Η σχέση κινηματογράφου – λογοτεχνίας δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, επικεντρωμένη όμως σε βαλκανικές κινηματογραφικές μεταφορές έργων της βαλκανικής λογοτεχνίας, προκαλεί, αν μη τι άλλο την περιέργεια. Αυτός είναι ο σκελετός του καθώς φαίνεται άκρως ενδιαφέροντος αφιερώματος που διοργανώνει εφέτος το 58ο φεστιβάλ κινηματογράφου Θεσσαλονίκης (2 – 12 Νοεμβρίου), που ως γνωστόν αγαπά και υπερασπίζεται τα κινηματογραφικά Βαλκάνια με ιδέες που ανήκουν κατά βάση στον έμπειρο διευθυντή του προγράμματος Ματιές στα Βαλκάνια, Δημήτρη Κερκινό.

Αναλυτικά οι ταινίες

«Χορός στη βροχή» του Μποστιάν Χλάντνικ (1961, Γιουγκοσλαβία/Σλοβενία) – από το μυθιστόρημα Μαύρες μέρες, άσπρη μέρα του Ντομινίκ Σμόλε. Σκιές επιρροής από τη γαλλική νουβέλ βαγκ σε μια ιστορία έρωτα, μέθης και παρακμής.

«Το κέρατο της κατσίκας» του Μετόντι Αντόνοφ (1972, Βουλγαρία) – από τη συλλογή Άγριες ιστορίες του Νικολάι Χαΐτοφ. Βουκολικό γουέστερν για μια ανελέητη ιστορία εκδίκησης τον 17ο αιώνα.

«Άνυδρο καλοκαίρι» του Μετίν Ερκσάν (1964, Τουρκία) – από την ομότιτλη συλλογή διηγημάτων του Νετζάτι Τζουμαλί. Μάνος Χατζιδάκις στην μουσική, μια ταινία – ορόσημο στο τούρκικο σινεμά όπου ένας διαβολικός γαιοκτήμονας στέλνει άδικα τον αδελφό του στη φυλακή, αποπλανά τη νύφη του και κόβει το νερό στην περιοχή.

«Ο κλέφτης των ροδάκινων» του Βάλο Ράντεφ (1964, Βουλγαρία) – από το ομότιτλο διήγημα του Εμιλιάν Στάνεφ. Με φόντο τον Μεγάλο Πόλεμο, ένας καταδικασμένος έρωτας ανάμεσα σε έναν αιχμάλωτο πολέμου και τη νεαρή σύζυγο του διοικητή του στρατοπέδου.

«Η αθωότητα των αναμνήσεων» του Γκραντ Τζι (2015, Ηνωμένο Βασίλειο-Ιρλανδία-Ιταλία) – από το βιβλίο Μουσείο της αθωότητας του Ορχάν Παμούκ. Ντοκιμαντέρ του βρετανού Γκραντ Τζι μας ξεναγεί στον κόσμο του Μουσείου της αθωότητας, που ίδρυσε στην Κωνσταντινούπολη ο νομπελίστας Ορχάν Παμούκ.

«Τρία» του Αλεξάνταρ Πέτροβιτς (1965, Γιουγκοσλαβία/Σερβία) – από τη συλλογή διηγημάτων Η φτέρη και η φωτιά του Αντόνιχε Ισάκοβιτς. Αντιπολεμική ταινία για το επιμύθιο του πολέμου και τα ανεπανόρθωτα τραύματα που προκαλεί.

Στιγμιότυπο από την ταινία «Τρία» του Αλεξάνταρ Πέτροβιτς

«Η σημύδα» του Άντε Μπάμπαγια (1967, Γιουγκοσλαβία/Κροατία) – από το ομότιτλο διήγημα του Σλάβο Κόλαρ. Μόνον ο θάνατος της γυναίκας θα φέρει στο σημείο τον σύζυγό της να νιώσει την απώλειά της.

«Η επιστροφή του νεκρού στρατού» του Ντίμιτερ Αναγνόστι (1989, Αλβανία) – από το βιβλίο Ο στρατηγός της νεκρής στρατιάς του Ισμαήλ Κανταρέ. Ένα αντιπολεμικό αριστούργημα που έχει μεταφερθεί πολλές φορές στο σινεμά.

