Τρικ: τα μεγάλα μυστικά της μικρής οθόνης

Η απομυθοποίηση ενός μαγικού κόσμου από τους ίδιους τους «ήρωές» του: Ποια είναι τα τεχνάσματα που χρησιμοποιεί η τηλεόραση αλλά εμείς δεν τα βλέπουμε; Τηλεπαρουσιαστές και άλλοι γνώστες αποκαλύπτουν όλα όσα δεν φαίνονται ποτέ στις μικρές οθόνες μας

Ανθρωποι όλων των ηλικιών αλλά και όλων των κοινωνικών τάξεων καθηλώνονται όταν το… μαγικό κουτί ανοίξει. Παραμύθια και πραγματικά γεγονότα μπερδεύονται στον μηχανισμό της σύγχυσης και της ενημέρωσης. Πολλοί παρακολουθούν τηλεόραση γιατί δεν έχουν κάτι καλύτερο να κάνουν, άλλοι χρησιμοποιούν την εν λειτουργία συσκευή ως φωτιστικό χώρου, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που «στήνονται» κριτικά απέναντι στην τηλεόραση

Εμπλουτίσαμε το καθημερινό μας λεξιλόγιο, καταβάλλοντας μηδαμινή προσπάθεια, με φράσεις όπως «θα συνδεθούμε ζωντανά», «και αυτή τη στιγμή με ενημερώνουν από το κοντρόλ», χωρίς όμως ποτέ να καταλαβαίνουμε το ακριβές νόημά τους.

Αυτές τις φράσεις προσπαθούμε τώρα να αποκρυπτογραφήσουμε, παρουσιάζοντάς σας όλα όσα διαδραματίζονται στα παρασκήνια της μικρής οθόνης.

Το σημάδι στο πάτωμα

Οκτώ και τέταρτο, ο παρουσιαστής κάθεται στην καρέκλα του, προσέχοντας να μην παρεκκλίνει ούτε εκατοστό από το σημάδι που υπάρχει στο πάτωμα. Γνωρίζει πολύ καλά ότι αν καθήσει σε διαφορετικό σημείο δεν θα φωτίζεται καλά. Αυτό ισχύει όμως και για τους παρουσιαστές εκπομπών αλλά και για τους καλεσμένους τους, οι οποίοι μη γνωρίζοντας καλά τους κανόνες φωτισμού υποπίπτουν σε σφάλματα, με αποτέλεσμα τη… «μετάλλαξή» τους. Το πλεονέκτημα όμως για έναν παρουσιαστή ειδήσεων είναι σίγουρα το γραφείο του, το οποίο αποτελεί την καλύτερη κρυψώνα. «Μη φανταστεί κανείς ότι το καλό σακάκι και το πουκάμισο με την ταιριαστή γραβάτα που φοράμε τα συνοδεύουν πάντα ένα εξίσου καλό παντελόνι με τσάκιση και γυαλισμένα παπούτσια. Το μόνο σίγουρο ότι το πουκάμισο μένει πάντα απ’ έξω. Δεν είναι ότι δεν προλαβαίνουμε, απλώς όντας απ’ έξω μπορείς να το στρώσεις καλύτερα», αποκαλύπτει ο Μιχάλης Γρυπιώτης, παρουσιαστής ειδήσεων στο βραδινό δελτίο του Σκάι. (Εκτός όμως από τα ρούχα, κάτω από το γραφείο οι παρουσιαστές κρύβουν ένα ποτήρι νερό, τα χαρτιά τους, ενώ οι καπνιστές δεν παραλείπουν και ένα σταχτοδοχείο).

Η ώρα της… μεταμόρφωσης

Τη μόδα δεν την ακολουθούν μόνο τα μοντέλα και οι παρουσιάστριες των ψυχαγωγικών εκπομπών αλλά και οι εκφωνητές των ειδήσεων. Παρατηρώντας κανείς τις αλλαγές στα μαλλιά των παρουσιαστών (βλέπε Χατζηνικολάου) καταλαβαίνει ότι η περιποίηση δεν είναι προνόμιο μόνο των γυναικών. Τα ρούχα τους μέσα στη μόδα και τα αξεσουάρ τους σε απόλυτο συνδυασμό με αυτά, πλην μερικών εξαιρέσεων (βλέπε γραβάτες Τέρενς Κουίκ και κοσμήματα Ελενας Κατρίτση). Απαγορευτικό γι’ αυτούς τα καρό κοστούμια ή ταγέρ και φυσικά τα ρούχα στην ίδια απόχρωση με το σκηνικό που έχουν από πίσω. Αν και σε μερικές περιπτώσεις τα ρούχα παραλλαγής… θα βοηθούσαν. Το βάψιμο πάντως, σε άνδρες και γυναίκες, δεν συγκαταλέγεται στις τεχνικές του καμουφλάζ.

