Street art: Ο μεγάλος περίπατος της πόλης

Μοιάζει με ξεπεσμένη αριστοκράτισσα. Παραμελημένη, απαξιωμένη, αφημένη στη λήθη του χρόνου και των ανθρώπων. Και όμως, πίσω από την απεριποίητη όψη της μπορεί ακόμη να διακρίνει κανείς εκλάμψεις της αλλοτινής ομορφιάς της. Ναι, η Αθήνα είναι μια πόλη που κατά κύριο λόγο μάς πληγώνει. Ομως, την ίδια στιγμή μάς επιφυλάσσει απρόσμενες εκπλήξεις. Δεν είναι μόνο η Πλάκα, το Μοναστηράκι και τα Αναφιώτικα. Οι Αθηναίοι στα χρόνια της κρίσης προσπαθούν να επαναπροσδιορίσουν τη σχέση με την πόλη τους και να περιηγηθούν ως ταξιδιώτες σε αυτήν. Σχεδόν κάθε εβδομάδα όλo και κάποια ξενάγηση λαμβάνει χώρα (δωρεάν ή μη), και έτσι βλέπεις ανθρώπους να περπατούν στους δρόμους της, ακολουθώντας πιστά έναν ξεναγό ή κρατώντας έναν μικρό οδηγό πόλης ανά χείρας.

Γιατί η Αθήνα δεν έχει μόνο ένα πρόσωπο. Εχει πολλά. Είναι η Αθήνα των περιηγητών, είναι η Αθήνα του μοντερνισμού και των νεοκλασικών της Κυψέλης, αλλά και η Αθήνα μιας δυναμικής σκηνής street art. Μια Αθήνα που η εφημερίδα «Guardian» πριν από μερικά χρόνια δεν δίστασε να χαρακτηρίσει ως «μια νέα Μέκκα για τους καλλιτέχνες του δρόμου». «Το Βήμα» βγήκε περίπατο και χαρτογράφησε μερικές από τις ωραιότερες διαδρομές μέσα από μια σειρά αξιόλογων πρωτοβουλιών.

Τα OpenWalkAthensτων Αtenistas με τις απρόσμενες θεματικές τους αποτελούν πλέον θεσμό για την πόλη. Οπως εξηγεί στο «Βήμα» ο Τάσος Χαλκιόπουλος, ένας εκ των ιδρυτών της ομάδας, οι ανοιχτοί αυτοί περίπατοι έχουν σκοπό να ρίξουν φως σε άγνωστες πτυχές της Αθήνας και των ανθρώπων της. «Να γνωρίσουμε δηλαδή σημεία της πόλης από μέσα. Σημεία που τα βλέπουμε και τα προσπερνάμε αδιάφορα, χωρίς να έχουμε γνώσητης ιστορίας που κρύβουν» αναφέρει. Ολα ξεκίνησαν πριν από τέσσερα χρόνια. Ο πρώτος περίπατος ήταν μια βόλτα σε μικρές βιομηχανίες, χαρτογραφώντας επαγγέλματα που σιγά-σιγά εξαφανίζονται. Ακολούθησαν γαστρονομικές περιηγήσεις, ενώ οι τελευταίες βόλτες φαίνεται να εξερευνούν κυρίως το κέντρο της Αθήνας. Η συμμετοχή στους περιπάτους είναι δωρεάν και η ανταπόκριση του κοινού είναι τεράστια, φτάνοντας ακόμη και τα 10.000 άτομα σε κάποιες βόλτες. Οι συμμετέχοντες παραλαμβάνουν αρχικά τον χάρτη τους. Εκεί σημειώνονται αναλυτικά όλοι οι σταθμοί του περιπάτου με αναλυτικές πληροφορίες για την ιστορία του κάθε σημείου. Κάπως έτσι λοιπόν, μεταξύ άλλων, οι Αθηναίοι ανακάλυψαν το άγνωστο Παγκράτι της οδού Κωνσταντίνου Μάνου 3, εκεί που ο Μάνος Χατζιδάκις έζησε τα πιο δημιουργικά χρόνια του, αλλά και του Μαγεμένου Αυλού της οδού Αμύντα 4, του ιστορικού αυτού εστιατορίου στο οποίο δείπνησαν από τον Xατζιδάκι και τον Χορν μέχρι τον Ελύτη και τη Βουγιουκλάκη. Περιηγήθηκαν στους Αμπελοκήπους των Προσφυγικών Πολυκατοικιών της λεωφόρου Αλεξάνδρας και των άλλων ιστορικών σημείων. Γνώρισαν την Πλατεία Αμερικής και τα πέριξ της, όπως την οικία της Λέλας Καραγιάννη (Λ. Καραγιάννη 1 & Σταυροπούλου) αλλά και τον Πύργο Τυπάλδου με το νεογοτθικό στυλ του (Θήρας 54). Περπάτησαν στη Βυζαντινή Αθήνα των ναών και γνώρισαν την αρχιτεκτονική του Κολωνακίου. Και αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους θεματικούς περιπάτους. Το σημαντικότερο; Στη σελίδα τους οι Αtenistas (atenistas.org) έχουν αναρτήσει τους αναλυτικούς χάρτες που δημιούργησαν για τους περιπάτους τους. Ετσι, μπορείτε να τους εκτυπώσετε και να ξεκινήσετε τη δική σας εξερεύνηση, όποτε το επιθυμείτε.

