Στη ΜΕΤΑΒΑΣΗ από τον 20ό στον 21ο αιώνα και ενώ στο διάστημα της τελευταίας 15ετίας εμφανίστηκαν στην ελληνική οικονομική ζωή πλήθος νέες και δυναμικές εν πολλοίς επιχειρήσεις, τα λεγόμενα νέα επιχειρηματικά «τζάκια», υπάρχουν αρκετές βιομηχανικές και εμπορικές επιχειρήσεις που είτε έχουν κλείσει ή σύντομα πρόκειται να γιορτάσουν την πρώτη εκατονταετία της ζωής τους. Είναι κάποιες γνωστές και άγνωστες επιχειρήσεις που συνεχίζουν την οικονομική δραστηριότητά τους, οι περισσότερες μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, ενώ στα ίδια αυτά χρόνια κάποιες άλλες περισσότερο γνωστές έπαψαν να υπάρχουν. Στην καταγραφή της ιστορίας τους, η οποία επί της ουσίας αποτελεί ιστορία της ελληνικής οικονομίας, αποβλέπει η έρευνα του «Βήματος της Κυριακής».
Ενώ ο αστικός μετασχηματισμός του ελλαδικού χώρου από τα μέσα του 19ου αιώνα προχωρούσε ασθμαίνοντας μέσα από αντιφάσεις, συγκρούσεις και συμβιβασμούς, το ελληνικό κεφάλαιο της Διασποράς αρχίζοντας από την παλιά Οδησσό, περνώντας από την Πόλη και τα μικρασιατικά παράλια και καταλήγοντας στην Αλεξάνδρεια γνώρισε ημέρες δόξας και σχετιζόμενο με το αντίστοιχο αγγλικό και το γαλλικό συνέδεσε σε μεγάλο βαθμό τη μοίρα του μαζί τους, μέχρι φυσικά που η αυτονόμηση του το οδήγησε στην καταστροφή. Η αντίληψη όμως που θέλει μη γραμμική την εξέλιξη της Ιστορίας επιβεβαιώθηκε ακόμη μία φορά και σίγουρα πάντως η μεσοπολεμική ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας οφείλει αρκετά σε αυτό.
Μία από τις ίσως πιο χαρακτηριστικές φυσιογνωμίες της Διασποράς που αναπτύχθηκε εκτός των στενών ελλαδικών ορίων και εν συνεχεία αναδείχθηκε και στον ελληνικό χώρο, των γνωστών πλέον συνόρων, είναι ο Ευγένιος Ευγενίδης, ο οποίος δεν είναι μόνο δημιουργός του ομώνυμου ιδρύματος αλλά και ενός ολόκληρου ομίλου ναυτιλιακών επιχειρήσεων, με προεξάρχον το ιστορικό πλέον Σκανδιναυϊκόν Πρακτορείον Εγγύς Ανατολή ΑΕ, που ιδρύθηκε το 1907 στην Κωνσταντινούπολη.
* Εισαγωγή ξυλείας
Ο ιδρυτής του γεννήθηκε το 1882 στο Διδυμότειχο της Ανατολικής Θράκης και εγκαταστάθηκε στην Κωνσταντινούπολη για τις ανάγκες των σπουδών του. Οταν τελείωσε το αμερικανικό Robert College εργάστηκε για τρία χρόνια στον εμπορικό οίκο της Πόλης Doro’s Brothers και το 1906 ανέλαβε τη διεύθυνση του μεγάλου πρακτορικού οίκου Reppen. Εξυπνος και φιλόδοξος καθώς ήταν κατορθώνει λίγο αργότερα από μάνατζερ να γίνει συνέταιρος δίνοντας έμφαση στην εισαγωγή ξυλείας. Ταυτοχρόνως σχεδόν ανοίγει και τις εφοπλιστικές δραστηριότητές του αφού διαπιστώνοντας ότι το λιμάνι της Κωνσταντινούπολης δεν διαθέτει αρκετές φορτηγίδες για τη μεταφορά δημιουργεί δικό του ναυπηγείο στον Κεράτιο Κόλπο και ναυπηγεί 24 φορτηγίδες.
