Μια χώρα πολύτιμης εμπειρίας


Μια επίσκεψη στην Κορέα, όταν είναι σχεδιασμένη από έναν δραστήριο και υποδειγματικά οργανωμένο φορέα, όπως είναι «Το Ιδρυμα τής Κορέας» (Corean Foundation), αποτελεί πολύτιμη διδακτική εμπειρία. Το Ιδρυμα αυτό (αντίστοιχο Ιδρυμάτων όπως «Το Ιδρυμα τής Ιαπωνίας» ή «Το Ιδρυμα Alexander von Humboldt» στη Γερμανία) προάγει τις σχέσεις τής Κορέας με χώρες τού εξωτερικού, προσκαλώντας επιστήμονες και πνευματικές εν γένει προσωπικότητες, τις οποίες φέρνει σε επαφή με τον πολιτισμό τής Κορέας (τέχνες, επιστήμες, παράδοση, τεχνολογία, τρόπο ζωής). Αποτέλεσμα: Ο επισκέπτης φεύγει γοητευμένος και θετικά προβληματισμένος απ’ αυτή τη χώρα, συνειδητοποιώντας τι μπορεί να πετύχει ένας σκληρά δοκιμασμένος λαός με πνεύμα συνεργασίας, με θυσίες, με αντιθέσεις, προβληματισμούς και αμφισβητήσεις αλλά και λογικές υποχωρήσεις προ τού κοινού συμφέροντος και, κυρίως, με εργατικότητα, με ικανότητα προσαρμογής σε νέες συνθήκες και με σεβασμό στην παιδεία και στον άνθρωπο.


Αυτό που διδάσκεται κανείς – και βιώνει – είναι η αρμονική συνύπαρξη παράδοσης και νεωτερικότητας, συντηρητικών αντιλήψεων ζωής και καλπάζουσας τεχνολογίας. Βιώνει έναν πολιτισμό που έχει ως επίκεντρο τον άνθρωπο, με αρκετή θυμοσοφία, με ρομαντισμό και όραμα αλλά και έντονη αίσθηση πραγματικότητας. Θαυμάζεις τα εκπληκτικά τεχνολογικά επιτεύγματα τής Samsung, αλλά και τον σεβασμό, την οργάνωση και την πληρότητα αποτύπωσης των αγώνων στο Πολεμικό Μουσείο τής Σεούλ. Την ηρεμία, το περιβάλλον και την οργάνωση στα Πανεπιστήμια, αλλά και τη σκληρότητα στις διεκδικήσεις των φοιτητών. Ζεις – και κατανοείς ως Ελληνας – την αγωνία τού Κορεάτη γονέα να σπουδάσει τα παιδιά του και να τους εξασφαλίσει πανεπιστημιακή μόρφωση. Ενα άρωμα παράδοσης και πολιτισμένης ατμόσφαιρας σε περιβάλλει μέσα στο κλίμα τού ασιατικού χώρου και τής ανατολίτικης αντίληψης τού παζαριού.


Πώς συνδυάζεται το απέραντο εργοστάσιο τής Hundai με τα μπιχλιμπίδια τής λαϊκής αγοράς, προηγμένες πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις με παραδοσιακούς τρόπους ζωής που θυμίζουν άλλες εποχές, τα εκπληκτικά μουσεία τέχνης και πολιτισμού γενικά με πρόχειρα ευτελή κατασκευάσματα εφαρμοσμένης τέχνης είναι ένα μυστήριο με τη δική του γοητεία. Αυτό όμως που αξίζει να μελετηθεί και να φρονηματίσει είναι η στάση τής Κορέας, τής ηγεσίας και τού λαού τής Κορέας, απέναντι στο μεγάλο θέμα τής Παιδείας.


Διερωτώμεθα συχνά πώς ορισμένες χώρες, που μέχρι πριν από λίγα χρόνια είχαν προβλήματα πολιτικά, εθνικά, οικονομικά, βρίσκονται σήμερα σε μια ραγδαία ανάπτυξη. Τέτοια είναι λ.χ. η περίπτωση τής Κίνας ή τής Κορέας. Προκειμένου δε για την Ευρώπη, περιορισμένους ρυθμούς ανάπτυξης και οικονομικά και άλλα προβλήματα είχαν αρχικά, μεταξύ άλλων, χώρες όπως λ.χ. η Ιρλανδία, η Φινλανδία, η Πορτογαλία. Ολες αυτές οι χώρες – τηρουμένων πάντοτε των αναλογιών και των ποικίλων μεταξύ τους διαφορών – είχαν και διατηρούν ένα κοινό χαρακτηριστικό: επένδυσαν στην Παιδεία. Τη Γενική (Δημοτικό – Γυμνάσιο – Λύκειο), την Επαγγελματική και την Τριτοβάθμια (Ανώτατη).


