει τις επιχειρήσεις αυτού του μεγέθους να επουλώνουν εύκολα τα όποια τραύματά τους και σχετικά γρήγορα να αναρρώνουν.
«Τρία τραύματα στη φήμη μέσα σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα είναι εξαιρετικά επικίνδυνα, ακόμη και για τις πιο ισχυρές φίρμες τροφίμων» εκτιμά μάνατζερ του χώρου της διατροφής με διεθνή καριέρα. «Το πάθημα φαίνεται ότι δεν έγινε μάθημα» παρατηρεί με λύπη και αγωνία συνάμα τραπεζίτης-πιστωτής της βιομηχανίας, ο οποίος τον Μάρτιο του 2005, όταν ξέσπασε το σκάνδαλο με τα μουχλιασμένα Total, είχε προβλέψει ότι η επιχείρηση, όπως όλοι υπέθεταν, θα άλλαζε όλα όσα έπρεπε να αλλάξουν και γρήγορα θα ανακτούσε την τρωθείσα αίγλη της αλλά και το χαμένο έδαφος.
Αναλυτές και σχολιαστές φαίνεται να αμφιβάλλουν αν αυτήν τη φορά πολλοί από τους πιστούς καταναλωτές της, όπως και οι επενδυτές στην άλλη όχθη του Ατλαντικού όπου έχει υποχρεώσεις δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ, θα τη συγχωρήσουν και θα συνεχίσουν, έστω έπειτα από κάποιο μικρό «διάλειμμα», να την εμπιστεύονται. Πριν από το πρόσφατο, τρίτο κρούσμα με τα Junior είχε προηγηθεί άλλωστε και η ανάλογη περιπέτεια με παρτίδες του γιαουρτιού Total 2%, λίγους μήνες μετά το πρώτο σοκ.
«Η ζήτηση για τα προϊόντα της εταιρείας έπεσε αυτές τις ημέρες κατακόρυφα» πληροφορεί ο ιδιοκτήτης συνοικιακού μικρού καταστήματος τροφίμων στο Μαρούσι εξηγώντας ότι «οι πελάτες δείχνουν να έπαθαν σοκ» και τον ρωτούν «τι έχει πάθει η ΦΑΓΕ».
Τα τραυματικά σημάδια της καθυστερημένης απόσυρσης της προβληματικής παρτίδας 300.000 παιδικών επιδορπίων Junior από την αγορά, σε μια περίοδο μάλιστα που η εταιρεία με τις διαφημίσεις της διακήρυσσε «Δεν θα φτιάχναμε ποτέ ένα προϊόν που δεν θα δίναμε στα παιδιά μας», θα μείνουν ίσως για καιρό ανεξίτηλα. Παρ’ όλο που έχει μυστηριωδώς μείνει ανώνυμος ο καταναλωτής που κατήγγειλε ότι μέσα σε παιδικό επιδόρπιο της ΦΑΓΕ εντόπισε θραύσματα γυαλιού, όλα δείχνουν ότι το θέμα θα απασχολεί επί μήνες την κοινή γνώμη μετά και την πρόσφατη εισαγγελική παρέμβαση.
* Αυστηρές κυρώσεις
Ο ΕΦΕΤ, ο Εθνικός Φορέας Ελέγχου Τροφίμων, ήδη τρίζει τα δόντια του και ο πέλεκυς προβλέπεται βαρύς. Ο προϊστάμενος υφυπουργός κ. Ι. Παπαθανασίου, ο οποίος ατεκμηρίωτα κατηγορήθηκε ότι υποστηρίχθηκε από την οικογένεια Φιλίππου στην προεκλογική του εκστρατεία, λέγεται ότι ζήτησε από τον ΕΦΕΤ να εξαντλήσει όλη την αυστηρότητά του.
Για όσους τείνουν ευήκοον ους σε όσα διαδραματίζονται στα βόρεια προάστια των Αθηνών, όπου άλλωστε έχει και την έδρα της η εταιρεία, η μετάβαση της γιγαντιαίας βιομηχανίας στην τρίτη γενιά των ιδιοκτητών της φαίνεται επώδυνη. Επιπλέον, το κενό που έχει προκαλέσει η απουσία του κ. Κυρ. Φιλίππου από το επιτελείο που πλέον την καθοδηγεί – κατ’ άλλους σε πλήρη αναδιάρθρωση και ανάπτυξη επικεντρωμένη σε άκρως κερδοφόρους τομείς και κατ’ άλλους σε συρρίκνωση ή την πώληση – μοιάζει δυσαναπλήρωτο. Οι πληροφορίες κάνουν λόγο για συγκρουσιακό κλίμα μεταξύ του στελεχικού δυναμικού, αλληλοκατηγορίες, οικειοθελείς αποχωρήσεις και «εκκαθαρίσεις». Και αυτά, την ίδια ώρα που η εμφανέστατη χαλάρωση του διοικητικού και παραγωγικού μηχανισμού συνδέεται με τις ολοένα και πιο έντονες φήμες που κάνουν λόγο για προδιαγεγραμμένη πορεία πώλησης μέρους ή και του συνόλου της επιχείρησης, όσο ακόμη το τίμημά της μπορεί να είναι υψηλό, στον γαλλικό κολοσσό της Danone.
