Μίκης Θεοδωράκης: Ο Κρητικός, ο Ελληνας, ο οικουμενικός

Η Συμφωνική Ορχήστρα και τα Μπαλέτα της Οπερας του Κιέβου τιμούν τον Μίκη Θεοδωράκη. Τη βραδιά της 4ης Δεκεμβρίου, στο Παλλάς, θα παρουσιαστούν έργα του συνθέτη εμπνευσμένα από την Κρήτη και την ελληνική θάλασσα: τα πρώτα «Παιδικά τραγούδια» του 1937, το «Κρητικό κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα» σε πρώτη εκτέλεση, ο κύκλος τραγουδιών «Αρχιπέλαγος» και σκηνές από το μπαλέτο «Αλέξης Ζορμπάς».

Τα έργα αυτά αποτελούν μέρος του ενιαίου «Μουσικού σύμπαντος» του Μίκη Θεοδωράκη –όρος τον οποίο ο ίδιος έχει δώσει στο σύνολο του έργου του αποτυπώνοντάς το σε έναν χειρόγραφο χάρτη με τίτλο «Το μουσικό μου σύμπαν».

Τα έργα που επιλέχθηκαν να παρουσιαστούν συνδέονται θεματικά, διαμορφώνοντας έναν από τους σημαντικότερους «μουσικούς του γαλαξίες», αυτόν με επίκεντρο την πατρίδα του Κρήτη.

Αυτόν τον μουσικό χάρτη με όλα τα έργα μελέτησε για 20 χρόνια η Τατιάνα Παπαγεωργίου, πιανίστρια και ακαδημαϊκή μουσικολόγος, σε στενή συνεργασία με τον συνθέτη. Η Τατιάνα Παπαγεωργίου παρουσιάζει, για πρώτη φορά στο κοινό, το χαμένο εδώ και μισό αιώνα «Κρητικό κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα» του Μίκη Θεοδωράκη με τη Συμφωνική Ορχήστρα της Εθνικής Οπερας του Κιέβου υπό τη διεύθυνση του Oleksiy Baklan.

Η στο α’ μέρος θα κλείσει με μελωδίες από τον κύκλο τραγουδιών «Αρχιπέλαγος» που πρώτη ερμήνευσε και ηχογράφησε το 1960 η Μαίρη Λίντα. Την ερμηνεύτρια συνοδεύει η Παιδική και Μεικτή Χορωδία του Ωδείου Kodály την οποία διευθύνει ο μαέστρος Μιχάλης Πατσέας. Στο β’ μέρος παρουσιάζονται αποσπάσματα από το μπαλέτο «Αλέξης Ζορμπάς» από τη Συμφωνική Ορχήστρα, με 100 άτομα χορωδίας και τους σολίστ των Μπαλέτων της Οπερας του Κιέβου. Αντίστοιχη βραδιά είχε πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο –για την επέτειο του Οχι –στην Οδησσό. Και οι δύο βραδιές σε Οδησσό και Αθήνα αποτελούν χορηγία του Ιδρύματος Μπούμπουρα.

Η προετοιμασία της βραδιάς της 4ης Δεκεμβρίου, όπως είναι προφανές, δεν αφήνει αδιάφορο τον συνθέτη. Πρόβες στην οικία του, μελέτη στο laptop, ο Μίκης Θεοδωράκης παραμένει ενεργός και παρών. Αλλωστε είναι έτοιμος να βάλει την υπογραφή του σε νέο κύκλο τραγουδιών που θα ερμηνεύσει η Μαίρη Λίντα.

«Είναι πολύ συγκινητικό να συναντιόμαστε 50 και πλέον χρόνια μετά για να ξαναπαρουσιάσουμε τον κύκλο τραγουδιών «Αρχιπέλαγος»» είπε ο Μίκης Θεοδωράκης απευθυνόμενος στη Μαίρη Λίντα κατά τη διάρκεια της πρόβας τους για τη συναυλία. Να σημειώσουμε ότι το «Αρχιπέλαγος» γράφτηκε από τον συνθέτη το 1959, με πρώτους ερμηνευτές τη Μαίρη Λίντα και τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, σε ποίηση Δημήτρη Χριστοδούλου, Νίκου Γκάτσου, του ίδιου του συνθέτη, του Οδυσσέα Ελύτη, του Γιάννη Θεοδωράκη και του Πάνου Κοκκινόπουλου. Κατά τη διάρκεια της πρόβας η Μαίρη Λίντα ερμήνευσε τραγούδια όπως τα «Σε πότισα ροδόσταμο», «Μυρτιά», «Ροδιά τετράκλωνη» κ.ά.