Θαύματα, βεβαίως, δεν γίνονται – ιδίως από τη μια μέρα στην άλλη. Ωστόσο, η εξέλιξη που σημειώνεται στην Ανώτατη Εκπαίδευση (για να περιορίσω σ’ αυτή τον λόγο εδώ), ιδίως στις ασιατικές χώρες που ανέφερα (Κίνα και Κορέα), είναι αλματώδης έως εντυπωσιακή. Πρόσφατη εμπειρία μου, την οποία θέλω να μεταφέρω από τις γραμμές αυτές, είναι η επαφή μου με τα μεγαλύτερα Πανεπιστήμια τής Κορέας, αυτά που συγκεντρώνονται στη Σεούλ.


Πρώτο αξιολογικά είναι το δημόσιο «Πανεπιστήμιο τής Σεούλ». Ακολουθούν το ιδιωτικό «Πανεπιστήμιο τής Κορέας» και το ιδιωτικό «Πανεπιστήμιο Yonsei». Πρόκειται για τεράστια πανεπιστήμια από πλευράς υποδομών και αριθμού διδακτικού και διοικητικού προσωπικού, μολονότι ο φοιτητικός πληθυσμός καθενός από τα τρία δεν υπερβαίνει τις 30.000. Εκπληκτικές οι εγκαταστάσεις και οι υποδομές. Ονειρεμένο περιβάλλον: κατάφυτη πανεπιστημιόπολη, πάντοτε με λίμνες, αθλητικές εγκαταστάσεις, περιποιημένους χώρους και μελετημένες χρήσεις, που ικανοποιούν τις ανάγκες ολόκληρης τής πανεπιστημιακής κοινότητας. Βιβλιοθήκες, εργαστήρια, κλινικές, ναοί, εστιατόρια, χώροι αναψυχής. Περιορισμένες αριθμητικά Φοιτητικές Εστίες (αντίθετα προς την Κίνα όπου όλοι οι φοιτητές μένουν μέσα στις πανεπιστημιοπόλεις, πληρώνοντας για τη στέγαση και τη σίτισή τους με διευκολύνσεις).


Οι πόροι των Πανεπιστημίων τριμερείς: κρατική επιχορήγηση (και στα ιδιωτικά πανεπιστήμια) – δίδακτρα – αυτοχρηματοδότηση (δωρεές – χορηγίες – ερευνητικά προγράμματα και ιδιωτική χρηματοδότηση). Ετσι λ.χ. στο «Πανεπιστήμιο τής Κορέας» μια ολόκληρη πτέρυγα υπήρξε δωρεά τής Samsung. Γενικότερα, οι σπουδές στοιχίζουν ακριβά, ακόμη και στο δημόσιο Πανεπιστήμιο (λιγότερο). Η έννοια τού «δωρεάν» όχι μόνον είναι άγνωστη, αλλά εκπλήσσει τους ανθρώπους των χωρών αυτών όταν την ακούν. Μόνιμο το ερώτημα: Και πού βρίσκονται όλοι οι πόροι που απαιτούνται για την Εκπαίδευση στα Πανεπιστήμιά σας;


Οι πανεπιστημιακοί, διδάσκοντες και διδασκόμενοι, είναι πραγματικά αφοσιωμένοι στο έργο τους. Θα βρουν πάντοτε χρόνο να δεχθούν τους επισκέπτες συναδέλφους τους. Οι πρυτανικές αρχές θα σε καλοδεχτούν και θα σε φιλοξενήσουν, συζητώντας μαζί σου τα πανεπιστημιακά θέματα, επιδιώκοντας συνεργασία και ενδιαφερόμενοι να μάθουν τί συμβαίνει στην Εκπαίδευση των άλλων χωρών και πώς λύνουν τα προβλήματά τους. Το ίδιο και οι φοιτητές: αφοσιωμένοι στις σπουδές τους, αφού άλλωστε – λιγότερο ή περισσότερο – πληρώνουν γι’ αυτές. Ως προς την είσοδό τους στα Πανεπιστήμια, μέγα πρόβλημα, δοθέντος ότι και για την κοινωνία τής Κορέας θεωρείται κοινωνική καταξίωση η απόκτηση πανεπιστημιακού πτυχίου. Εφόσον μάλιστα είναι και πτυχίο ενός από τα πρώτα πανεπιστήμια, π.χ. τού «Πανεπιστημίου τής Σεούλ», αποτελεί και απόκτημα πολύτιμο, προνόμιο τρόπον τινά, που ανοίγει επαγγελματικές προοπτικές και κοινωνική αποδοχή. Ολος ο αγώνας των Κορεατών είναι να αξιωθούν τα παιδιά τους να μπουν (μετά από Γενικές Εξετάσεις) σ’ ένα από τα φημισμένα Πανεπιστήμια. Οργιάζουν τα Φροντιστήρια! Και αρκετοί Κορεάτες – ακούσαμε με κατάπληξη – εκπατρίζονται σε χώρες των ΗΠΑ και τής Ευρώπης, ώστε να φοιτήσουν τα παιδιά τους σ’ ένα καλό Σχολείο Μέσης Εκπαίδευσης (Γυμνάσιο – Λύκειο), κερδίζοντας μόρια από τη φοίτησή τους σε τέτοια σχολεία, ώστε να εκπληρωθεί έτσι το όνειρό τους να γίνουν δεκτά στα μεγάλα Πανεπιστήμια.


