H αποτελεσματική αγορά κεφαλαίου αποτελεί συνδυασμό της επάρκειας του κανονιστικού πλαισίου, της τεχνολογικής υποδομής, της ποικιλίας των προϊόντων αλλά και της ποιότητας των συμμετεχόντων σε αυτήν επενδυτών. Στην ελληνική κεφαλαιαγορά σήμερα τόσο το ρυθμιστικό πλαίσιο όσο και η τεχνολογική υποδομή, με διαθεσιμότητα των συστημάτων στο 99,9%, διασφαλίζουν τη διαφάνεια και την αξιόπιστη λειτουργία ενώ υπάρχει αξιόλογη ποικιλία προϊόντων σε αξίες και παράγωγα.


Ας έλθουμε τώρα στους επενδυτές μας: με ημεδαπούς στο 69% και αλλοδαπούς στο 31% έχουμε εντονότερη την παρουσία των δευτέρων στις 20 υψηλής κεφαλαιοποίησης μετοχές (39%), που αποτελούν το 57% της συνολικής κεφαλαιοποίησης. Εξάλλου το 30% της κεφαλαιοποίησης κατέχεται από ιδιώτες, το 32% από θεσμικούς και το 38% από νομικά πρόσωπα, ενώ στις 20 πρώτες μετοχές τα ποσοστά διαμορφώνονται σε 20%, 38% και 42% αντιστοίχως.


H συμμετοχή θεσμικών επενδυτών στην αγορά είναι απολύτως κρίσιμη, καθώς η παρουσία τους ενισχύει τη ρευστότητα και άρα την αποτελεσματικότητά της. Πρέπει λοιπόν να επιδιωχθεί η ενδυνάμωση της αυξητικής τάσης που παρατηρείται στη συμμετοχή των αλλοδαπών επενδυτών, με συνεχή προώθηση των προϊόντων μας στο εξωτερικό και ενεργοποίηση του θεσμού των εξ αποστάσεως μελών. Ουσιαστική είναι και η προσπάθεια που γίνεται στη χώρα μας για ενίσχυση του ρόλου των θεσμικών επενδυτών, κυρίως μέσα από την ενσωμάτωση στο ελληνικό δίκαιο ευρωπαϊκών νομοθετημάτων. Σήμερα οι επενδύσεις οργανισμών συλλογικών επενδύσεων σε μετοχές ανέρχονται στο 20% των υπό διαχείριση κεφαλαίων καταδεικνύοντας δυνατότητες για σημαντική περαιτέρω αύξηση.


Στο επίπεδο των αμοιβαίων κεφαλαίων και των εταιρειών χαρτοφυλακίου, οι νέες ρυθμίσεις παρέχουν νέες δυνατότητες επενδύσεων με εμπλουτισμό των επιλέξιμων επενδυτικών εργαλείων και διεύρυνση των επενδυτικών ορίων, νέες δυνατότητες παροχής υπηρεσιών με ενσωμάτωση της υπηρεσίας της ατομικής διαχείρισης και νέους πελάτες με ανάπτυξη του θεσμού των συνταξιοδοτικών ταμείων και με παροχή της δυνατότητας διαχείρισης των χαρτοφυλακίων τους από τις εταιρείες διαχείρισης. Βαθαίνουν έτσι οι συνέργειες, αναπτύσσονται οικονομίες φάσματος και ευνοείται η αποτελεσματικότερη οργάνωση των χρηματοοικονομικών ομίλων. Ταυτόχρονα, οι νέες ρυθμίσεις δημιουργούν νέα επενδυτικά σχήματα (index trackers, fund of funds), τα οποία διευρύνουν τις επενδυτικές δυνατότητες του αποταμιευτή αλλά και στηρίζουν αποτελεσματικά το χρηματιστήριό μας με ανάπτυξη τόσο της αγοράς αξιών όσο και της αγοράς παραγώγων. Τέλος, η απελευθέρωση της διασυνοριακής διαχείρισης των αμοιβαίων κεφαλαίων ενοποιεί ουσιαστικά τις επί μέρους αγορές συλλογικών επενδύσεων και ενθαρρύνει τη μεταλαμπάδευση των αποκτηθεισών εμπειριών από κράτος σε κράτος. Πρόκειται πράγματι για μια νέα αγορά, στην οποία αναμένονται νέοι και δυναμικοί εισερχόμενοι.