Η παρέα στο στούντιο

Παρέα στο στούντιο δεν έχει μόνο ο παρουσιαστής μιας ψυχαγωγικής εκπομπής αλλά και αυτός των ειδήσεων. Εκτός από τους συμπαρουσιαστές του, αν έχει, συντροφιά του κρατούν οι τρεις εικονολήπτες (αφού τρεις είναι και οι κάμερες) και ο φλορ μάνατζερ. Ο φλορ μάνατζερ είναι ο άνθρωπος του παρουσιαστή. Είναι αυτός που χειρίζεται το auto cue, ενημερώνει τον παρουσιαστή για τον χρόνο που έχει προτού βγει στον αέρα, μετρώντας πάντα αντίστροφα (πέντε, τέσσερα, τρία, δύο, ένα) ή πολλές φορές του μεταφέρει εντολές από το κοντρόλ ρουμ, όταν το ακουστικό του είναι εκτός λειτουργίας. Αν ο παρουσιαστής δεν δώσει την απαιτούμενη προσοχή στον φλορ μάνατζερ, αυτό μπορεί να σημάνει την καταστροφή του. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτό της Βίκης Παλαιολόγου. «Δεν πιστεύαμε στα αφτιά μας εκείνο το απόγευμα. Η Βίκη δεν είχε ακούσει το μέτρημα του φλορ μάνατζερ και έβρισε τον Πρωθυπουργό ενώ έπαιζαν τα τελευταία δεύτερα του ρεπορτάζ. Το αστείο ήταν ότι όλοι γνωρίζαμε τι είχε γίνει εκτός από την παρουσιάστρια, η οποία αγνοώντας τι είχε συμβεί συνέχισε με φυσικότητα να εκφωνεί την επόμενη είδηση» θυμάται ο Αρης Λυχναράς, σκηνοθέτης του δελτίου ειδήσεων του Mega Channel αλλά και ενημερωτικών εκπομπών του ίδιου καναλιού.

Η επικοινωνία με τον έξω κόσμο

Ο παρουσιαστής που βρίσκεται στο στούντιο επικοινωνεί με τον έξω κόσμο οπτικά με την κάμερα και ηχητικά με το ακουστικό του μέσω κοντρόλ. «Το ακουστικό της σύγχυσης σε φέρνει σε επαφή με έναν κόσμο που δεν βλέπεις, το κοντρόλ, όπου επικρατεί πανικός» λέει χαρακτηριστικά ο Μιχάλης Γρυπιώτης. «Μερικές φορές όταν οδηγείς καταλαβαίνεις ότι πρόκειται να τρακάρεις και απλώς περιμένεις τη σύγκρουση· αυτή ακριβώς είναι και η αίσθηση που έχεις όταν βρίσκεσαι στο κοντρόλ και το δελτίο είναι σε εξέλιξη, με τη μόνη διαφορά ότι δεν κινδυνεύει η ζωή παρά μόνο η δουλειά σου» λέει χαρακτηριστικά ο Αρης Λυχναράς. «Η χειρότερη περίπτωση είναι να ξεχάσουν το ακουστικό σου ανοιχτό για μεγάλο χρονικό διάστημα ή να σε ενημερώνουν για το επόμενο θέμα ενώ εσύ συνομιλείς με κάποιον καλεσμένο σου» εξομολογείται ο Μιχάλης Γρυπιώτης και συνεχίζει: «Πέντε, τέσσερα, τρία, δύο, ένα, είναι το σύνθημα και αέρας το παρασύνθημα για να κοιτάξεις κατάματα τους τηλεθεατές. Ο φακός της κάμερας είναι χιλιάδες ζευγάρια μάτια που σε παρακολουθούν. Η αίσθηση που έχεις εκείνη τη στιγμή είναι ότι κάνεις ερωτική εξομολόγηση για πρώτη φορά».

