Επιστρέφοντας από ένα σύντομο ταξίδι στον Αγιο Φραγκίσκο είναι πολύ λογικό να θέλεις να ανατρέξεις στις εμπειρίες και στις σκέψεις που σου δημιουργεί ένα έντονα εναλλασσόμενο κοινωνικό περιβάλλον όπως αυτό της Αμερικής. Εχοντας επισκεφθεί δύο πόλεις της Δυτικής Ακτής, τον Αγιο Φραγκίσκο και το Λας Βέγκας, θα ασχοληθώ στο σημερινό και στο επόμενο σχόλιο με δύο ερεθίσματα που μου δημιουργήθηκαν από τις συγκεκριμένες πόλεις.
Το πρώτο αφορά το νόημα που μπορεί να έχει η βούληση της χώρας μας να συμμετέχει ως ενεργό μέλος στην κοινωνία της νέας οικονομίας σε συνάρτηση με το χάσμα που τη διακρίνει σε σχέση με την έκταση της ερευνητικής προσπάθειας των πρωτοπόρων, όπως π.χ. της Καλιφόρνιας και των πανεπιστημίων και των εταιρειών του Αγίου Φραγκίσκου. Το δεύτερο συνδέεται με τις δυνατότητες που υπάρχουν για τουριστική ανάπτυξη ακόμη και σε περιοχές που αντικειμενικά θα τις χαρακτήριζε κανείς έντονα υποβαθμισμένες, όπως για παράδειγμα η έρημος της Νεβάδας και το Λας Βέγκας.
Η έρευνα και ανάπτυξη, που περιφραστικά πλέον την εκφράζουμε ως R+D, διακρίνεται από το τμήμα της ανάπτυξης (D), που αφορά μετατροπή ιδεών σε προϊόντα με τη χρήση τεχνολογιών που οι ευκαιρίες τους έχουν γίνει ευρύτατα κατανοητές, και από το τμήμα της έρευνας (R), που αφορά ιδέες που κανένας δεν πιστεύει ότι μπορούν ποτέ να λειτουργήσουν κι όμως προκύπτει ορισμένες φορές να λειτουργούν με τεράστια εμπορική επιτυχία. Αν ανατρέξουμε σε πρόσφατα επιτεύγματα, όπως στους μικροεπεξεργαστές, που κατασκευάστηκαν από τα εργαστήρια της ΑΤΤ, στα τοπικά δίκτυα (LAN), στους εκτυπωτές λέιζερ και στους γραφικούς επεξεργαστές κειμένων, που κατασκευάστηκαν από το ερευνητικό κέντρο του Palo Alto (PARC), και στο περίφημο «ποντίκι», προϊόν του ερευνητικού κέντρου του Πανεπιστημίου του Stanford, μαζί με ένα πλήθος άλλων παραδειγμάτων, το ερώτημα που γεννάται έχει να κάνει με το πώς χρηματοδοτείται η έρευνα, μια παραγωγική διαδικασία που δεν απαιτεί άμεση απόδοση στην επένδυση. Στην Καλιφόρνια άνθησε από συνδυασμένη ενέργεια των ιδιωτικών και των κρατικών κεφαλαίων. Αλλά χρειάστηκε και το κατάλληλο περιβάλλον.
Οταν δεν ακούς τίποτε άλλο σε όλα τα μήκη και πλάτη αυτής της περιοχής από το τι έρευνα γίνεται και όχι πώς θα χρηματοδοτηθεί μια ερευνητική πρόταση, είναι αρκετά πιθανό κάποια στιγμή να δημιουργηθούν και οι νέες ευκαιρίες. Το ενδιαφέρον μήνυμα που συλλαμβάνει ο απλός παρατηρητής είναι ότι ανεξάρτητα από την κρίση της ηλεκτρικής ενέργειας, ανεξάρτητα από την κρίση των μετοχών υψηλής τεχνολογίας και των νέων τεχνολογιών (βλέπε απώλεια 60% στον δείκτη Nasdaq) το θέμα είναι ένα: πόση έρευνα γίνεται και σε τι αποβλέπει. Και ο κύκλος των ενδιαφερομένων δεν περιορίζεται μόνο στους ειδικούς αλλά επεκτείνεται στις επιχειρήσεις, στο Δημόσιο, ακόμη και στον απλό πολίτη που τοποθετεί τις οικονομίες του σε αμοιβαία ακόμη και μετά τη ραγδαία πτώση των προσδοκιών.
Πώς όμως δημιουργείται όλο αυτό το ενδιαφέρον για τη νέα οικονομία και τις επιχειρήσεις της; Πώς οι χρηματιστηριακές διακυμάνσεις στις τιμές των μετοχών δεν επηρεάζουν το ενδιαφέρον των ατόμων και των ερευνητών για την επένδυση σε δράσεις της νέα οικονομίας; Κατά τη γνώμη του απλού παρατηρητή, κύρια αιτία αυτής της ριζικά διαφορετικής συμπεριφοράς είναι η ενασχόληση με τα τρέχοντα αλλά και η παράλληλη ενατένιση του μέλλοντος με αισιοδοξία. Το να βλέπεις λοιπόν τις αποτυχίες σαν περιστασιακό φαινόμενο και το μέλλον με αισιοδοξία ίσως να είναι και η μοναδική θεώρηση που μπορεί να σε εντάξει χωρίς φόβους στη λειτουργία μιας ανταγωνιστικά ισχυρής νέας οικονομίας.
Ο κ. Νίκος Γ. Χαριτάκης είναι επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών.
