Σφίγγει ο κλοιός στη χώρα μας γύρω από όσους τολμούν να επιδίδονται στο ξέπλυμα χρήματος επιδιώκοντας τη νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Ειδικό νομοσχέδιο, που βρίσκεται στα χέρια του υπουργού Οικονομίας, καθιστά αυστηρότερο το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο και ενσωματώνει σχετική οδηγία της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τη δεύτερη στη σειρά που στοχεύει στην καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Στο στόχαστρο του νομοσχεδίου τίθενται 27 αδικήματα, στα οποία εντάσσονται, ως φαίνεται, και περιπτώσεις σοβαρών φορολογικών παραβάσεων, ενώ διευρύνεται ο κύκλος των προσώπων, νομικών και φυσικών, που υποχρεούνται να αναφέρουν στις αρμόδιες αρχές τις συναλλαγές που θεωρούν ύποπτες. Η εξέλιξη αυτή συμπίπτει με σειρά πρωτοβουλιών που λαμβάνονται διεθνώς με στόχο να χτυπηθεί αποτελεσματικότερα το ξέπλυμα χρήματος, αλλά και να αντιμετωπιστεί ριζικά η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
Η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας και το ξέπλυμα χρήματος επανέρχονται στο προσκήνιο παγκοσμίως. Ο πόλεμος στο Ιράκ και η συνακόλουθη ανησυχία για την εκδήλωση τρομοκρατικών επιθέσεων αναδεικνύουν για άλλη μία φορά την ανάγκη καταστολής της οικονομικής ενίσχυσης τρομοκρατικών οργανώσεων, αλλά και κάθε μορφής νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες, όπως αποκαλείται θεσμικώς το ξέπλυμα χρήματος.
Το ζήτημα συζητήθηκε πριν από λίγες ημέρες στην εαρινή συνεδρίαση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και τη συνάντηση των υπουργών Οικονομίας του G-7 στην Ουάσιγκτον. Παράλληλα οι κεντρικοί τραπεζίτες ζητούν να υιοθετηθεί πρόταση η οποία προβλέπει τη δυνατότητα παγώματος κεφαλαίων από μια τράπεζα στην περίπτωση που υποβάλλεται σχετικό αίτημα από άλλη τράπεζα.
* Αυστηρότερο θεσμικό πλαίσιο
Είναι φανερό ότι η δημιουργία ενός αυστηρότερου και πιο ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου αποτελεί ζητούμενο διεθνώς, το οποίο καλείται να αντιμετωπίσει άμεσα η FATF. Πρόκειται για τη διακυβερνητική ομάδα εργασίας που έχει συσταθεί στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ και αποτελεί κορυφαίο όργανο για τη διαμόρφωση θεσμικού πλαισίου με σκοπό την πρόληψη και την καταστολή της νομιμοποίησης εσόδων από εγκληματικές δραστηριότητες. Πρόσφατα στην αρμοδιότητά της περιελήφθη και η χρηματοδότηση της τρομοκρατίας.
Αυτές τις ημέρες η FATF ξεκινά μια νέα διαδικασία αναθεώρησης των σαράντα συν οκτώ (40+8) ειδικών συστάσεων για την καταστολή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας και του ξεπλύματος χρήματος. Η αναθεώρηση αυτή θα αποτελέσει το νέο, αυστηρότερο θεσμικό πλαίσιο, που θα υιοθετηθεί από τα 30 κράτη-μέλη της, και θα δίνει αποτελεσματικότερες λύσεις σε ερωτήματα τα οποία δεν φαίνεται ότι μπορούν να απαντηθούν από το υπάρχον νομοθετικό πλαίσιο. Η προσπάθεια επικεντρώνεται επίσης στην περαιτέρω αντιμετώπιση εναλλακτικών μεθόδων – μη χρηματοοικονομικού χαρακτήρα – νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Η διαδικασία αυτή αναμένεται ότι θα ολοκληρωθεί τον Ιούνιο, κατά τη διάρκεια της τακτικής συνόδου της FATF στο Βερολίνο, και θα αποτελέσει, ως φαίνεται, σημείο αναφοράς για τη δημιουργία μιας νέας αυστηρότερης ευρωπαϊκής οδηγίας.
