Την επαναχρησιμοποίηση των σχολικών βιβλίων προωθεί φέτος το υπουργείο Παιδείας, καλώντας τους μαθητές να… επιστρέψουν τα βιβλία τους που βρίσκονται σε καλή κατάσταση μέχρι τη Δευτέρα, 6 Ιουνίου, ώστε αυτά να παραδοθούν σε άλλους μαθητές κατά την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς. Οπως αναμενόταν, το εν λόγω «Εθελοντικό Πρόγραμμα Επαναχρησιμοποίησης των Σχολικών Βιβλίων» έχει πυροδοτήσει έντονο δημόσιο διάλογο σχετικά με τα συστήματα διανομής σχολικών βιβλίων σε διεθνές επίπεδο.
Οφείλουν τα βιβλία να παραδίδονται στο μαθητή «δια παντός» ή μήπως η προσωρινή χρήση τους, εν είδει δανεισμού για ένα έτος, αναγκάζει τους μαθητές να τα… σέβονται περισσότερο; Ποια πολιτική ακολουθούν οι χώρες της Ευρώπης και της Αμερικής στον εν λόγω τομέα; Και πώς αποφεύγουν φαινόμενα όπως το κάψιμο ή τον βανδαλισμό των βιβλίων από οργισμένους μαθητές μετά τις εξετάσεις; Μία Γαλλίδα, ένας Ισπανός, μία Αμερικανίδα και ένας Βρετανός μιλούν στο «Βήμα» για το σύστημα διανομής βιβλίων που ισχύει στη χώρα τους.
Γαλλία: «Τα δανειζόμαστε για ένα έτος»
Οπως εξηγεί η κυρία Ζουλιέτ Σογιέρ, γαλλίδα αρχιτέκτων που ζει στην Αθήνα, η διανομή των βιβλίων στη Γαλλία ακολουθεί ένα σύστημα που θυμίζει… δανειστική βιβλιοθήκη σε εθνικό επίπεδο. «Μέχρι και το Γυμνάσιο το κράτος διανέμει κάθε χρόνο δωρεάν στους μαθητές τα βιβλία και αυτοί είναι υποχρεωμένοι να τα επιστρέψουν άθικτα στο τέλος της χρονιάς. Αν μουτζουρώσουν ή καταστρέψουν το βιβλίο, είναι υποχρεωμένοι να πληρώσουν ανάλογο πρόστιμο. Στο Λύκειο το σύστημα λειτουργεί με τον ίδιο τρόπο, απλώς υπάρχει αντίτιμο για τον δανεισμό, το οποίο ωστόσο κυμαίνεται σε λογικά επίπεδα. Πιστεύω ότι με αυτόν τον τρόπο ο κρατικός προϋπολογισμός επιβαρύνεται πολύ λιγότερο και την ίδια στιγμή οι μαθητές μαθαίνουν να σέβονται το βιβλίο, έστω και εξ ανάγκης! Θυμάμαι ότι στο σχολείο πάντοτε είχα ένα τετράδιο δίπλα στο βιβλίο μου για να σημειώνω τα πάντα, γιατί πάνω στο βιβλίο δεν επιτρεπόταν… ούτε τελεία» σχολιάζει η κυρία Σογιέρ.
Ισπανία: «Τα αγοράζουμε από την πρώτη μέρα»
Στον αντίποδα του γαλλικού συστήματος βρίσκεται το ισπανικό. «Αγοράζουμε όλα τα βιβλία από τον οικογενειακό προϋπολογισμό, από την πρώτη τάξη του Δημοτικού μέχρι την τελευταία τάξη του Λυκείου! Πρόκειται για ένα διόλου ευκαταφρόνητο έξοδο, το οποίο βαρύνει όλες ανεξαιρέτως τις οικογένειες, ακόμα και αν ανήκουν σε οικονομικά ασθενή τάξη», σχολιάζει μιλώντας στο «Βήμα» ο Ισπανός κ. Κάρλος Γκουτιέρες ντε λα Κρουθ, ο οποίος ζει στη Θεσσαλονίκη.