Η εισαγωγή ξυλείας από τη Φινλανδία και τη Σκανδιναβική χερσόνησο τον φέρει σε επαφή με μία από τις μεγαλύτερες εφοπλιστικές και ναυπηγικές εταιρείες, την Μπρόστρομ Κόνσερν. Τότε προτείνει στους σκανδιναβούς συνεργάτες του να οργανώσει ο ίδιος την ανατολική γραμμή της μεγάλης αυτής εταιρείας υποσχόμενος κέρδη ύψους ενός φορτηγού ατμοπλοίου τον χρόνο. Τα πρώτα χρόνια δεν ήταν καθόλου καλά και παρ’ ολίγον να καταστραφεί. Τότε ήταν που η δημιουργία του ναυπηγείου τον έσωσε οικονομικά. «Διά της ζωηράς και ευρυτάτης επιχειρηματικής του δράσεως ο Ευ. Ευγενίδης κατέστη είς εκ των αξιολογοτέρων οικονομικών παραγόντων εν Κωνσταντινουπόλει μέχρι του 1922» (Βοβολίνη, Μέγα Ελληνικόν Βιογραφικόν Λεξικόν). Μετά το 1922, τη χρονιά-τομή της νεοελληνικής ιστορίας, ο Ευγενίδης εγκαθίσταται στην Ελλάδα, στον Πειραιά, όπου και μεταφέρει τις δραστηριότητες του Σκανδιναυϊκού Πρακτορείου Εγγύς Ανατολής, το οποίο είχε ιδρύσει από το 1907. Τρία χρόνια χρειάστηκαν μετά την εγκατάστασή του στον Πειραιά και το 1925 το Σκανδιναυϊκόν Πρακτορείον μετατρέπεται σε ανώνυμη εταιρεία, εξελισσόμενο λίγο αργότερα σε ένα από τα μεγαλύτερα της Ελλάδας, διαθέτοντας υποπρακτορεία σε κάθε ελληνικό λιμάνι. Το δίκτυό του όμως δεν περιορίζεται μόνο στον ελληνικό χώρο· εξαπλώθηκε στα περισσότερα λιμάνια της Μεσογείου και στην Ανατολική Ακτή της Νότιας Αμερικής. Οπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, εγκατέστησε πρακτορεία στην Τουρκία, στην Αίγυπτο, στη Συρία, στην Παλαιστίνη, στη Ρουμανία, στη Βουλγαρία, στο Μπουένος Αϊρες της Αργεντινής και στο Κέιπ Τάουν της Νότιας Αφρικής.
«Το Σκανδιναυϊκόν Πρακτορείον, το διαχειριζόμενον τα συμφέροντα της Σουηδικής Ανατολικής Γραμμής εις την Εγγύς Ανατολήν, καθίσταται ο υποδειγματικός πρακτορικός οργανισμός δι’ ολόκληρον την Μεσόγειον. Αι οικονομικαί σχέσεις της περιοχής αυτής με την Σκανδιναυΐαν δεν αναπτύσσονται μόνο, ανθούν. Ειδικώτερον αι σχέσεις της Ελλάδος με τας αγοράς των χωρών αυτών γίνονται περισσότερον στεναί και αποδοτικαί. Τα εθνικά μας προϊόντα οδεύουν πλέον προς την Σουηδίαν, όχι διά του λιμένος του Αμβούργου, αλλά κατευθείαν φορτωνόμενα εκ Πειραιώς. Ο Ευγενίδης έχει ανοίξει απροόπτως μίαν θύραν από την οποίαν ο πλούτος εισρέει εις την χώραν μας. Είναι πλέον αυτός ο επιχειρηματίας της ευρείας δραστηριότητος που ημπορεί να διαδραματίζει ρόλον εις την διαμόρφωσιν αυτής ταύτης της οικονομίας της Ελλάδος» (Βοβολίνη, ό.π.)
Στο διάστημα από το 1929 ως και το 1939 ο Ευ. Ευγενίδης διετέλεσε πρόεδρος πολλών ελληνικών και ξένων ναυτιλιακών επιχειρήσεων και οργανισμών. Με το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μετέφερε τις επιχειρηματικές δραστηριότητές του αρχικά στην Αίγυπτο και ακολούθως στη Νότια Αφρική, για να καταλήξει στην Αργεντινή, απ’ όπου και διαχειρίζεται τα συμφέροντα των πλοίων του σουηδικού εφοπλιστικού οίκου Μπρόστρομ.
