H μεγάλη αυτοκινητοβιομηχανία Toyota κατασκεύασε στην Τσεχία ένα εργοστάσιο το οποίο, ξεκινώντας από εφέτος, θα παράγει 300.000 αυτοκίνητα, η Matsusita λειτουργεί ήδη ένα εργοστάσιο παραγωγής δεκτών τηλεόρασης, ενώ άλλοι επιχειρηματικοί κολοσσοί όπως η Koyo, Daikin και η Mitsubishi παράγουν από τις εγκαταστάσεις τους προϊόντα για όλη την ευρωπαϊκή αγορά. Γιατί οι γιαπωνέζικες εταιρείες προτιμούν την Τσεχία και όχι τη χώρα μας; Αυτό είναι ένα θεμελιώδες ερώτημα το οποίο πρέπει να απαντήσουμε, αν πρόκειται ποτέ να βρούμε τη συνταγή της επιτυχίας στην προσέλκυση ξένων επενδύσεων, οι οποίες είναι απολύτως απαραίτητες για την οικονομική και τεχνολογική ανάπτυξη της χώρας.
Στην κατεύθυνση αυτή ελπίζω να βρω τον χρόνο να γράψω κάποια στιγμή το ιστορικό της εισόδου και της άδοξης εξόδου σημαντικών ξένων επενδυτών οι οποίοι απογοητεύθηκαν και μεταφέροντας στο εξωτερικό τις κακές εμπειρίες που αποκόμισαν εδώ συνέβαλαν στην ολοσχερή ανάσχεση των ξένων επενδύσεων στη χώρα μας. Αλλά ως τότε, και επειδή η κυβέρνηση αποδύεται αυτή τη στιγμή σε μεγάλη προσπάθεια να πείσει τους ξένους επενδυτές ότι είναι αποφασισμένη να αντιμετωπίσει τα εμπόδια, είναι σκόπιμο να θυμηθούμε τι συνέβη με τη μεγάλη καναδέζικη εταιρεία TVX, η οποία επρόκειτο να επιδοθεί στην εκμετάλλευση των ορυχείων χρυσού στη Χαλκιδική.
Στα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας η πρώτη κυβέρνηση του κ. Σημίτη αποφάσισε ότι είχε έλθει το πλήρωμα του χρόνου να προχωρήσει η εκμετάλλευση των ορυχείων χρυσού στη Χαλκιδική. Αφού λοιπόν προέβη σε διεθνή πρόσκληση για την εκδήλωση ενδιαφέροντος από επιχειρήσεις οι οποίες διαθέτουν την αναγκαία τεχνική και οικονομική επάρκεια να φέρουν σε πέρας αυτό το έργο, ανταποκρίθηκαν μερικοί γνωστοί διεθνείς οίκοι. Μεταξύ αυτών η τότε κυβέρνηση διαπραγματεύθηκε και τελικά κατακύρωσε το έργο στην καναδέζικη εταιρεία TVX, η οποία εκμεταλλεύεται ορυχεία χρυσού σε πολλές άλλες χώρες. Πράγματι, για να εκπληρώσει τις συμβατικές υποχρεώσεις που ανέλαβε έναντι του Δημοσίου, η εν λόγω εταιρεία εξασφάλισε όλες τις άδειες που χρειαζόταν και άρχισε την κατασκευή του ορυχείου καθώς και των εγκαταστάσεων για την απόληψη του χρυσού.
Ωστόσο, μερικούς μήνες μετά την εγκατάσταση του εργοταξίου, οι κάτοικοι και οι τοπικοί παράγοντες των όμορων περιοχών άρχισαν να εγείρουν διάφορες αντιρρήσεις. Μερικοί πρόβαλλαν τον κίνδυνο της μόλυνσης του υδροφόρου ορίζοντα λόγω της χρήσης υδροκυανίου στην τεχνολογία που είχε επιλεγεί για τον καθαρισμό του χρυσού. Αλλοι ισχυρίζονταν ότι τα σπίτια τους διέτρεχαν κίνδυνο από τις στοές εξόρυξης του μεταλλεύματος, οι οποίες θα περνούσαν σε πολύ μεγάλο βάθος. Και ακόμη μερικοί άλλοι διατείνονταν ότι το όλο έργο ήταν παράνομο, γιατί στην περιοχή δεν υπήρχε ούτε γενικό ούτε ειδικό χωροταξικό σχέδιο το οποίο να επιτρέπει τη συγκεκριμένη χρήση γης.
Τελικά, οι κάτοικοι των γύρω περιοχών προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας και δικαιώθηκαν, όπως ακριβώς είχε συμβεί και παλαιότερα σε άλλες περιπτώσεις. Ετσι το έργο σταμάτησε και η εταιρεία άρχισε εκ νέου να αναζητεί λύση, προκειμένου να προχωρήσει και να μη χαθούν οι επενδύσεις στις οποίες είχε προβεί. H λύση που δόθηκε ήταν να τροποποιηθούν οι όροι της άδειας, ώστε να διασκεδαστούν οι φόβοι των κατοίκων της περιοχής. Αλλά αυτό δεν τους απέτρεψε από το να καταφύγουν και πάλι στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο αδυνατούσε να κρίνει διαφορετικά, αφού δεν υπήρχαν περιθώρια στον νόμο ώστε να συνεχιστεί η επένδυση. Ετσι, έπειτα από 3-4 χρόνια προσπαθειών και ζημιές 300 εκατομμυρίων δολαρίων, η TVX αποχώρησε από τη χώρα μας, με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπαγόταν.
Από το πιο πάνω ιστορικό προκύπτει ότι το καθοριστικό εμπόδιο στην πραγματοποίηση της εν λόγω ξένης επένδυσης ήταν η έλλειψη χωροταξικών σχεδίων τα οποία να καθορίζουν πού μπορούν οι ξένοι επενδυτές να κάνουν ποιες επενδύσεις. Οπότε το ερώτημα είναι γιατί δεν διαθέτουμε ως χώρα τέτοια χωροταξικά σχέδια και ποιοι τέλος πάντων ευθύνονται. Στο ερώτημα αυτό οι αρμόδιοι πολιτικοί και διοικητικοί παράγοντες του υπουργείου Χωροταξίας και Δημοσίων Εργων μας οφείλουν μια υπεύθυνη απάντηση.
Ο κ. Γεώργιος K. Μπήτρος είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.
