Εξετάζοντας τον καταμερισμό των έργων στο πλαίσιο ενός εργοστασίου καρφιτσών, ο Adam Smith θεμελίωσε τις ακόλουθες προτάσεις: Καθώς το μέγεθος της αγοράς μεγαλώνει, δημιουργούνται επικερδείς ευκαιρίες για τους επιχειρηματίες να εισάγουν καινοτομίες στην οργάνωση και στην τεχνολογία της παραγωγής του εργοστασίου. Εν συνεχεία, με την εισαγωγή των καινοτομιών αυτών αυξάνεται ο καταμερισμός των έργων στο εργοστάσιο. Και, τέλος, με τον αυξανόμενο καταμερισμό των έργων οδηγούμαστε σε αύξηση της παραγωγικότητας και συνεπώς της οικονομικής ανάπτυξης.


Από το 1776 που έγραψε το περίφημο βιβλίο του για τη φύση και τα αίτια του πλούτου των εθνών ως σήμερα οι προτάσεις αυτές δεν διαψεύστηκαν ποτέ. Και δεν μπορούσε να συμβεί διαφορετικά αφού για τη βασιμότητά τους μαρτυρούν εύγλωττα οι θεαματικές αναπτυξιακές επιδόσεις των χωρών του βιομηχανικού καπιταλισμού. Αν λοιπόν εξομοιώσουμε τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας μας με το εργοστάσιο των καρφιτσών του Adam Smith, αυτό που θα περιμέναμε να συμβεί από το 1981 με την ενσωμάτωση της χώρας μας στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα είναι μια θεαματική συμβολή του ιδιωτικού τομέα στην οικονομική ανάπτυξη. Κάτι τέτοιο όμως δεν παρατηρήθηκε, και αυτό για μένα αποτελεί μέγιστο αίνιγμα στο οποίο θα ήθελα σε δύο-τρία άρθρα να ρίξω λίγο φως.


Με τη μεγέθυνση της αγοράς που έλαβε χώρα το 1981 προσδοκούσαμε να δημιουργηθούν τεράστιες ευκαιρίες για άσκηση επικερδούς επιχειρηματικότητας εκ μέρους των ελλήνων επιχειρηματιών. Τα αγροκτήματα περιμέναμε να αρχίσουν να μεγαλώνουν και να οργανώνονται για να κατακτήσουν τις ευρωπαϊκές αγορές με τα θαυμάσια προϊόντα της ελληνικής γης. H βιομηχανία περιμέναμε να αποκτήσει εξωστρεφή προσανατολισμό ώστε, υιοθετώντας σύγχρονες πολυπροϊοντικές τεχνολογίες (multi-product technologies) και εκμεταλλευόμενη τις οικονομίες κλίμακας και εύρους που τις συνοδεύουν, να αποκτήσει μικρά αλλά ζωτικά μερίδια στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο τουρισμός και η ναυτιλία, δηλαδή οι πυλώνες στον τομέα των υπηρεσιών, περιμέναμε να γνωρίσουν μια άνευ προηγουμένου άνθηση. Ο χρηματοοικονομικός τομέας, εκτός από τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό, περιμέναμε να επιδοθεί σε έναν βαθύ οργανωτικό μετασχηματισμό με βασικό στόχο τα λειτουργικά αποτελέσματα και την εξυγίανση των ισοζυγίων και των αποτελεσμάτων χρήσης κτλ., κτλ. Αν όχι τίποτε απ’ όλα αυτά, σχεδόν ελάχιστα πραγματοποιήθηκαν, ώστε δικαιολογημένα πέρασαν απαρατήρητα.


Κατόπιν των ανωτέρω, τα ερωτήματα για όλους τους επαΐοντες είναι αμείλικτα: Δημιούργησε η διεύρυνση της αγοράς το 1981 επικερδείς επιχειρηματικές ευκαιρίες; Αν ναι, γιατί οι επιχειρηματίες μας δεν τις εκμεταλλεύτηκαν; Αν όχι, αποτελεί αυτή η περίπτωση την πρώτη διάψευση του θεωρήματος του Adam Smith ή μήπως δεν διαθέταμε όλα αυτά τα χρόνια τους κατάλληλους επιχειρηματίες για να ενδιαφερθούν; Ποιο ή ποια πρότυπα επιχειρηματία έχουμε ανάγκη για να καλύψουμε την υστέρηση που παρατηρήθηκε και με τι γρήγορες διαδικασίες θα μπορούσαμε να αναπτύξουμε την επιχειρηματικότητα στη χώρα μας;


Σε όλα αυτά τα ερωτήματα σκοπεύω να επικεντρώσω τον φακό της ανάλυσης προσπαθώντας να βάλω στη θέση τους όσο περισσότερα κομμάτια του αινίγματος. Και φυσικά η συνδρομή των αναγνωστών της στήλης στο έργο αυτό θα μπορούσε να είναι πολύτιμη. Γι’ αυτό ζήτησα από τον εκδότη να φιλοξενήσει τις συμβολές όσων το επιθυμούν να συμμετάσχουν στη συζήτηση και δεσμεύομαι προκαταβολικά να απαντήσω σε όλους.


Ο κ. Γεώργιος K. Μπήτρος είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.