* Μεταπολεμική εξόρμηση
«Εκείθεν ο Ευ. Ευγενίδης προετοιμάζει την μεταπολεμικήν του εξόρμησιν. Προβλέπει σαφώς τας πρώτας μετά τον πόλεμον οικονομικάς και ναυτιλιακάς εξελίξεις και προσαρμόζει αναλόγως τας επιχειρηματικάς του προοπτικάς. Συνέπεια της διορατικής προβλέψεώς του ήτο η ίδρυσις της μεγάλης εφοπλιστικής εταιρείας Home Lines με έδρα εν Ελβετία. Είναι βέβαιος ότι το μεταναστευτικό ρεύμα από την Ευρώπη προς τας άλλας ηπείρους θα είναι ογκώδες. Και στρέφεται αμέσως προς το υπερωκεάνιον. Τέσσαρας θαυμασίας ναυτικάς μονάδας αποκτά συν τω χρόνω η εταιρεία Home Lines τελούσα υπό την εμπνευσμένην προεδρία του Ευ. Ευγενίδου. Και δρομολογεί τα πλοία αυτά προς την Νότιον Αμερικήν και την Αυστραλίαν κατ’ αρχάς, προς την Βόρειον Αμερικήν και Καναδάν μετέπειτα. Η σφραγίς της ισχυράς επιχειρηματικής του προσωπικότητος τίθεται εντονωτέρα από της λήξεως του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και εις την νέαν αυτήν επίδοσίν του. Τα πλοία της Home Lines κατακτούν καθημερινώς και ζωηρότερον την εκτίμησιν του διεθνούς κοινού. Και δεν αργούν να καταλάβουν την τρίτην θέσιν εις την επιβατικήν κίνησιν της γραμμής του Βορείου Ατλαντικού.
Το υπερωκεάνιον «Ατλάντικ» είναι το κατ’ εξοχήν προτιμώμενον διά τους επιβάτας εξ Ευρώπης προς τον Καναδάν και τανάπαλιν» (Βοβολίνη, ό.π.).
Το 1949 επέστρεψε στην Ελλάδα και το 1954 απεβίωσε, αφού στο διάστημα των πέντε τελευταίων χρόνων αναδείχθηκε ένας από τους σημαντικότερους χορηγούς, με προεξάρχον το ομώνυμο ίδρυμα. Στη θέση του από τα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1950 βρέθηκε ο ανάδεκτος του κ. Ν. Βερνίκος-Ευγενίδης.
Γρήγορα ο διάδοχος του Ευγενίδη προβλέπει την ανάπτυξη των αεροπορικών συγκοινωνιών και μετατρέπει τη Home Lines σε εταιρεία κρουαζιεροπλοίων, την οποία διατηρεί ως το 1989, οπότε την πουλάει στη Holland American Lines. Επίσης από το 1966 έχει έναν από τους μεγαλύτερους διεθνείς στόλους πλοίων – ψυγείων. Στα μέσα περίπου της δεκαετίας του 1990 οι σχέσεις του με τους παραδοσιακούς συνεργάτες του, τους Σκανδιναβούς, γίνονται εχθρικές. Ετσι προκαλείται ένας οξύς ανταγωνισμός που κράτησε τέσσερα χρόνια, ώσπου πριν από έναν χρόνο, το 1999, η Scan Orient του ομίλου και η σκανδιναβική Sol συγχωνεύθηκαν και δημιουργήθηκε η Sol Niver.
* Εξασφάλιση της συνέχειας
Ο όμιλος που σήμερα φέρει την επωνυμία Evge Group παραμένει ένας από τους ισχυρούς ελληνικούς ναυτιλιακούς ομίλους σήμερα, τη διεύθυνση του οποίου έχει αναλάβει ο κ. Λ. Δημητριάδης-Ευγενίδης, γενικός γραμματέας της Ενωσης Ελλήνων Εφοπλιστών, και οι παραδοσιακές σχέσεις πλέον με τους σκανδιναβούς εφοπλιστές που δημιούργησε στις αρχές του αιώνα ο ιδρυτής του ομίλου παραμένουν πάντα καλές.
Ο όμιλος, παιδί του οποίου είναι το Σκανδιναυϊκόν Πρακτορείον Εγγύς Ανατολή ΑΕ, αντιπροσωπεύει ένα πάρα πολύ μικρό μέρος των δραστηριοτήτων του δεν ασχολείται πλέον με υπερωκεάνια, όπως μεταπολεμικά ο ιδρυτής του αλλά εξακολουθεί να παραμένει ένας από τους σημαντικότερους στην Ελλάδα ναυτιλιακούς ομίλους στον τομέα των μεταφορών ακολουθώντας τα ρεύματα και τις τάσεις της εποχής. Η Θεσσαλονίκη και οι επικείμενες επιχειρηματικές εξελίξεις στην περιοχή των Βαλκανίων είναι η νέα στρατηγική επιλογή του ομίλου, στην εξυπηρέτηση της οποίας δίνεται ιδιαίτερη έμφαση. Η ιστορική συνέχεια πάντως τον νέο αιώνα έχει εξασφαλισθεί…