«Οσο μεγαλώνουν τα παιδιά, τα έξοδα γίνονται όλο και πιο δυσβάσταχτα, γιατί στο Λύκειο τα βιβλία είναι και περισσότερα και ακριβότερα. Ετσι, οι δάσκαλοι αρχίζουν να δίνουν υλικό σε φωτοτυπίες που μοιράζουν δωρεάν στα παιδιά, προσπαθώντας να διευκολύνουν την κατάσταση, ιδίως στις τελευταίες τάξεις πριν το πανεπιστήμιο», προσθέτει ο κ. Γκουτιέρες ντε λα Κρουθ. Ταυτόχρονα, είναι συχνό φαινόμενο σύλλογοι γονέων και κηδεμόνων να οργανώνουν ιδιότυπες «δανειστικές βιβλιοθήκες» σε κάθε σχολείο, οι οποίες αφορούν αποκλειστικά την επαναχρησιμοποίηση των σχολικών βιβλίων.
Βρετανία: «Δανειζόμαστε τα βασικά αλλά αγοράζουμε τα… “έξτρα”»
Το σύστημα που ακολουθείται στη Μεγάλη Βρετανία θυμίζει εκ πρώτης όψεως το γαλλικό, καθώς τα βιβλία διανέμονται δωρεάν στα δημόσια σχολεία, μόνο για ένα έτος. «Κάθε χρόνο διανέμονται στους μαθητές τα βασικά βιβλία που περιέχουν την κύρια ύλη που διδάσκεται. Αυτά πρέπει να επιστραφούν σε καλή κατάσταση στο τέλος της χρονιάς, ειδάλλως ο μαθητής πληρώνει πρόστιμο», εξηγεί μιλώντας στο «Βήμα» ο ελληνικής καταγωγής κ. Τζέημς Στρογκ, φοιτητής ιατρικής σε πανεπιστήμιο του Λονδίνου.
«Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι στη δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι σχεδόν αναγκαίο να αγοράσει ο μαθητής και άλλα σχολικά βιβλία για να αποκτήσει όλα τα εφόδια που θα του επιτρέψουν να προετοιμαστεί για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Με άλλα λόγια, το κράτος σου δανείζει δωρεάν το “βασικό”, ωστόσο εν τέλει αναγκάζεσαι αν αγοράσεις το… “έξτρα” για να διασφαλίσεις υψηλές σχολικές επιδόσεις», καταλήγει ο ίδιος.
ΗΠΑ: «Εξαρτάται από τα… οικονομικά του σχολείου σου»
Το πιο περίπλοκο σύστημα είναι χωρίς αμφιβολία αυτό που ακολουθείται στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής. Κατ’ αρχήν, σε όλες τις πολιτείες τα βιβλία διανέμονται δωρεάν για ένα χρόνο και επιστρέφονται στο τέλος της σχολικής χρονιάς. Ωστόσο, το… περιεχόμενο των βιβλίων που λαμβάνει κάθε μαθητής εξαρτάται από διαφορετικούς παράγοντες, όπως η οικονομική κατάσταση του σχολείου ή η πολιτεία στην οποία ανήκει.
«Το εκπαιδευτικό σύστημα των ΗΠΑ δεν χαρακτηρίζεται τυχαία ως “ταξικό” και η διανομή των σχολικών βιβλίων είναι ένας ενδεικτικός τομέας που φανερώνει αυτόν ακριβώς τον ταξικό χαρακτήρα. Ένα καλό δημόσιο σχολείο σε κάποιο προάστιο της Νέας Υόρκης σίγουρα διανέμει δωρεάν στους μαθητές του τα καλύτερα βιβλία. Αν όμως ένα σχολείο σε μια υποβαθμισμένη περιοχή έχει έλλειψη χρημάτων μπορεί να μοιράσει στους μαθητές του βιβλία που τυπώθηκαν πριν… δέκα ή δεκαπέντε χρόνια, με αποτέλεσμα η ύλη να είναι παντελώς αναχρονιστική. Από την άλλη, δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο ένα σχολείο στις πολιτείες του Νότου να διανέμει βιβλία που “καταδικάζουν” τον Δαρβίνο!» αναφέρει η κυρία Φοίβη Χόλαντ, η οποία κατάγεται από το Βερμόντ των ΗΠΑ και ζει στη Θεσσαλονίκη. «Επιπλέον, στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου είναι γεγονός ότι τα σχολικά βιβλία δεν επαρκούν για την προετοιμασία για τις εξετάσεις SAT, που είναι αναγκαίες για την εισαγωγή στο πανεπιστήμιο. Συνεπώς, αυτά τα βιβλία οι μαθητές αναγκάζονται να τα αγοράσουν»,
