Την Πέμπτη το πρωί, σε εκπομπή τηλεοπτικού καναλιού, το ενδιαφέρον των παρουσιαστών επικεντρώθηκε, μεταξύ άλλων θεμάτων, και στους διαφορισμούς που παρατηρούνται στις τιμές της αμόλυβδης βενζίνης σε διάφορες πόλεις και σε διάφορα βενζινάδικα μέσα στην ίδια πόλη. Προκειμένου λοιπόν να πληροφορήσουν τους τηλεθεατές τους για τους πιθανούς λόγους που διαμορφώνουν τις διαφορετικές τιμές είχαν βγάλει στο παράθυρο τον πρόεδρο των βενζινοπωλών στο Λεκανοπέδιο και του ζητούσαν να εξηγήσει στους τηλεθεατές αυτό το περίεργο φαινόμενο. Αλλά αδυνατούσε να δώσει μια εύλογη εξήγηση, οπότε όλοι συμφώνησαν στο συμπέρασμα ότι «οι διαφορές στις τιμές παρατηρούνται γιατί δεν δουλεύει ο ανταγωνισμός». Είναι σωστό το συμπέρασμά τους ή μήπως οι διαφορές στις τιμές αντανακλούν επιδράσεις που δεν έχουν σχέση με τον ανταγωνισμό; Αυτό είναι το ερώτημα το οποίο θα με απασχολήσει σήμερα.


Οι διαφορές στις λιανικές τιμές της αμόλυβδης βενζίνης προκαλούνται από πολλούς παράγοντες. Μερικοί που αναφέρονται συχνά είναι: α) οι τιμές στις οποίες αγοράζουν τα βενζινάδικα από τα διυλιστήρια, β) το κόστος των μεταφορικών, γ) τα τυχόν πρόσθετα τα οποία χρησιμοποιούνται για να βελτιώσουν την ποιότητα της βενζίνης, δ) η νοθεία, ε) η λαθρεμπορία, στ) η τοποθεσία του βενζινάδικου, και στ) ο ανταγωνισμός. Συνεπώς ουδείς μπορεί να πει με βεβαιότητα ποιοι από τους πιο πάνω παράγοντες ευθύνονται εκάστοτε για τις παρατηρούμενες διαφορές στις τιμές και σε ποιον βαθμό. Ενώ όμως αυτή η διαπίστωση θέτει υπό σοβαρή αμφισβήτηση τη βασιμότητα του ισχυρισμού ότι οι διαφορές στις τιμές της αμόλυβδης βενζίνης προκαλούνται γιατί δεν δουλεύει ο ανταγωνισμός, εντούτοις δεν αποκλείει παντελώς την περίπτωση να υπάρχουν ατέλειες και στον ανταγωνισμό. Γι’ αυτό, συμπληρωματικά πρέπει να εξετάσουμε τη διάρθρωση της σχετικής αγοράς.


Αυτή είναι μια αγορά στην οποία συμμετέχουν από την πλευρά της ζήτησης εκατομμύρια ιδιοκτήτες αυτοκινήτων και από την πλευρά της προσφοράς πολλές χιλιάδες βενζινάδικα. Επίσης, είναι μια αγορά στην οποία το προϊόν είναι σχεδόν ομοιογενές και η πληροφόρηση για τις παρατηρούμενες τιμές είναι διάχυτη μεταξύ των συναλλασσομένων. Κάτω από αυτές τις συνθήκες θα πρέπει κανονικά ο ανταγωνισμός να είναι οξύτατος και να μην αφήνει περιθώρια για διαφοροποιήσεις στις τιμές. Επομένως, στον βαθμό που παρατηρούνται τέτοιες διαφορές, αυτές πρέπει να οφείλονται σε άλλους παράγοντες πλην του ανταγωνισμού. Είναι το συμπέρασμα αυτό συνεπές με την κατανομή των τιμών της αμόλυβδης βενζίνης; Από τα διαθέσιμα στατιστικά στοιχεία προκύπτει ότι οι υψηλότερες τιμές παρατηρούνται στις απομακρυσμένες επαρχιακές πόλεις και στα νησιά. Αυτό σημαίνει ότι οι διαφορές στις τιμές οφείλονται κυρίως στο μεταφορικό κόστος. Οσον αφορά τις διαφορές μέσα στις πόλεις, οι υψηλότερες τιμές παρατηρούνται σε βενζινάδικα των μεγάλων επώνυμων εταιρειών. Σε αυτές τις περιπτώσεις οι διαφορές μπορεί να δικαιολογούνται λόγω του κόστους των πρόσθετων συστατικών που χρησιμοποιούν.


Εν κατακλείδι, η μόνη περίπτωση που θα μπορούσα να φανταστώ ότι για τις διαφορές στις τιμές της αμόλυβδης βενζίνης ευθύνεται ο ανταγωνισμός είναι η περίπτωση που η μεγάλη πλειονότητα των ιδιοκτητών αυτοκινήτων συμπεριφέρεται όπως οι γιοι μου. Και τούτο γιατί, αν ανεξαρτήτως τιμής οι περισσότεροι προτιμούν να αγοράζουν βενζίνη συστηματικά από ένα βενζινάδικο γιατί το εμπιστεύονται, τότε αλλοιώνεται ο ανταγωνισμός και το βενζινάδικο αυτό θα έχει κάθε λόγο να πουλάει τη βενζίνη ακριβότερα από τα άλλα, αφού δεν κινδυνεύει να χάσει την πελατεία του. Αυτό σημαίνει ότι η συμπεριφορά των καταναλωτών δεν είναι άμοιρη ευθυνών για τις διαφορετικές τιμές που παρατηρούνται στην αγορά της αμόλυβδης βενζίνης, και όχι μόνο.


Ο κ. Γεώργιος K. Μπήτρος είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.