Τα κυπαρίσσια και τα πεύκα ρίχνουν βαριά τη σκιά τους στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών. Περπατώντας ανακαλείς μνήμες και πρόσωπα από τα βιβλία της Ιστορίας. Αβέρωφ, Τρικούπης, Κοραής. Σταματάς στο άγαλμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη. «Σιγά, διαβάτη, εδώ κοιμάται ο γέρος του Μοριά, τον ύπνο του μη του ταράξεις». Αντικρίζεις τη γειτονιά των ηθοποιών, το άγαλμα της Μαρίκας Κοτοπούλη. Συνεχίζεις, προχωράς προς το βάθος. Τα ονόματα εδώ σου είναι άγνωστα, ωστόσο τα μεγαλοπρεπή αγάλματα, αριστουργήματα της νεοελληνικής γλυπτικής, δεν σταματούν να εμφανίζονται. Ναι, το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών έχει δίκαια χαρακτηριστεί από πολλούς ως η μεγαλύτερη υπαίθρια γλυπτοθήκη της Ελλάδας. Μάλιστα, ήδη από το 1852 το περιοδικό «Πανδώρα» το περιελάμβανε ανάμεσα στα νεότερα αξιοθέατα της πόλης. Το βιβλίο «Το Α’ Κοιμητήριο της Αθήνας: Οδηγός των μνημείων και της ιστορίας του» (εκδ. Ολκός) μπορεί να σας βοηθήσει να οργανώσετε τον περίπατό σας εκεί.

H ομάδα των Αlternative Tours of Athens (www.atathens.org) δημιουργήθηκε πριν από πέντε χρόνια και μεταξύ πολλών ακόμη δραστηριοτήτων πραγματοποιεί θεματικές βόλτες στην Αθήνα για ξένους τουρίστες αλλά και ντόπιους. Μερικές από τις περιηγήσεις προσφέρονται δωρεάν, ενώ για άλλες υπάρχει αντίτιμο για τους συμμετέχοντες. Από τις πιο ενδιαφέρουσες βόλτες τους είναι η περιήγηση σε έργα street art με σταθμούς τα Εξάρχεια, τη γειτονιά του Ψυρρή –ειδικά το τετράγωνο που σχηματίζουν οι οδοί Ευμορφόπουλου, Επίκουρου, Σαρρή και Σαχτούρη αποτελεί το ελληνικό «hall of fame» της τέχνης του δρόμου –αλλά και σε Μεταξουργείο και Γκάζι. Ακόμη, το πρόγραμμα περιλαμβάνει αρκετές ενδιαφέρουσες θεματικές αρχιτεκτονικές περιηγήσεις, αλλά και εξερεύνηση της Αθήνας του art and design μέσα από επισκέψεις σε γκαλερί, στούντιο και εργαστήρια του κέντρου. Οσοι αγαπούν τώρα τις ορθοπεταλιές η ποδηλατική βόλτα μέχρι το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος και τη Μαρίνα Φλοίσβου θα τους αποζημιώσει.

Στο ίδιο πνεύμα και η ομάδα του Big Olive (bigolive.org) εξερευνά το κλεινόν άστυ μέσα από αρχιτεκτονικούς και ιστορικούς περιπάτους, αλλά και ξεναγήσεις στη street art σκηνή της Αθήνας έναντι εισιτηρίου. Ιδιαίτερα ξεχωρίζει η βόλτα στην Αθήνα των Ευρωπαίων Περιηγητών. Σκοπός της;Να καταδείξει την προσπάθεια της «άναρχης» πόλης μετά την Επανάσταση να αναδυθεί σε μια νέα ευρωπαϊκή πρωτεύουσα. Ρομαντικά ποιήματα του Λόρδου Βύρωνα αλλά και αναμνήσεις του Χανς Κρίστιαν Αντερσεν από την Αθήνα του Οθωνα ανασυνθέτουν την τοπογραφία της πόλης με στάσεις όπως στην οδό Αιόλου: τον πρώτο δρόμο της Αθήνας που μαρτυρεί την προσπάθεια μεταβολής της σε μια πρωτεύουσα δυτικών προδιαγραφών. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο περίπατος «Αστικές Μεταλλάξεις» που ακολουθεί τις ζυμώσεις και τις μεταμορφώσεις των περιοχών του Κεραμεικού, του Μεταξουργείου και του Ψυρρή, παρακολουθώντας κυρίως τον σταδιακό εκτοπισμό του δευτερογενούς τομέα. Τέλος, ο περίπατος της Αθήνας του Μοντερνισμού, στις περιοχές των Εξαρχείων, της Νεάπολης και του Κολωνακίου, μας γνωρίζει κτίρια όπως η πολυκατοικία Λογοθετόπουλου επί της οδού Μπουμπουλίνας, αλλά και τη θρυλική Μπλε Πολυκατοικία των Εξαρχείων, από την οποία πέρασαν μεταξύ άλλων ο Λεωνίδας Κύρκος, ο Φρέντυ Γερμανός, η Λιλή Ζωγράφου, ο Δημήτρης Χορν, αλλά και η Κατίνα Παξινού με τον Αλέξη Μινωτή.