Τη συνήθεια την έχω από παλαιά. Αφήνω να κατασταλάξουν τα γεγονότα και μετά συλλέγω την ειδησεογραφία και τα σχόλια γύρω από ένα θέμα που με ενδιαφέρει, με σκοπό να λύσω τις απορίες μου. Οταν τελείωσα την ενημέρωσή μου βρέθηκα αντιμέτωπος με ένα μεγάλο ερωτηματικό.
Γιατί στις ΗΠΑ κατηγορούν την Enron; Γιατί θεωρούν τις ενέργειές της ως παραποίηση λογιστικών στοιχείων και δημιουργική λογιστική και δεν βλέπουν τι ισχύει στη χώρα μας με τη σύνταξη του κρατικού προϋπολογισμού; Πώς είναι δυνατόν τα χρηματοοικονομικά εργαλεία που χρησιμοποίησε η διοίκηση της εταιρείας, να την οδηγούν σε κρίση και υποψίες για ένοχη διαχείριση, και στη χώρα μας επίσημα στη Βουλή ο αρμόδιος υπουργός να κατηγορεί την αντιπολίτευση ότι δεν γνωρίζει τα σύγχρονα εργαλεία γι’ αυτό και μιλάει για κρυφό δημόσιο έλλειμμα και δημιουργική λογιστική. Πόση αλήθεια περιέχουν οι φόβοι του Paul Krugman, όταν ταυτίζει την «επιθετική λογιστική», όπως την χαρακτηρίζει, με αυτό που στο παρελθόν αποκαλούσαμε απάτη;
Ας δούμε κατ’ αρχήν τι το σημαντικό κάνουν τα σύγχρονα χρηματοοικονομικά εργαλεία που χρησιμοποίησαν με μεγάλη ικανότητα οι διαχειριστές της Enron. Σε γενικές γραμμές, επιτρέπουν στους διαχειριστές να μετατρέπουν και να προεξοφλούν μια μακροχρόνια χρηματική ροή από σταθερή σε μεταβαλλόμενη. Αυτό γίνεται στις οργανωμένες χρηματαγορές των δικαιωμάτων. Με αντίστοιχη μεθοδολογία και τεχνική μπορούμε προεξοφλήσουμε το ακριβώς αντίθετο, μετατρέποντας δηλαδή μια μεταβλητή ροή σε σταθερή.
Παράδειγμα Enron: Εξαγοράζει μερίδιο σε μια εταιρεία διανομής βίντεο. Η εταιρεία έχει δικαιώματα σε ταινίες και η Enron μπορεί να την βοηθήσει να αυξήσει το πελατολόγιό της. Φτιάχνουν ένα επιχειρηματικό πλάνο και προβλέπουν μια ροή κερδών για την επόμενη δεκαετία. Δημιουργούν ένα χρηματοοικονομικό δικαίωμα σταθερής απόδοσης και ίσης αξίας με τα μελλοντικά μεταβλητά κέρδη και το πουλάνε. Επειδή δεν υπάρχει δανεισμός για την εξαγορά, ή καλύτερα δεν φαίνεται στον ισολογισμό, οι μέτοχοι είναι ευτυχισμένοι. Μήπως αυτό θυμίζει καθόλου προεξόφληση εσόδων από το εθνικό λαχείο και το ΚΠΣ;
Παράδειγμα Enron: Αντί να δώσει αυξήσεις που μετράνε ως δαπάνη δίνει στους εργαζομένους δικαιώματα από τα μελλοντικά κέρδη. Με τον τρόπο αυτό προεξοφλεί τα κέρδη χωρίς να γράφει σημερινές δαπάνες. Ουσία μειώνει τις δαπάνες και αυξάνει αντίστοιχα τα τρέχοντα κέρδη. Είναι η πρώτη; Θα μπορούσαμε να πούμε ότι όχι αφού είχε προηγηθεί το υπουργείο Οικονομικών με τη μεθοδολογία προμετόχων ελληνικών ΔΕΚΟ. Με μία διαφορά, το υπουργείο Οικονομικών δεν δημιούργησε κέρδη, απλά συγκράτησε την αύξηση του χρέους.
Παράδειγμα Enron: Είχε υπογράψει με τις εταιρείες παραγωγής μακροχρόνια συμβόλαια σε σταθερή τιμή για αγορά ηλεκτρικής ενέργειας. Τα μετέτρεψε σε βραχυχρόνια με μεταβλητή τιμή και τα πούλησε στην αγορά. Ουσία τα προεξόφλησε και δημιούργησε κέρδη. Μήπως αυτή η τακτική θυμίζει μετατροπή του μακροχρόνιου χρέους σε βραχυχρόνιο κάποια χρόνια πριν από την είσοδο στην ΟΝΕ;
Ας αναρωτηθούμε για λίγο ποιο είναι το κίνητρο για μια αντίστοιχη συμπεριφορά. Στην περίπτωση της Enron τα κίνητρα ήταν για μεν την επιχείρηση να εμφανίζει πλασματικούς ισολογισμούς, για δε τα στελέχη να μεταθέσουν χρονικά την αποκάλυψη των αδυναμιών τους ώστε να προλάβουν να ρευστοποιήσουν τις μετοχές που είχαν στην κατοχή τους σε καλή τιμή. Στην περίπτωση της Ελλάδας ποιο ήταν και είναι το όφελος όταν δεν υπάρχουν πολιτικές μετοχές και οργανωμένη αγορά πολιτικών πλεονεκτημάτων;
Ο κ. Νίκος Γ. Χαριτάκης είναι επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
