Στα παλιά δημοτικά σχολεία, ο δάσκαλος συχνά σήκωνε τον άτακτο μαθητή από το θρανίο του και τον «έβαζε όρθιο» στη γωνία της αίθουσας για τιμωρία. Κάπως έτσι έπραξε και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Εβαλε την άτακτη ελληνική οικονομία υπό καθεστώς επιτήρησης. Οι οικονομικές αρχές της χώρας θα υποβάλλουν δύο εκθέσεις τον χρόνο, για το 2005 και 2006, από τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα μπορεί να κρίνει αν η Ελλάδα συμμορφώνεται προς τις συστάσεις ώστε να καταστεί δυνατή η μείωση του κρατικού ελλείμματος σε ποσοστό κάτω του 3% του ΑΕΠ ως το τέλος του 2006.
Ομως η μείωση του ελλείμματος στο 3% δεν είναι το μόνο θέμα. H Επιτροπή ζητεί από την Ελλάδα, πέραν της διόρθωσης του ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ, συνέχιση της μείωσης κατά μισή μονάδα κάθε χρόνο ώστε να επέλθει μακροχρονίως μείωση του δημοσίου χρέους. Και ορθώς, διότι όσο το δημόσιο χρέος είναι υψηλό θα είναι ουσιαστικά αδύνατη η άνετη μείωση του ελλείμματος, διότι η χρηματοδότηση του δημοσίου χρέους και η πληρωμή των τόκων θα είναι ένα συνεχές βάρος στα δημόσια οικονομικά.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα επόμενα δύο χρόνια θα είναι δύσκολα για την ελληνική οικονομία. Και όχι μόνο τα επόμενα δύο. Ισως και τρία και τέσσερα, αν οι επιχειρηματίες δεν ανταποκριθούν στα φορολογικά και άλλα κίνητρα που η κυβέρνηση τους έχει δώσει. Αυτή όμως η συγκυρία είναι κατάλληλη στιγμή για να τονιστεί ακόμη μία φορά αυτό που οι πολιτικοί γενικά δεν τολμούν να πουν στους πολίτες. Κανένας υπουργός Οικονομίας και καμία κυβέρνηση δεν θέλει ελλείμματα και χρέος. Αυτά δημιουργούνται από πολιτικές που καθίστανται αναγκαίες για το γενικότερο καλό, από τις διεκδικητικές πιέσεις ομάδων συμφερόντων αλλά και από την απρονοησία και τη μυωπική συμπεριφορά των πολιτών. Θα αναφέρω δύο παραδείγματα, για να γίνει κατανοητό αυτό που θέλω να τονίσω. H χρεοκοπία των ασφαλιστικών ταμείων δεν οφείλεται μόνο στη φθίνουσα σχέση εργαζομένων προς συνταξιούχους. Οφείλεται επίσης στο ότι οι περισσότεροι εργοδότες και οι περισσότεροι εργαζόμενοι με μεγάλη ευχαρίστηση αποφεύγουν, όταν μπορούν, την πληρωμή των ασφαλιστικών εισφορών. H κάλυψη των ελλειμμάτων των ασφαλιστικών ταμείων σημαίνει άνοιγμα των κρατικών ελλειμμάτων. Το άλλο παράδειγμα είναι η φοροδιαφυγή. Οι έλληνες πολίτες, ως καταναλωτές, ως έμποροι, ως επιχειρηματίες κ.ά., με μεγάλη ευχαρίστηση αποφεύγουν, όταν μπορούν, την πληρωμή των φόρων που πρέπει να πληρώσουν. Εχει υπολογισθεί ότι η παραοικονομία είναι περίπου ίση με το ένα τρίτο του ΑΕΠ της χώρας. Αν αυτή η πολύ σημαντική σε μέγεθος οικονομική δραστηριότητα ελάμβανε χώρα μέσα στα νόμιμα πλαίσια και πληρώνονταν οι αναλογούντες φόροι, το έλλειμμα θα ήταν πολύ μικρότερο και κάτω του 3%.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο πιστεύω ότι η αντιπαράθεση ΠαΣοΚ – ΝΔ για τα ελλείμματα είναι χωρίς στόχο και έχει ως αποτέλεσμα μόνο τη φθορά του πολιτικού συστήματος. Νομίζω πως είναι άστοχο να κατηγορείται η κυβέρνηση του ΠαΣοΚ για τα ελλείμματα όταν το έργο που επετέλεσε τα τελευταία δέκα χρόνια είναι τουλάχιστον εντυπωσιακό. Ακόμη νομίζω πως είναι άδικο να κατηγορείται τώρα για τα ελλείμματα ο κ. N. Χριστοδουλάκης, ενώ επί υπουργίας του οι συνάδελφοί του υπουργοί τον κατηγορούσαν ότι δεν χρηματοδοτούσε δαπάνες που εκείνοι θεωρούσαν αναγκαίες και οι συνάδελφοί του βουλευτές της ΝΔ τον κατηγορούσαν για έλλειψη κοινωνικής συμπάθειας. Για τους ίδιους λόγους νομίζω πως είναι άστοχη η επίθεση κατά της ΝΔ για την πολιτική της «ήπιας προσαρμογής».
H επιδίωξη του κ. Αλογοσκούφη να εξασφαλίσει τη «μέγιστη δυνατή συναίνεση» για την αντιμετώπιση των ελλειμμάτων και του χρέους είναι ασφαλώς μια καλή ιδέα, που όμως απερρίφθη από το ΠαΣοΚ σχεδόν αυτομάτως. Και τούτο διότι η συναίνεση του ΠαΣοΚ στην πολιτική τής ΝΔ θα ισοδυναμούσε με αυτοενοχοποίησή του και με συγχωροχάρτι προς την κυβέρνηση. Είναι λογικό να μη βγάλει το ΠαΣοΚ τα κάρβουνα από τη φωτιά που άναψε η ΝΔ.
Ομως τα πράγματα δείχνουν ότι μια μορφή συναίνεσης όλων των πολιτικών κομμάτων είναι πλέον αναγκαία. Οχι βέβαια στο επίπεδο της αποδοχής της κυβερνητικής πολιτικής, αλλά σε θέματα που είναι πλέον φανερό ότι αποτελούν σοβαρά προσκόμματα στην ανάπτυξη της χώρας, όπως π.χ. η φοροδιαφυγή, οι τεράστιες σπατάλες του Δημοσίου κτλ.
Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