Τα αναπόφευκτα του… αέρα

Τι γίνεται όταν ένας παρουσιαστής έχει λόξυγκα, θέλει να φταρνιστεί ή να βήξει ενώ βρίσκεται στον αέρα; Προσπαθεί να το «πνίξει» με κάθε τρόπο και ο σκηνοθέτης φροντίζει να τον απαλλάξει όσο το δυνατόν γρηγορότερα από τους «αιθέρες», βάζοντας κάποιο βίντεο-ρεπορτάζ ή διαφημίσεις να παίξουν. Εκτός όμως από τις φυσικές αντιδράσεις, ένας παρουσιαστής μπορεί να υποπέσει σε στραμπούληγμα της γλώσσας, κοινώς σαρδάμ. Τότε είναι η στιγμή που ένας παρατηρητικός τηλεθεατής καταλαβαίνει ότι τελικά ο «υπεράνθρωπος» δεν μαθαίνει απ’ έξω τις ειδήσεις (όταν πρόκειται για δελτίο ειδήσεων) ή τις πρόζες (όταν πρόκειται για ψυχαγωγική ή ενημερωτική εκπομπή) που εκφωνεί. Τα μάτια του τον προδίδουν, αφού ψάχνουν απεγνωσμένα στο auto cue να βρουν την επόμενη λέξη που πρέπει να διαβάσουν. Οταν όμως ο παρουσιαστής αρχίσει να ψάχνει τα χαρτιά του, αυτό σημαίνει ότι το auto cue έχει βλάβη.

Παρουσιαστής – γλάστρα

Για τους τηλεθεατές επικρατεί η άποψη ότι ο παρουσιαστής είναι αυτός που ετοιμάζει τα πάντα. Μπορεί ο παρουσιαστής να είναι ο άνθρωπος που γεύεται τη δόξα αλλά όχι και την υπέρτατη κούραση. Πιο συγκεκριμένα, για τα δελτία ειδήσεων μας αποκαλύπτει ο Μιχάλης Γρυπιώτης: «Ο παρουσιαστής είναι ο χαμένος του δελτίου. Ενας ψυχρός εκτελεστής. Ο ρεπόρτερ έχει μεγαλύτερη αξία. Είναι αυτός που βρίσκεται στο επίκεντρο των γεγονότων, αυτός που ανακαλύπτει την είδηση» και συμπληρώνει ο Αρης Λυχναράς: «Είναι λάθος η εντύπωση ότι παρουσιαστής κάνει όλη τη δουλειά. Πίσω από αυτόν καθημερινά δουλεύουν γύρω στους 100 ανθρώπους».

Η κλοπή της εικόνας

Κοινό μυστικό μεταξύ των καναλιών το κλέψιμο εικόνας. Με συνεργό την τεχνολογία γίνονται θαύματα. Οταν λοιπόν το πλάνο στην οθόνη σας εμφανίζεται μικρότερο (φανταστείτε να κάνουν ζουμ στο ήδη υπάρχον πλάνο με σκοπό την αφαίρεση του λογότυπου που εμφανίζεται πάνω αριστερά στην οθόνη) σε διαστάσεις από το κανονικό, κάντε ζάπινγκ και θα ανακαλύψετε την απάτη. Ετσι λοιπόν όταν πρόκειται για κάποιο αποκλειστικό θέμα ο εκάστοτε σταθμός τις περισσότερες φορές εξασφαλίζει τα πλάνα που διαθέτει αναγράφοντας, για παράδειγμα, με σούπερ στο κέντρο της οθόνης: «Αποκλειστικές εικόνες ΑΝΤ1».

Διακαναλικές συμφωνίες

Πόσο ειρωνικό ακούγεται: «Ζωντανή σύνδεση με τη Μητρόπολη Αθηνών όπου βρίσκεται η σορός του…». Και όμως συνέβη και εσείς στηθήκατε για να την παρακολουθήσετε. Στην προσπάθειά σας όμως να απολαύσετε ακόμη καλύτερη την όλη λειτουργία κάνατε ζάπινγκ. Και η απογοήτευση ήταν για όλους η ίδια. Τα κανάλια, ιδιωτικά και μη, μετέδιδαν τις ίδιες εικόνες. Δεν ήταν σύμπτωση. Τα κανάλια στην προσπάθειά τους να κάνουν οικονομία μας πρόσφεραν καλύτερη κάλυψη. Για παράδειγμα, η τηλεοπτική κάλυψη της κηδείας του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ. Η ΕΤ1 βρισκόταν μέσα στη Μητρόπολη, ο ΑΝΤ1 στη διαδρομή ως το Σύνταγμα, το Mega από το Σύνταγμα ως τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, πιο κάτω το Κανάλι 5, έξω από το νεκροταφείο το Star και μέσα στο νεκροταφείο η ΕΤ1. «Είναι σαν να κάνεις ένα πάρτι και ο ένας καλεσμένος φτιάχνει τυρόπιτα, ένας άλλος το γλυκό και κάποιος τρίτος φέρνει τα ποτά. Τα τρώτε όλοι μαζί και διασκεδάζετε με λιγότερα έξοδα» εξηγεί ο Αρης Λυχναράς.