Ο τομέας της ασφάλισης, το άλλο σημαντικό σκέλος των θεσμικών επενδυτών, βρίσκεται σε φάση αναδιοργάνωσης. Υποστηρίζουμε την απελευθέρωση των επενδύσεων σε όλους τους πυλώνες, αφού αυτή συνδυάζεται με διασφάλιση της συνετής και υπεύθυνης διαχείρισής τους από επαγγελματίες διαχειριστές. Στο επίπεδο του πρώτου πυλώνα, που αποτελείται από τους οργανισμούς υποχρεωτικής ασφάλισης, βήματα σημαντικά έχουν γίνει προς την κατεύθυνση αυτή με τον N. 2676/99 και έτσι οι οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης μπορούν σήμερα, σε συνεργασία με πιστωτικά ιδρύματα, να προβαίνουν σε περιορισμένη ενεργή διαχείριση του ενεργητικού τους, κυρίως μέσω σχηματισμού αμοιβαίων κεφαλαίων. Υπάρχει πράγματι έδαφος για περαιτέρω απελευθέρωση των περιορισμών στη διαχείριση και σίγουρα απαιτείται η θέσπιση ταχύτερων διαδικασιών λήψης επενδυτικών αποφάσεων. Θεσμοί όπως τα index trackers μπορούν, σε συνδυασμό με την ενεργό επαγγελματική διαχείριση, να εξασφαλίσουν την αποτελεσματικότητα και ασφάλεια που απαιτείται στις περιπτώσεις αυτές.


Ο δεύτερος και ο τρίτος πυλώνας εκσυγχρονίζονται ταχύτατα, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε εθνικό επίπεδο. Τα ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης είναι πλέον, μετά την ψήφιση σχετικής οδηγίας, ένας ευρωπαϊκά ρυθμιζόμενος θεσμός ενώ ήδη επιτρέπεται η ενεργή διαχείριση των ασφαλιστικών τοποθετήσεων. Πολλά στοιχεία της οδηγίας για τα ταμεία επαγγελματικής ασφάλισης προϋπάρχουν στον N. 3029/02, που προέβλεψε την προαιρετική δημιουργία τέτοιων ταμείων στο πλαίσιο τόσο μιας επιχείρησης όσο και ενός επαγγελματικού κλάδου. Ο νόμος αυτός αποτέλεσε μια καλή αρχή, καθώς έχει επιτύχει την τήρηση επαρκούς ισορροπίας μεταξύ της επενδυτικής αυτονομίας στο επίπεδο του διαχειριστή του ταμείου και του ελέγχου της διαχείρισης μέσω επενδυτικών περιορισμών, ενισχύοντας έτσι την προστασία των ασφαλισμένων. H ενσωμάτωση της κοινοτικής οδηγίας θα συμβάλει σε περαιτέρω ανάπτυξη των ταμείων αυτών, καθώς καταλείπεται στον εθνικό νομοθέτη η πρόβλεψη για δυνατότητα ίδρυσης ταμείου επαγγελματικής ασφάλισης και από οργανισμό υποχρεωτικής ασφάλισης υπό προϋποθέσεις, κυρίως διαχωρισμού του ενεργητικού του ταμείου από το ενεργητικό του κυρίως οργανισμού.


Μαζί με την ανάπτυξη της συλλογικής επένδυσης μέσα από νέους τρόπους και προϊόντα, υπάρχει και ανάγκη διατήρησης των ιδιωτών επενδυτών, που αποτελούν ένα συγκριτικό πλεονέκτημα της αγοράς μας. H σύγχρονη τεχνολογία παρέχει δυνατότητες για ολοένα και αμεσότερη πρόσβαση των ιδιωτών στις κεφαλαιαγορές και για τον λόγο αυτόν η δυνατότητα απευθείας εξυπηρέτησης του ιδιώτη αποτελεί σήμερα κατεύθυνση στην οποία κινούνται και άλλες ώριμες αγορές. Είναι σημαντικό ότι αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη των ιδιωτών στην αγορά μας με μια σειρά μέτρων και πρωτοβουλιών – όπως η συνεχής πληροφόρηση από τις εισηγμένες εταιρείες, ο έλεγχος σε θέματα εταιρικής διακυβέρνησης και αξιοπιστίας των οικονομικών καταστάσεων, η εκπαίδευση και ενημέρωση των επενδυτών σε όλη τη χώρα -, μια προσπάθεια που αποφέρει καρπούς.


Οι τάσεις οι οποίες μεταφέρονται σταδιακά στην ελληνική αγορά τη βοηθούν να διατηρεί το συγκριτικό της πλεονέκτημα αλλά και να διαμορφώσει νέες μορφές συλλογικής επένδυσης, οι οποίες θα οδηγήσουν σε περαιτέρω ανάπτυξή της. H συνεχής επιδίωξη αυτού του συνδυασμού δημιουργεί αισιοδοξία για το μέλλον: η ελληνική αγορά έχει πολλά να προσφέρει στον χώρο των σχημάτων συλλογικής επένδυσης, των οποίων η ανάπτυξη θα έχει ευεργετικές συνέπειες για το Χρηματιστήριο.


Ο κ. Παναγιώτης Αλεξάκης είναι πρόεδρος του Χρηματιστηρίου Αθηνών.