Κατασκηνώνοντας στην Κρουαζέτ

«Πόση ώρα κάθεστε εδώ;» ρωτώ τον ηλικιωμένο κύριο με το ξεφτισμένο μπλε τζόκεϊ καπέλο που παρατηρώ από το μεσημέρι να κάθεται στη σεζλόνγκ του, κάτω από μια μικρή τέντα που τον προστατεύει από τον ισχυρό ήλιο της Κυανής Ακτής. Είναι Τρίτη απόγευμα και το «εδώ» είναι η είσοδος της αίθουσας Lumiere, στην καρδιά του Φεστιβάλ των Καννών, όπου φιλοξενούνται οι επίσημες προβολές. Εκεί που σε λίγο θα αρχίσουν να περπατούν πάνω στο φανταχτερό κόκκινο χαλί, αστράφτοντας από τα κοσμήματα της χορηγού Chopard, μερικοί από τους λαμπρότερους αστέρες του κινηματογράφου, από την πρόεδρο της κριτικής επιτροπής, αυστραλή ηθοποιό Κέιτ Μπλάνσετ μέχρι την Κρίστεν Στιούαρτ, τον Χαβιέρ Μπαρδέμ, την Πενέλοπε Κρουθ, την Τζουλιάν Μουρ και τον Μάρτιν Σκορσέζε, έτσι για να αναφερθούν μερικοί.

«Μα από το πρωί φυσικά!» είναι η απάντηση του κυρίου που μασουλά ένα σάντουιτς, το κολατσιό της «βάρδιας» του. Και βέβαια δεν είναι ο μόνος. Οι ακούραστοι φανατικοί του Φεστιβάλ των Καννών, που στην κυριολεξία κατασκηνώνουν έξω από τη Lumiere για να «είναι εκεί» την ώρα που οι καλλιτέχνες ανεβαίνουν τα σκαλιά, αποτελεί μέρος από τη γοητεία αλλά και την ψυχή του σημαντικότερου φεστιβάλ στον πλανήτη που εφέτος γίνεται 71 ετών. Οσο περίπου έκανα τον παραπάνω κύριο με το μπλε τζόκεϊ…

Βρίσκεται στην Κρουαζέτ και περιμένεις στην ουρά για να μπεις στο Palais, κάτι πολύ χρονοβόρο πλέον με τα υψηλότατα μέτρα ασφαλείας και τις απίστευτες ουρές που δημιουργούνται στις «αψίδες» των scanning. Koιτάζεις ψηλά και βλέπεις τον Ζαν-Πολ Μπελμοντό και την Αννα Καρίνα, νεότατους και γοητευτικούς, να φιλιούνται καθισμένοι σε διαφορετικά βολάν αυτοκινήτων, το ένα μπλε, το άλλο κόκκινο. Ενα στιγμιότυπο από τον «Τρελό Πιερό» του Ζαν-Λικ Γκοντάρ κοσμεί την εφετινή επίσημη αφίσα του φεστιβάλ που, μεγεθυσμένη σε τεράστιες διαστάσεις, καλύπτει τις προσόψεις των Palais, Lumiere και της αίθουσας Debussy. Μια νοσταλγική επιστροφή στη δεκαετία του 1960, τότε που το σινεμά άλλαζε για πάντα.

Μια αίσθηση ρετρό τη νιώθεις γενικότερα εφέτος. Ακόμα και η τελετή έναρξης, λίγο πριν από την παγκόσμια πρεμιέρα της ισπανόφωνης ταινίας του Ασγκάρ Φαραντί «Todos lo saben» («Ολοι γνωρίζουν») με τους Μπαρδέμ και Κρουθ, είχε μια κάπως παλιομοδίτικη αλλά σίγουρα συγκινητική αύρα παρελθόντος. Ο οικοδεσπότης, ο γάλλος κωμικός Εντουάρ Μπαέρ, υμνούσε το μεγαλείο του σινεμά, των καλλιτεχνών και του Φεστιβάλ Καννών τραγουδώντας σαν ένας άλλος Σερζ Γκενσμπούρ μια παρλάτα συνοδεία πιάνου. Λίγο αργότερα η Ζιλιέτ Αρμανέ ανέβηκε στη σκηνή για να τραγουδήσει τη γαλλική εκδοχή του «Windmills of your mind» του Μισέλ Λεγκράν –το βασικό τραγούδι της ταινίας «Υπόθεση Τόμας Κράουν»· άλλη μια επιτυχία της δεκαετίας του ’60. Ακόμα και το γεγονός ότι στα 88 του ο Ζαν-Λικ Γκοντάρ, ένας από τους πρωτεργάτες του γαλλικού Νέου Κύματος, συμμετέχει εντός διαγωνισμού με μια νέα ταινία του, το «Livre d’ images» («Το βιβλίο των εικόνων»), κάτι θα πρέπει να σημαίνει για το φεστιβάλ και την ιστορία του, έστω και αν όλα δείχνουν ότι ο ελβετός σκηνοθέτης δεν θα δώσει, όπως εξάλλου συνηθίζει να κάνει, το «παρών».