* Τα ελληνικά μέτρα
Την ίδια ώρα στην Ελλάδα ενσωματώνεται από επιτροπή του υπουργείου Οικονομίας στην εθνική νομοθεσία η δεύτερη οδηγία της Ευρωπαϊκής Ενωσης που στοχεύει στην καταπολέμηση της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Το νομοσχέδιο διευρύνει τον κύκλο των φυσικών και νομικών προσώπων που υποχρεούνται να αναφέρουν στις αρμόδιες αρχές τις συναλλαγές, τις οποίες θεωρούν ύποπτες, όπως ορίζεται ρητά στη σχετική οδηγία. Στον κύκλο των προσώπων αυτών συμπεριλαμβάνονται τα πιστωτικά ιδρύματα και οι χρηματοδοτικοί οργανισμοί, οι ελεγκτές, οι εξωτερικοί λογιστές και οι φορολογικοί σύμβουλοι, οι κτηματομεσίτες, οι συμβολαιογράφοι, οι δικηγόροι (όταν ασχολούνται με ανάλογες δραστηριότητες), οι έμποροι αγαθών μεγάλης αξίας, όπως πολύτιμων λίθων ή μετάλλων ή έργων τέχνης, οι εκπλειστηριαστές (στην περίπτωση, κατά την οδηγία, που η πληρωμή γίνεται τοις μετρητοίς και για ποσόν τουλάχιστον 15.000 ευρώ), αλλά και τα καζίνα. Πάντως, στην περίπτωση ορισμένων προσώπων, όπως είναι οι δικηγόροι, προβλέπονται ευνοϊκές διατάξεις που έχουν σχέση με την τήρηση επαγγελματικής εχεμύθειας.
Επιπλέον το νομοσχέδιο διευρύνει την έννοια των υποκειμένων αδικημάτων για ξέπλυμα χρήματος μέσω ρητής αναφοράς και ακριβούς περιγραφής των σχετικών περιπτώσεων. Η εν λόγω λίστα – αν παραμείνει ως έχει – θα περιλάβει 27 αδικήματα, όπως είναι η απαγωγή, η απάτη εναντίον οικονομικών συμφερόντων της ΕΕ, οι δραστηριότητες των εγκληματικών οργανώσεων, η μεταβίβαση περιουσίας που προέρχεται από παράνομη δραστηριότητα, η απόκρυψη ή συγκάλυψη της αλήθειας για περιουσία που προέρχεται από παράνομη δραστηριότητα.
Πέρα από αυτά όμως τα συγκεκριμένα αδικήματα, το νομοσχέδιο υιοθετώντας σχετική διάταξη της οδηγίας αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο υπαγωγής στην έννοια των υποκειμένων αδικημάτων για ξέπλυμα χρήματος «οποιουδήποτε σοβαρού αδικήματος το οποίο μπορεί να αποφέρει ουσιώδεις προσόδους και το οποίο τιμωρείται με σοβαρή ποινή φυλάκισης, σύμφωνα με την ποινική νομοθεσία».
Πρόκειται για διάταξη που παίρνει τη μορφή «σκούπας», στην οποία μπορούν να περιληφθούν και φορολογικά αδικήματα, παρ’ ότι δεν θεωρούνται υποκείμενα αδικήματα στο ξέπλυμα χρήματος. Αυτή την εποχή στο υπουργείο Οικονομικών γίνεται συλλογή στοιχείων για τα φορολογικά αδικήματα στα οποία προβλέπεται ποινή φυλάκισης τουλάχιστον τριών μηνών.
Εκτός όμως από την ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής οδηγίας για το ξέπλυμα χρήματος, στην εθνική μας νομοθεσία υιοθετούνται σταδιακά οι οκτώ ειδικές διατάξεις της FATF για την καταστολή της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας. Ηδη νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης προβλέπει την ενσωμάτωση της σημαντικότερης από τις οκτώ νέες ειδικές συστάσεις της FATF, η οποία προβλέπει την ποινικοποίηση της χρηματοδότησης της τρομοκρατίας, τρομοκρατικών ενεργειών και οργανώσεων, αλλά και την υπαγωγή τους στα αδικήματα του ξεπλύματος χρήματος.
* Κατάσχεση περιουσιακών στοιχείων
Επιπλέον οι συστάσεις της FATF προβλέπουν το άμεσο πάγωμα και κατάσχεση των περιουσιακών στοιχείων των τρομοκρατών, αυτών που χρηματοδοτούν τους τρομοκράτες και των τρομοκρατικών οργανώσεων, αλλά και των περιουσιακών στοιχείων που εκτιμάται ότι θα χρησιμοποιηθούν για τους ίδιους λόγους.
Στη διαδικασία εφαρμογής των διατάξεων της FATF συμμετέχει ενεργά και η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία πρότεινε νομοθετική ρύθμιση με την οποία οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών διαμεσολάβησης στη μεταφορά κεφαλαίων υπάγονται σε καθεστώς αδειοδότησης και εποπτείας.
Αλλά παραμένει σε εκκρεμότητα η εφαρμογή στη χώρα μας της σύστασης που αφορά τη λήψη μέτρων για την ακριβή περιγραφή της ταυτότητας του προσώπου το οποίο συμμετέχει σε ηλεκτρονική μεταφορά κεφαλαίων. Το ίδιο ισχύει και για τη σύσταση που αφορά τον έλεγχο των μη κερδοσκοπικών οργανώσεων οι οποίες κρίνονται ιδιαίτερα ευάλωτες στη χρηματοδότηση τρομοκρατικών οργανώσεων. Το ζήτημα αυτό θεωρείται διεθνώς δύσκολα εφαρμόσιμο.