Κατασκευασμένα ρεπορτάζ

Ο κινηματογράφος είναι αυτός που έμαθε την τηλεόραση να λέει ψέματα. Και εκεί είναι που φαίνεται η δουλειά του σκηνοθέτη. Η αντικειμενικότητα λοιπόν δεν είναι μόνο θέμα έντυπης δημοσιογραφίας αλλά και ηλεκτρονικής. «Γίνεται μια προεκλογική συγκέντρωση. Η επιλογή του σκηνοθέτη πώς θα στήσει τις κάμερες στους δρόμους μπορεί να την κάνει να μοιάζει με λαοθάλασσα ή να την παρουσιάζει τρεις και ο κούκος» τονίζει ο Αρης Λυχναράς. Η αντικειμενικότητα όμως δεν έχει όρια όταν μεταξύ δημοσιογράφου και είδησης παρεμβαίνει η τηλεόραση. «Πατώντας το rec της κάμερας η διάθεση των ανθρώπων που «ποζάρουν» στον φακό αλλάζει. Πρόκειται για ηθοποιούς της διπλανής πόρτας» επισημαίνει ο Γιώργος Σταυρούλιας, εικονολήπτης στον τηλεοπτικό σταθμό Antenna. Δεν είναι όμως λίγες οι φορές που ο ρεπόρτερ οικειοθελώς ή με το ζόρι αναγκάζεται να στήσει ένα θέμα στο όνομα της τηλεθέασης.

Ρεπόρτερ… χωρίς επιστροφή

Στις ζωντανές συνδέσεις οι δημοσιογράφοι που βρίσκονται στον τόπο του συμβάντος φορούν και αυτοί το «μαγικό» ακουστικό, για να μπορούν να επικοινωνούν με τον παρουσιαστή που βρίσκεται στο στούντιο. Πολλές φορές όμως δημοσιογράφοι, παρά την πείρα που διαθέτουν, αρχίζουν να χάνουν τα λόγια και να κουράζουν όλους εμάς που κρεμόμαστε από τα χείλη τους. Δεν πρόκειται για τρακ. Τεχνικό πρόβλημα δημιουργεί ηχώ στο ακουστικό, με αποτέλεσμα ο ρεπόρτερ να ακούει τη φωνή του με μια μικρή καθυστέρηση. Δεν είναι όμως το μοναδικό πρόβλημα που μπορεί να προκαλέσει ένα ακουστικό στο αφτί ενός δημοσιογράφου. Οταν χάνεται η επιστροφή και κατά συνέπεια η επικοινωνία μεταξύ παρουσιαστή και ρεπόρτερ, ο ρεπόρτερ μένει ξεκρέμαστος στον αέρα λέγοντας τα «δικά» του.

Ο καιρός… «άλλαξε»