Αν ο κ. Ι. Φιλίππου ήταν «η ψυχή της ΦΑΓΕ», καθοδηγώντας την από τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου επί τρεις δεκαετίες ως το 2005, «το μυαλό της αυτοκρατορίας» ήταν ο πολύ πιο κοσμοπολίτης αδελφός του και πρόεδρος της επιχείρησης κ. Κυρ. Φιλίππου, ο οποίος από υπάλληλος της Αγροτικής Τράπεζας με αρμοδιότητα την ανάπτυξη των αγροτικών βιομηχανιών κατάφερε να γίνει μεγαλοβιομήχανος αξιοποιώντας αφενός όλο το πλέγμα των κρατικών ενισχύσεων και αφετέρου κάθε ευκαιρία εξαγοράς προβληματικών και άλλων επιχειρήσεων, εμπλεκόμενος συχνά με επιτυχία σε ατέρμονες δικαστικές διενέξεις.
* Οι επιχειρηματικοί δρόμοι
Τα δύο αδέλφια ανέπτυξαν στο έπακρον και μετέτρεψαν σε κορυφαία βιομηχανία το γαλακτοπωλείο που παρέλαβαν από τον πατέρα τους, κρατώντας έκαστος το 50% των μετοχών, αν και κατά τα άλλα χώρισαν από νωρίς τους επιχειρηματικούς τους δρόμους διατηρώντας ο καθένας τη δική του φιλοσοφία.
Με το 50% της ΦΑΓΕ και ταυτόχρονα τη σημερινή Hellenic Quality Foods και τον όμιλο Ιωφίλ ο πρώτος, με το υπόλοιπο 50% της γαλακτοβιομηχανίας και την Elbisco, την ΕΒΓΑ, τον Μόρνο και τον όμιλο Filippou Investments ο δεύτερος. Ωσπου και οι δύο, το 2005, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, αποφάσισαν να αποτραβηχθούν και να μην έχουν τον πρώτο λόγο, αναθέτοντας στα παιδιά τους το πρόσταγμα για την τύχη της γαλακτοβιομηχανίας.
Βάσει της άγραφης συμφωνίας που ήθελε τη διοίκηση της ΦΑΓΕ να ανήκει στον κ. Ι. Φιλίππου, τα ηνία της ανέλαβε επισήμως τον Ιανουάριο του 2006 ως διευθύνων σύμβουλος ο γιος του κ. Αθ. Ι. Φιλίππου, που έμαθε τα μυστικά του επιχειρείν αναπτύσσοντας τη βιομηχανία κατεψυγμένης ζύμης Κανάκη. Παράλληλα ανέλαβαν θέσεις αντιπροέδρου, επίσης από την τρίτη επιχειρηματική γενιά της οικογενείας, ο αδελφός του κ. Δημ. Ι. Φιλίππου και ο εξάδελφός του κ. Αθ.-Κ. Κυρ. Φιλίππου. Ο ως τότε διευθύνων σύμβουλος κ. Ι. Φιλίππου έγινε επίτιμος πρόεδρος, ενώ ο κ. Κυρ. Φιλίππου διατήρησε τη θέση του προέδρου.
* Η ανατολή της νέας εποχής
Η ανατολή της «νέας εποχής» της γαλακτοβιομηχανίας με την τρίτη γενιά των Φιλίππου στο προσκήνιο ήταν ήδη γεμάτη προβλήματα, αφού η κατάσταση της εταιρείας είχε προ πολλού επιδεινωθεί. «Το προσωποκεντρικό σύστημα διοίκησης έφθασε στα όριά του» πιστεύει πρώην στέλεχός της.
Ανταγωνιστές της δεν απορούν για το γεγονός ότι εκδηλώνονται προβλήματα στην παραγωγική διαδικασία, αφού «αυτά μπορεί να συμβούν παντού», αλλά για το «πώς η εταιρεία αδυνατεί να τα εντοπίσει προτού τα προϊόντα φύγουν για τον καταναλωτή», αφήνοντας να εννοηθεί ότι το σύστημα ποιοτικού ελέγχου μπορεί να «έχει ξεπεραστεί». Ο,τι και να συμβαίνει, αρκετοί συμφωνούν ότι «τα αντανακλαστικά της ΦΑΓΕ δεν λειτουργούν καλά».