«Πέτρινος γάμος» των Μιρτσέα Βερόιου και Νταν Πίτσα (1972, Ρουμανία) – από διηγήματα του Ίον Αγκαρμπιτσεάνου. Δυο οπτικά εκθαμβωτικές σπαρακτικές ιστορίες. Στην πρώτη μια μάνα ξεπουλά ό,τι έχει για να ντύσει νύφη τη νεκρή κόρη της και στη δεύτερη μια νύφη αναγκάζεται σε γάμο από υποχρέωση και το σκάει με έναν περιπλανώμενο μουσικό, προκαλώντας τον θάνατο ενός αθώου.



«Πέτρινος γάμος» των Μιρτσέα Βερόιου και Νταν Πίτσα

«Οικογένεια Μορομέτε» του Στέρε Γκούλεα (1987, Ρουμανία) – από το ομότιτλο μυθιστόρημα του Μαρίν Πρέντα. Πριν το ξέσπασμα του Β΄ΠΠ και την έλευση του κομμουνισμού, η αγροτική τάξη πεθαίνει. Το χρονικό αλλαγών που συντάραξαν την Ιστορία, μέσα από τα μάτια μιας οικογένειας που διαλύεται.

«Ο επαγγελματίας» του Ντούσαν Κοβάσεβιτς (2003, Σερβία και Μαυροβούνιο) – από το ομότιτλο θεατρικό έργο του. Μετά την πτώση του Μιλόσεβιτς, ένας πρώην μυστικός αστυνομικός συναντά τον άνδρα που παρακολουθούσε επί χρόνια, έναν αντιστασιακό που κατέληξε να γίνει ό,τι απαρνιόταν: ένα γρανάζι του συστήματος.

Σε ότι αφορά το υπόλοιπο Βαλκανικό πρόγραμμα στην σχετική ανακοίνωση του φεστιβάλ διαβάζουμε για «Θαυματουργά κέικ με μαριχουάνα, δέκα μικρούς νέγρους αλά βαλκανικά, φρικαλεότητες του πολέμου και γκέι έρωτες που αψηφούν τα ταμπού». Ταινίες οι οποίες αγγίζουν όλα σχεδόν τα είδη: επιστημονική φαντασία, πολιτικό δράμα, «μαύρη» κωμωδία.

Ανάμεσά τους θα βρούμε τον «Σπόρο» πρώτη αγγλόφωνη ταινία του Σεμίχ Καπλάνογλου, ένα φιλμ επιστημονικής φαντασίας με πρωταγωνιστή τον Ζαν Μαρκ Μπαρ (Απέραντο γαλάζιο), τη «Σύντομη εκδρομή» του Ιγκόρ Μπεζίνοβιτς, την Κροάτικη «απάντηση» στους «Δέκα μικρούς νέγρους» της Αγκαθα Κρίστι, το «Soldiers, a Story from Ferentari», τολμηρό ντεμπούτο της Ρουμάνας Ιβάνα Μλαντένοβιτς, την «μαύρη» κωμωδία «Μυστικό συστατικό» του Γκιόρτσε Σταβρέσκι (συμπαραγωγή ΠΓΔΜ-Ελλάδας), το ερωτικό «Ana, Mon Amour» του Ρουμάνου Κάλιν Πέτερ Νέτζερ, την «μαύρη» κωμωδία «Ρέκβιεμ για την κυρία Γ.» του Μπόγιαν Βούλετιτς, πρόταση της Σερβίας για το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, τον «Ανθρακωρύχο» της Χάνα Σλακ, την πρόταση της Σλοβενίας για το Όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, το «Τσάρλεστον» του Αντρέι Κρετσουλέσκου, ένα πιο ποπ δείγμα του σύγχρονου ρουμανικού σινεμά, το τρυφερό art house φιλμ «3/4» από τον Βούλγαρο ντοκιμαντερίστα Ίλιαν Μέτεφ και αρκετές μικρού μήκους ταινίες.