Συνθέτης και ερμηνεύτρια θυμήθηκαν τα παλιά και τις στιγμές της πρώτης ηχογράφησης στο στούντιο με τον Μανώλη Χιώτη που έπαιζε μπουζούκι. Από τις πιο όμορφες αναμνήσεις του, όπως επεσήμανε ο συνθέτης. Ανάμεσα σε άλλα ο Μίκης Θεοδωράκης θυμήθηκε και πώς γεννήθηκε το τραγούδι «Σε πότισα ροδόσταμο», τους στίχους του οποίου (Νίκος Γκάτσος) είχε σημειώσει σε ένα σημειωματάριό του. Κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού που έκαναν μαζί με τη Λίντα και τον Χιώτη, όταν κατέβαιναν για πρωινό στο ξενοδοχείο, τότε μπήκαν και οι βάσεις για τη μελοποίηση και τη μετέπειτα ηχογράφηση του τραγουδιού με τη Μαίρη Λίντα.

Η Μαίρη Λίντα, μιλώντας στο «Βήμα της Κυριακής», δεν μπορούσε παρά να σταθεί όχι μόνο στη συνεργασία της με τον Μίκη Θεοδωράκη την καλλιτεχνική, αλλά στην ανθρώπινη πλευρά αυτής της σχέσης. «Οταν τότε μου ζητήθηκε να συνεργαστώ με τον Μίκη πετούσα στα σύννεφα, όπως και τώρα. Τρελάθηκα από τη χαρά μου. Η συνεργασία μας ήταν ένα παιχνίδι, ένα γλέντι. Ο Μίκης είναι μοναδικός. Αποτελεί μεγάλο κεφάλαιο για την Ελλάδα και όχι μόνο για τη μουσική και τα τραγούδια του». Η Μαίρη Λίντα μιλά με αγάπη, σχεδόν ερωτικά για τον συνθέτη. «Ολα αυτά τα χρόνια υπάρχει αγάπη, φιλία και σεβασμός μεταξύ μας». Οσον αφορά τη συναυλία της Δευτέρας, η Μαίρη Λίντα κάλεσε τον κόσμο να δώσει το «παρών». «Θα περάσουμε όμοραφα. Θα θυμηθούμε μεγάλα τραγούδια και μέσω αυτών και τον Μανώλη Χιώτη. Θέλω ο κόσμος να φύγει χαρούμενος από αυτή τη βραδιά».

Πρόκειται για έργο που ο συνθέτης έγραψε το 1951, όταν βρισκόταν στα Χανιά, το οποίο στη συνέχεια χάθηκε και η Τατιάνα Παπαγεωργίου έφερε στο φως ύστερα από διδακτορική έρευνα που έκανε σε βρετανικό πανεπιστήμιο. «Η Κρήτη ήταν λυτρωτικός τόπος τότε για μένα» σημείωσε ο συνθέτης, ο οποίος επέλεξε να πάει στα Χανιά μετά την αποφυλάκισή του από τη Μακρόνησο και όσα δεινά έζησε εκεί. «Επίσης αποτελεί μεγάλη πηγή έμπνευσης για το έργο του. Εκείνο το διάστημα έγραψε πολλά έργα για συμφωνικές ορχήστρες και κλασικά σχήματα που είχαν οδηγό έμπνευσής τους την Κρήτη» επεσήμανε η Τατιάνα Παπαγεωργίου. «Η Κρήτη με τους ατσάλινους ρυθμούς της κουβαλάει την ηρωική ιστορία και τους αγώνες των Ελλήνων» όπως σημειώνει ο ίδιος ο συνθέτης και συμβολίζει στη μουσική του τον δυναμισμό και την αισιοδοξία.