Και καταλήψεις; Απεργίες; Υπάρχουν κι αυτά. Μ’ έναν πολιτισμένο, ήπιο και σημειολογικό περισσότερο τρόπο: να δηλώσουν τη διαμαρτυρία, την αμφισβήτηση, τη διαφωνία, τη διεκδίκηση. Οχι γραψίματα σε τοίχους! Οχι οποιασδήποτε μορφής ρύπανση! Ενα διακριτικό πανώ, ένα ενημερωτικό κείμενο χρησιμοποιούνται ως μέσα πληροφόρησης. Και η κατάληψη ακόμη έχει ήπιο, σημειολογικό χαρακτήρα. Γενικά, δεν αντιλαμβάνεσαι καμιάς μορφής γραφορύπανση ή ηχορύπανση. Ολα με χαμηλούς τόνους. Δεν ενοχλούν. Δεν προκαλούν. Επιβάλλονται με τον λόγο, με το επιχείρημα, με αποδεικτικά στοιχεία.


Και η ευχάριστη έκπληξη για τον Ελληνα πανεπιστημιακό δάσκαλο και δη και τού Πανεπιστημίου μας: Μαθητές μας – απόφοιτοι τού Πανεπιστημίου μας και μεταπτυχιακοί φοιτητές μας – μάς υποδέχονται στο αεροδρόμιο με ελληνικά πανώ, με ελληνικά γράμματα και με φοιτητές που σπουδάζουν Ελληνικά στο Πανεπιστήμιο Hankuk. Καθηγητής τους ο Κορεάτης διδάκτωρ Γλωσσολογίας τού Πανεπιστημίου μας, ο κ. Yu, ο οποίος δουλεύει εντατικά στο πρώτο κορεατικό-ελληνικό λεξικό. Ειδική συνάντηση με τους Κορεάτες που σπουδάζουν Ελληνικά στο Πανεπιστήμιο τού Hankuk. Παρών ο επίσκοπος Αμβρόσιος, που διδάσκει κι αυτός τα Ελληνικά στο ίδιο Πανεπιστήμιο. Τρεις άλλοι διδάκτορες τού Πανεπιστημίου μας (στη Γλωσσολογία) μάς καλωσορίζουν στην πατρίδα τους. Ο ένας μόλις τελείωσε ένα Κορεατικό Λεξικό τής Κ. Διαθήκης. Ο άλλος διδάσκει Ελληνικά σε θεολόγους. Μάς παρουσιάζεται επίσης διδάκτωρ τού Πανεπιστημίου Αθηνών που διδάσκει φιλοσοφία (Αριστοτέλη) στο Πανεπιστήμιο τής Κορέας και άλλος που έχει κι αυτός σπουδάσει Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιό μας (διδάσκει σε άλλο Πανεπιστήμιο).


Τέλος, μάς αποκαλύπτεται ένας αρχαίος πολιτισμός που δεν γνωρίζαμε και μια αλφαβητική γραφή που μπορεί να συγκριθεί με το ελληνικό αλφάβητο, από το οποίο ίσως και να έχει επηρεασθεί. Για μια ακόμη φορά η Ασία, και στην περίπτωση τής Κορέας, αποτελεί έναν χώρο από τον οποίον έχουμε πολλά να διδαχθούμε για τα Πανεπιστήμια. Το Πανεπιστήμιο Αθηνών έχει ιδρύσει ένα Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών. Το β´ σκέλος αρχίζει σταδιακά να λειτουργεί με την προκήρυξη των πρώτων θέσεων («εδρών», θα λέγαμε παλαιότερα) στην ιστορία τής ελληνικής Ανώτατης Παιδείας για τη γλώσσα και τον πολιτισμό τής Κίνας καθώς και για τη γλώσσα και τον πολιτισμό τής Ιαπωνίας. Οι θέσεις θα γίνουν περισσότερες σε σύντομο χρόνο. Αλλά το όραμα αξιόλογων σπουδών με αντικείμενο τη γλώσσα, τον πολιτισμό, την ιστορία, την οικονομία, τις διεθνείς σχέσεις των λαών τής Ασίας δεν θα έχει ολοκληρωθεί, αν δεν συμπεριληφθούν ο πολιτισμός τής Ινδίας και ο πολιτισμός τής Κορέας, με τις προφανείς ωφέλειες από τη γνωριμία και τη συνεργασία με τις αντίστοιχες χώρες (Κίνα, Ιαπωνία, Ινδία, Κορέα).


* Ο κ. Γ. Μπαμπινιώτης είναι καθηγητής Γλωσσολογίας, πρόεδρος του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού και τ. πρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών.