Ο νομπελίστας καθηγητής Λόρενς Κλάιν έχει υποστηρίξει την άποψη ότι υπάρχουν δύο βασικοί παράγοντες από τους οποίους κρίνεται κάθε φορά το εκλογικό αποτέλεσμα: η ανεργία και ο πληθωρισμός. Αν στη διάρκεια της διακυβέρνησης μιας χώρας από ένα κόμμα η οικονομία χαρακτηρίζεται από υψηλή ανεργία και υψηλό πληθωρισμό, το κόμμα αυτό χάνει τις εκλογές. Υπάρχουν, βέβαια, πάντοτε άλλοι παράγοντες που παίζουν σημαντικό ρόλο, αλλά η ανεργία και ο πληθωρισμός έχουν ιδιαίτερο βάρος στις κρίσεις και στις αποφάσεις των πολιτών.


Σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση, της οποίας τα αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν πριν από λίγες ημέρες («Τα Νέα, 15.12.2004»), έντονη είναι η ανησυχία των πολιτών σχετικά με τις εξελίξεις αυτών των δύο οικονομικών δεικτών. Μεγάλο ποσοστό των ερωτηθέντων, το 69%, θεωρεί ότι το σημαντικότερο πρόβλημα σήμερα είναι η ανεργία, ενώ το 62% θεωρεί την ακρίβεια ως το δεύτερο σε σημασία πρόβλημα. Τα ποσοστά αυτά είναι μεγάλα και μάλιστα μεγαλύτερα απ’ ό,τι είχαν δείξει οι μετρήσεις πριν από έξι μήνες όταν τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν 61,5% και 50,6%.


Οι πολίτες παρατηρούν τα διάφορα φαινόμενα και τις επιπτώσεις των φαινομένων στην οικονομική τους κατάσταση και αποφασίζουν. Δεν τους ενδιαφέρει ποιες είναι οι αιτίες της ανεργίας και του πληθωρισμού ούτε είναι σε θέση να τις γνωρίζουν (τουλάχιστον αυτό ισχύει για τους περισσότερους). Οι πολίτες, επηρεασμένοι από τις μεγάλες προεκλογικές υποσχέσεις για οικονομική επιτυχία και ευημερία, θεωρούν ότι, αν η κυβέρνηση προεκλογικά υποσχέθηκε μεγάλες οικονομικές βελτιώσεις, επιδόματα, βοηθήματα κτλ. τα οποία δεν πραγματοποιούνται, τότε η αποτυχία είναι ασφαλώς ευθύνη της κυβέρνησης. Δεν έχει σημασία το «ποιος φταίει», σημασία έχει το «ποιος υποσχέθηκε». Εδώ ισχύει η παροιμία «μη τάξεις στον άγιο κερί και στο παιδί κουλούρι», αν δεν μπορείς να δώσεις το ένα ή το άλλο.


Ασχημα, λοιπόν, τα νέα για την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας. H δυσαρέσκεια του κόσμου για τα άσχημα οικονομικά θα μετατραπεί σταδιακά σε δυσαρέσκεια για την ασκούμενη οικονομική πολιτική. Ηδη οι θετικές γνώμες για τον καταλληλότερο πρωθυπουργό παρουσιάζουν μια μετατόπιση από τον κ. K. Καραμανλή προς τον κ. Γ. Παπανδρέου.


H οικονομική κατάσταση είναι πολύ πιθανόν να επιδεινωθεί. H οικονομική πολιτική είναι σαφώς συσταλτική και ίσως γίνει ακόμη πιο περιοριστική υπό την απειλή των κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ενωση. Οι κρατικές δαπάνες έχουν μειωθεί και θα μειωθούν ακόμη περισσότερο, χωρίς να είναι βέβαιο ότι θα αντισταθμιστούν από ιδιωτικές επενδύσεις ή από αύξηση των εξαγωγών. Κατά συνέπεια η ανεργία είναι πολύ πιθανό να αυξηθεί. Είναι χαρακτηριστικό ότι έχουν αρχίσει οι πρώτες αναχωρήσεις αλβανών μεταναστών από τη χώρα μας μετά το τέλος του καλοκαιριού, σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι τα προηγούμενα χρόνια.


Ο πληθωρισμός τα τελευταία χρόνια κυμαίνεται γύρω στο 3%. Φαίνεται ότι αυτό το ποσοστό πληθωρισμού έχει ενσωματωθεί στις προσδοκίες των ατόμων και συνεπώς είναι πολύ δύσκολο να μειωθεί. Το ενδεχόμενο της αύξησης είναι πιο πιθανό, αν ληφθεί υπόψη ότι η τιμή του πετρελαίου δεν αναμένεται να σταθεροποιηθεί στα χαμηλά επίπεδα του παρελθόντος.


Ασχημα, λοιπόν, τα μαντάτα και για μας και για την κυβέρνηση.


Ο κ. Θεόδωρος Π. Λιανός είναι καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.