Ο καιρός δεν άλλαξε μόνο από άποψη φαινομένων αλλά και στον τρόπο παρουσίασης. Ομορφες, ψηλές καλλονές που δεν διαθέτουν γνώσεις μετεωρολογίας ήρθαν ως «κεραυνοί εν αιθρία» τα τελευταία χρόνια στα δελτία καιρού. Με φόντο την Ελλάδα, καλούνται να ερμηνεύσουν τα μετεωρολογικά σύμβολα που εμφανίζονται πάνω στον χάρτη. Μπορεί λοιπόν στις οθόνες μας να εμφανίζεται ο χάρτης της Ελλάδος πίσω από τις κοπέλες, αυτό όμως δεν συμβαίνει και στην πραγματικότητα. Δείξτε επιείκεια αν μιλώντας για τα καιρικά φαινόμενα στον Νομό Αττικής δείχνουν τη Θεσσαλία. «Από πίσω μας δεν κρύβεται η Ελλάδα αλλά ο τοίχος του στούντιο ή μια κουρτίνα σε αποχρώσεις του μπλε. Και εμείς βλέποντας σε μόνιτορ τον χάρτη πρέπει να στοχεύσουμε τα σημεία που αναφέρουμε» λέει χαρακτηριστικά η δημοσιογράφος και πρόσφατα παρουσιάστρια καιρού στο Mega Channel, Νέτη Φίλια. Η επιλογή του μπλε χρώματος δεν είναι τυχαία. Μια ειδική κονσόλα, μπλου μποξ, έχει τη δυνατότητα να τρυπάει το μπλε χρώμα και να ρίχνει στην «τρύπα» αυτή μιαν άλλη εικόνα, πέρα από την πραγματική. Το εφέ του μπλου μποξ όμως δεν είναι προνόμιο μόνο των δελτίων καιρού αλλά και πολλών ψυχαγωγικών εκπομπών καθώς και κινηματογραφικών ταινιών. «Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα χρήσης του μπλου μποξ σε ταινία είναι αυτό του «Σούπερμαν»» επισημαίνει ο σκηνοθέτης Αρης Λυχναράς και συμπληρώνει η Νέτη Φίλια: «Οχι, δεν αισθάνομαι super γυναίκα. Το σίγουρο πάντως είναι ότι αισθάνομαι περιορισμένη λόγω του δυσδιάστατου του πράγματος. Το εφέ του μπλου μποξ που χρησιμοποιείται για την παρουσίαση του καιρού δεν σου επιτρέπει να κινείσαι τρισδιάστατα όπως γίνεται στη ζωή μας. Τη στιγμή της παρουσίασης υπάρχει μόνο το μήκος και το ύψος, το βάθος είναι απαγορευτικό. Πρέπει λοιπόν και οι κινήσεις σου να είναι πάνω – κάτω, δεξιά – αριστερά και όχι προς τα μέσα».

Κατά παραγγελία χειροκρότημα

Μυστικών… συνέχεια. Το χειροκρότημα, το ζωτικό μέρος της εκάστοτε ζωντανής εκπομπής, κρύβει και αυτό τα μυστικά του. Το χτύπημα των χεριών επιτρέπεται κατόπιν παραγγελίας του ανιματέρ. Οποιαδήποτε αντίδραση του κοινού δεν είναι φυσική. Μόνο το βήξιμο επιτρέπεται και αυτό χαμηλοφώνως. Οσοι βρέθηκαν σε πλατό όπου γυρίζονται ψυχαγωγικές εκπομπές δεν μιλούν για ώρες διασκέδασης αλλά για καταναγκαστικά έργα και απομυθοποίηση ινδαλμάτων. Κανείς δεν μπορεί να σκεφθεί ότι η ξανθιά (αφού τα άλλα χρώματα μαλλιών είναι σχεδόν απαγορευτικά) παρουσιάστρια με τα κομψά και σέξι φορέματα υπάρχουν στιγμές που βγαίνει «έξω από αυτά» (δυστυχώς μόνο μεταφορικά). Στα τηλεπαιχνίδια όμως επικρατεί μια άλλη λογική. Οι υπεύθυνοι του παιχνιδιού σε καλούν λέγοντάς σου ότι κληρώθηκες μεταξύ Χ ατόμων για να παίξεις. Φθάνεις στο στούντιο με την πεποίθηση ότι θα κερδίσεις αν όχι το πρώτο δώρο, κάποια αλλά μικρότερης αξίας, όταν ξαφνικά σου ανακοινώνουν ότι θα γίνει ξανά κλήρωση που θα κρίνει τους παίκτες. Και αντί να βρεθείς στο επίκεντρο του παιχνιδιού, κάθεσαι νωχελικά στην εξέδρα χτυπώντας ρυθμικά παλαμάκια.

Λεξιλόγιο για τηλεμανιακούς

Auto cue: ένας ημιπερατός καθρέπτης σε γωνία μπροστά από τον φακό της κάμερας. Ενα μόνιτορ μεταφέρει το κείμενο μέσω του καθρέπτη μπροστά στον φακό και ενώ ο παρουσιαστής διαβάζει το κείμενο λόγω του ημιπερατού καθρέπτη, η κάμερα τον καταγράφει.

Κοντρόλ ρουμ: ο πύργος ελέγχου ενός τηλεοπτικού καναλιού.

Σούπερ: ο υπότιτλος όταν κάποιο πρόσωπο κάνει την εμφάνισή του στο «γυαλί» (π.χ. Γιώργος Ταδόπουλος – αυτόπτης μάρτυρας).

Ανιματέρ: η ψυχή της κερκίδας σε ψυχαγωγικές εκπομπές και τηλεπαιχνίδια. Ο άνθρωπος που «κινεί» τα χέρια του εκάστοτε κοινού.