Το επιχείρημα «δεν πάει στο συνέδριο με τον δείκτη κάτω από τις 3.500 μονάδες» με άφησε άφωνο. Είχε μια εσωτερική λογική που δεν με άγγιζε, αλλά ταυτόχρονα είχε διατυπωθεί από έναν επενδυτή με βαθιά γνώση των χρηματιστηριακών θεμάτων. Ηταν ένας μικροεπιχειρηματίας ο οποίος και στο παρελθόν, λόγω ειδικών συνθηκών το καλοκαίρι με πληροφορούσε ότι διάβαζε τα κείμενά μου στο «Βήμα» και είχε κατά καιρούς αντιρρήσεις, που περίμενε πότε θα πάω να ψωνίσω για να μου τις εκφράσει. Τώρα όμως δεν είχε αντίρρηση, είχε πληροφόρηση. Γνώριζε κάτι που παρ’ όλη την ενασχόλησή μου με τα οικονομικά μού διέφευγε.
Σε τελική ανάλυση, το να μπορέσεις να εκμεταλλευθείς μια πληροφορία που με κάποια πιθανότητα μπορεί να σου αποδώσει κατά μέσον όρο 35% σε δύο μήνες δεν είναι και κάτι για το οποίο αδιαφορείς, αξίζει μεγαλύτερη προσοχή. Για καλή μου τύχη, ένα άρθρο στην έγκριτη «Αμερικανική Οικονομική Επιθεώρηση» του εφετινού Μαρτίου κάλυπτε θεωρητικά την άποψη του μπακάλη των Σπετσών. Μιλούσε για περιπτώσεις όπου ο συντονισμός στη δράση των ατόμων πολλές φορές μπορεί να υποστηρίζεται μόνο από την πεποίθηση ενός εκάστου ότι κάθε άλλος θα συμπεριφερθεί ανάλογα.
Το άρθρο προσπαθούσε να αποδείξει ότι σε συγκεκριμένες συνθήκες μπορούμε να παρατηρήσουμε «κατακρημνισμούς» στην αγορά λόγω συντονισμένης συμπεριφοράς. Και το επιχείρημα των επιστημόνων λειτουργούσε κυρίως γιατί η απόδοση των επενδύσεων επηρεάζεται όχι μόνο από τις βασικές παραδοχές αλλά και από τον βαθμό συντονισμού της συμπεριφοράς μεταξύ των παικτών, ενώ το περιβάλλον λειτουργούσε με την πληροφόρηση των επί μέρους ατόμων μη αθροιζομένη.
Να η απάντηση, σκέφθηκα, που δικαιολογεί την κρίση του ΧΑΑ πριν από δύο χρόνια και να η δικαιολογία ώστε να δεχθούμε την άποψη του επιχειρηματία των Σπετσών. Ο δείκτης μπορεί, αν όλοι το πιστέψουμε, να πλησιάσει και να ξεπεράσει τις 3.500 μονάδες.
Τι λέει το άρθρο; Οταν τα οφέλη από τον συντονισμό είναι πολύ μεγάλα και όταν οι διαφορές στην πληροφόρηση μεταξύ των επενδυτών είναι σχετικά μικρές, αυτό μπορεί να επιτευχθεί. Ολοι πίστευαν πριν από λίγα χρόνια ότι θα πάει όλο και ψηλότερα το Χρηματιστήριο, και όλοι αγνοούσαν ή ακόμη και αδιαφορούσαν για τα βασικά χαρακτηριστικά των επιχειρήσεων στις οποίες επένδυαν τα χρήματά τους.
Δυστυχώς για τον πληροφοριοδότη μου, το άρθρο προχωρούσε και σε κάποια επιπλέον συμπεράσματα. Και εκεί η πληροφορία του βγήκε άχρηστη. Τι χαρακτηριστικά προσδιορίζουν χρονικά τον κατακρημνισμό και πώς επηρεάζεται η συγκεκριμένη χρονική στιγμή αν ορισμένα άτομα αποκτήσουν επιπρόσθετη πληροφόρηση «συζητώντας το θέμα της ανόδου με τους φίλους τους»; Κατ’ ουσίαν, πότε έχουμε κρίση και πώς αυτή χρονικά μεταβάλλεται όταν υπάρχουν «παπαγαλάκια».
Τα συμπεράσματα δυστυχώς δεν ερμήνευαν τις απόψεις του φίλου μου, έστω κι αν κατά τη γνώμη μου ερμήνευαν απόλυτα τα γεγονότα του πρόσφατου παρελθόντος στο ΧΑΑ. Οπως ανεμένετο λοιπόν ο κατακρημνισμός μπορεί να συμβεί σε κάθε χρονική στιγμή. Η πληροφορία ήταν καλή υπό την προϋπόθεση ότι όσο εύκολα μπορεί να φθάσει ο δείκτης πολύ ψηλά άλλο τόσο μπορεί να πέσει πριν από το συνέδριο. Το δεύτερο όμως συμπέρασμα ήταν ακόμη πιο καταλυτικό. Στο άρθρο οι συγγραφείς αποδεικνύουν ότι, αν υπάρχουν «παπαγαλάκια», η πτώση εμφανίζεται νωρίτερα. Συμπέρασμα: Μην ακούτε τον μπακάλη των Σπετσών για θέματα του ΧΑΑ. Επειδή όμως σκέπτομαι να ψωνίσω ξανά, σας πληροφορώ ότι έχει καταπληκτικά προϊόντα.
Ο κ. Νίκος Γ. Χαριτάκης είναι επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