Εν τω μεταξύ, η «διαμάχη» ανάμεσα στο Netflix, την οπτικοακουστική πλατφόρμα όπου όλα δείχνουν ότι βρίσκεται το μέλλον και του κινηματογράφου, και στο Φεστιβάλ των Καννών, που επιμένει να ακολουθεί παραδοσιακούς κανόνες, συνεχίζεται. Πέρυσι ο καλλιτεχνικός διευθυντής του φεστιβάλ Τιερί Φρεμό είχε συμπεριλάβει στο επίσημο πρόγραμμα της διοργάνωσης δύο παραγωγές του Netflix και το θέμα είχε προκαλέσει θόρυβο, κυρίως από τις διαμαρτυρίες των αιθουσαρχών. Εφέτος δεν υπάρχει καμία ταινία του Netflix στις Κάννες, την ώρα που αυτή η πλατφόρμα έχει μπει στα σπίτια εκατομμυρίων θεατών στον πλανήτη (μετράει περίπου 125 εκατομμύρια συνδρομητές) και όλοι συζητούν για τις παραγωγές του. Το ποιος έχει ανάγκη ποιον βέβαια, το Φεστιβάλ των Καννών το Netflix ή το αντίθετο, δεν είναι και τόσο ξεκάθαρο, όμως ύστερα από περσινή απόφαση στις Κάννες θα προβάλλονται μόνο ταινίες που προορίζονται για κινηματογραφική διανομή στην αίθουσα. Υπάρχει εξάλλου νόμος στη Γαλλία που δεν επιτρέπει το streaming των ταινιών αν δεν περάσει πρώτα το αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα των τριών χρόνων. Ολα αυτά βεβαίως δεν σημαίνουν τίποτε για τον Τεντ Σαράντος του Netflix, που άφησε να γίνει ξεκάθαρο ότι ο ψηφιακός τιτάνας δεν πρόκειται να ξαναφέρει καμία παραγωγή του στο Φεστιβάλ των Καννών. Κατά συνέπεια, παραγωγές του Netflix που ταίριαζαν στο Φεστιβάλ Καννών, όπως η «Roma» του Αλφόνσο Κουαρόν και η «Norway» του Πολ Γκρίνγκρας.

Γιατί, όπως πολύ σωστά το τοποθέτησε ένας αμερικανός έμπειρος πωλητής ταινιών, «όλα είναι θέμα απόφασης. Αποφασίζεις υπέρ της μεγάλης οθόνης ή υπέρ του μεγάλου κοινού; Στις περισσότερες περιπτώσεις το κοινό που θα παρακολουθήσει μια ταινία του Netflix στη μικρή οθόνη ή στην ταμπλέτα του είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από εκείνο που θα την παρακολουθήσει στην αίθουσα μέσω της παραδοσιακής διανομής». Και είναι πέρα για πέρα αλήθεια.

Οι Κάννες ανέκαθεν ξεχώριζαν και ως φεστιβάλ με πολιτικό χαρακτήρα. Εντονος είναι και εφέτος, που κλείνουν 50 έτη από τη χρονιά που το φεστιβάλ διεκόπη λόγω της εξέγερσης των φοιτητών στη Γαλλία. Ο χαρακτήρας αυτός είναι εμφανής στο περιεχόμενο ταινιών –και όχι μόνο. Η ταινία του Στεφάν Μπριζέ, για παράδειγμα, που διαγωνίζεται για τον Χρυσό Φοίνικα, καταγράφει τις γεμάτες ένταση διαμάχες ανάμεσα σε έναν παθιασμένο συνδικαλιστή (Βενσάν Λιντόν) με τους εκπροσώπους του εργοστασίου όπου εργάζεται και πρόκειται να κλείσει. Ακόμα, δεν είναι τυχαία η επιλογή των ταινιών «Καλοκαίρι» και «Τρία πρόσωπα», επίσης στο επίσημο πρόγραμμα. Οι σκηνοθέτες τους, ο Ρώσος Κίριλ Σερεμπρένικοφ του «Καλοκαιριού» και ο Ιρανός Τζαφάρ Παναχί των «Τριών προσώπων», για διαφορετικούς λόγους ο καθένας, δεν μπορούν να φύγουν από τη χώρα τους. Ο μεν Σερεμπρένικοφ που συνελήφθη τον περασμένο Αύγουστο κρατείται σε κατ’ οίκον περιορισμό στη Μόσχα, καθότι θεωρείται ύποπτος για υπεξαίρεση δημόσιου χρήματος σε μια υπόθεση που έχει διχάσει τη Ρωσία. Οσο για τον Παναχί, είναι γνωστό ότι έχει καταδικαστεί από το ιρανικό καθεστώς σε 20 χρόνια στέρησης εξόδου από την πατρίδα του, ενώ παράλληλα του απαγορεύτηκε να σκηνοθετεί, κάτι που προφανώς δεν τηρεί. Από μόνοι τους λοιπόν οι δύο δημιουργοί είναι «θέμα» και φυσικά το Φεστιβάλ των Καννών το εκμεταλλεύεται με τον καλύτερο τρόπο προς όφελός του.