Είναι γεγονός ότι η επιχείρηση κρατά κλειστά τα χαρτιά της και αποφεύγει να απαντήσει ακόμη και σε στοιχειώδη ερωτήματα, τουλάχιστον «ώσπου ο ΕΦΕΤ να ολοκληρώσει την έρευνά του» όπως εξηγεί εκπρόσωπός της. Ισως γιατί εξακολουθεί να αισθάνεται αρκούντως ισχυρή, αφού τους προηγούμενους μήνες έδειξε ότι μπορεί να επουλώνει κάπως τις πληγές της και να ανακάμπτει, προωθώντας μάλιστα την κατασκευή μεγάλης γιαουρτοβιομηχανίας κόστους 70 εκατ. ευρώ στις ΗΠΑ. Στο εννεάμηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2006 οι πωλήσεις της αυξήθηκαν κατά 3,1% χάρη στις υψηλότερες εξαγωγές της και τα καθαρά κέρδη της ήταν ύψους 6 εκατ. ευρώ, από ζημιά 1,2 εκατ. ευρώ το εννεάμηνο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2005, παρ’ όλο που η συμπληρωματική αλλά βασική μονάδα της στο Αμύνταιο, μια σημαντική επένδυση του 2004 που ίσως αποβεί ζημιογόνος, φέρεται να υπολειτουργεί.
Πρόσφατα, δεκατρία χρόνια μετά την απόφασή της να εισέλθει στην αγορά του φρέσκου γάλακτος, η ΦΑΓΕ αποχώρησε από αυτήν. Είχε ανοίξει μέτωπο με τους κτηνοτρόφους πριν από λίγους μήνες, μειώνοντας βίαια τις τιμές αγοράς του γάλακτος, για να επιλέξει τελικώς να αποχωρήσει. Σύμφωνα με πληροφορίες θα πάψει να παράγει στην Ελλάδα και το γάλα υψηλής παστερίωσης που διαθέτει, στρεφόμενη σε εισαγωγές.
Η στρατηγική της είναι είναι ένα αίνιγμα, ωστόσο δεν υπάρχει αμφιβολία ότι κύρια αγορά της θα παραμείνουν τα γιαούρτια, όπου το μερίδιό της μπορεί να έχει πέσει σε λιγότερο από 35%, από σχεδόν 80% που ήταν πριν από 15 χρόνια, αλλά αποφέρει κέρδη.
Στα γιαούρτια κυρίως αποβλέπει άλλωστε η γαλλική πολυεθνική εταιρεία Danone, η οποία λέγεται ότι ενδιαφέρεται ζωηρά τόσο για τη μονάδα του Αμυνταίου όσο και για την εξαγορά του συνόλου των μετοχών της ελληνικής γαλακτοβιομηχανίας, αν και η ΦΑΓΕ συνεχίζει να δηλώνει επισήμως πως δεν πωλείται και ότι αντιθέτως θα επεκταθεί δυναμικά με ιδιόκτητο εργοστάσιο στις ΗΠΑ. Απαντώντας την περασμένη Τετάρτη σε ερωτήματα ξένων αναλυτών, καθώς ομολογίες της διαπραγματεύονται στο Irish Stock Exchange στο Δουβλίνο, η τραυματισμένη επιχείρηση δήλωνε ικανή και πρόθυμη να πράξει όσα χρειάζονται ώστε να αντεπεξέλθει και στο νέο «ατύχημα», χωρίς όμως να διευκρινίζει τι σκοπεύει να αλλάξει.
ΤΟ 2005 Η χειρότερη χρονιά
Το 2005 ήταν η χειρότερη χρονιά της ιστορίας της
Φαγε. Ο τζίρος της, καθώς η φήμη της αμαυρώθηκε όταν διαπιστώθηκε ευρωτίαση στο Total, κατρακύλησε στα επίπεδα του 2002 και το ετήσιο καθαρό κέρδος της ήταν δεν ήταν 300.000 ευρώ, κάτι λιγότερο από το 0,1% του τζίρου ύψους 333,5 εκατ. ευρώ. Παράλληλα οι πάσης φύσεως υποχρεώσεις της αυξήθηκαν θεαματικά, ξεπερνώντας τα 220 εκατ. ευρώ. Στις αρχές του έτους η επιχείρηση είχε ανακυκλώσει τον δανεισμό της με ομολογιακό δάνειο της τάξεως των 130 εκατ. ευρώ, συνεργαζόμενη με την Bank of New York, θυγατρική της Εθνικής, και επενδυτικά funds.
