Ρομπέν Καμπιγιό: «Επιθετικός σημαίνει θετικός»

Στο τελευταίο Φεστιβάλ των Καννών υπήρξαν άνθρωποι που προτίμησαν να αποφύγουν την παρακολούθηση της γαλλικής ταινίας «120 χτύποι το λεπτό» του Ρομπέν Καμπιγιό αλλά από όσους τελικά την είδαν κανένας δεν έμεινε ασυγκίνητος. Δεν είναι δύσκολο να καταλάβεις το γιατί. Το «120 χτύποι το λεπτό» μεταφέρει τον θεατή στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και με ημιντοκιμαντερίστικο τρόπο καταγράφει τη δραστηριότητα της ομάδας νεαρών ακτιβιστών Act Up-Paris που έδωσε γενναίες μάχες υπέρ των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων και ιδιαίτερα των πασχόντων από AIDS. Ανάμεσα σε αυτούς τους νέους ήταν και ο ίδιος ο Καμπιγιό (55 χρόνων σήμερα) που θα εξελισσόταν σε εξαιρετικό σεναριογράφο κυρίως από τις συνεργασίες του με τον Λοράν Καντέ («Ελεύθερος ωραρίου», «Ανάμεσα στους τοίχους», «Ατελιέ»).

Οι «120 χτύποι το λεπτό», που έκαναν πρεμιέρα στο φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας παρόντος του σκηνοθέτη και από την ερχόμενη Πέμπτη θα προβάλλονται και εμπορικά στην Ελλάδα, είναι η τρίτη μεγάλου μήκους σκηνοθεσία του Καμπιγιό. Η ταινία, η οποία απέσπασε το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες (διά χειρός Πέδρο Αλμοδόβαρ), έχει σοβαρές πιθανότητες να φτάσει ως τα Οσκαρ.

«Υπήρχε αδιαφορία, και αδιαφορία σημαίνει κακή συνείδηση» μας είπε πριν από λίγες ημέρες τηλεφωνικώς από το Παρίσι ο Ρομπέν Καμπιγιό. «Δεν είχε δοθεί σημασία στο ότι κάποιοι άνθρωποι πέθαιναν. Αλλά το Act Up-Paris δημιουργήθηκε κυρίως επειδή όταν η επιδημία βρισκόταν σε πρωταρχικό στάδιο η παραπληροφόρηση ήταν τεράστια. Ο Τύπος παρουσίαζε τα θύματα ως τέρατα με τη βεβαιότητα ότι όλοι οι φορείς είναι καταδικασμένοι σε θάνατο. Ηταν πολύ σοβαρό ζήτημα και δεν υπήρχε καμία επικοινωνία με τον κόσμο για την ανάλογη προστασία από τη νόσο. Από τη μια, η αδιαφορία και, από την άλλη, οι εικόνες των ΜΜΕ μάς είχαν a priori καταδικάσει σε θάνατο από AIDS».

Η δράση του Act Up-Paris ήταν άμεση. Οι ακτιβιστές έμπαιναν ορμητικά μέσα σε πολιτικά γραφεία, σχολεία ή δημόσιες υπηρεσίες και τα έκαναν λίμπα, πολλές φορές με ανατριχιαστικές πράξεις, όπως πετώντας σακούλες με αίμα στους τοίχους. Κάποια στιγμή σκέπασαν τον οβελίσκο της πλατείας Κονκόρ με ένα τεράστιο προφυλακτικό. Ρωτώ τον Καμπιγιό αν μια τέτοιας μορφής επιθετικότητα θα μπορούσε να έχει πραγματικά αποτελέσματα. Με κοφτό τρόπο απαντά: «Ναι!». Και συνεχίζει: «Χωρίς να θέλω να συγκρίνω καταστάσεις, θα πω ότι στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όταν η γαλλική Αντίσταση έριχνε βόμβες κατά των Γερμανών σκότωνε και αθώους. Αλλά για μένα αν πετάξεις αίμα στον τοίχο δεν είναι πραγματική βία, είναι περισσότερο μια εικόνα βίας. Αυτή ήταν η πρόθεσή μας. Γιατί ήμασταν πια τόσο κουρασμένοι και αγανακτισμένοι με το να θεωρούμαστε οι καλοί γκέι-θύματα αυτής της αρρώστιας που αποφασίσαμε να γίνουμε τα κακά παιδιά της υπόθεσης. Και τελικά έφερε αποτέλεσμα. Επιθετικός σημαίνει θετικός! Διότι ήμασταν απολύτως νόμιμοι στη μάχη μας και πολύς κόσμος το κατάλαβε. Δεν μπορείς να φτάσεις στα άκρα αν δεν είσαι νόμιμος».

«Ο φόβος βέβαια εξακολουθεί να υπάρχει και σήμερα» λέει ο σκηνοθέτης. «Οι ομοφυλόφιλοι της γενιάς μου εξακολουθούν να ζουν με αυτόν, ακόμα και αν γνωρίζουν ότι είναι αρνητικοί στον ιό. Ισως να μην είναι ακριβώς το ίδιο όπως στα nineties, εφόσον η επιστήμη έχει προχωρήσει και η αντιμετώπιση είναι πιο σταθερή, όμως υπάρχει».

Μάλιστα, όταν άρχισε το κάστινγκ της ταινίας ο Καμπιγιό γνώρισε πολλούς νέους ομοφυλόφιλους και εκεί κατάλαβε ότι ενώ πολύς κόσμος φοβάται τον ιό του ΑΙDS δεν μιλάει ιδιαίτερα για αυτόν. «Θα έλεγα ότι είναι ένας νέος τρόπος άρνησης αυτής της ασθένειας». Ο Καμπιγιό θεωρεί ότι το AIDS έχει επηρεάσει τη ζωή πολλών ανθρώπων χωρίς απαραιτήτως να πάσχουν από την ασθένεια. Στις Κάννες υπήρξαν πολλοί άνθρωποι που μετά την προβολή των «120 χτύπων το λεπτό» τον πλησίασαν και του είπαν ότι είχαν χάσει συγγενείς από αυτή τη νόσο. «Εξεπλάγην πραγματικά από τον αριθμό των ανθρώπων που έχουν χαθεί, όμως όλοι αυτοί που με πλησίασαν να μου πουν τον πόνο τους ήταν κάπως απόμακροι από το πρόβλημα. Δεν ήθελαν να ξέρουν λεπτομέρειες γύρω από ένα θέμα που είχε επηρεάσει τόσο πολύ τη ζωή τους. Ισως η ταινία μου να είναι ένας τρόπος ώστε να πλησιάσουν πραγματικά το πρόβλημα».

Οσοι πάντως πιστεύουν ότι εν έτει 2017 μια ταινία για τη νόσο του AIDS είναι δύσκολο να υλοποιηθεί, ίσως εκπλαγούν μαθαίνοντας ότι ο Ρομπέν Καμπιγιό δεν κοπίασε καθόλου για να βρει τα χρήματα για τους «120 χτύπους το λεπτό». Η χρηματοδότηση της ταινίας υπήρξε πραγματικά εύκολη και για τον Καμπιγιό τρεις λόγοι συνέτρεξαν σε αυτό: Πρώτον, οι βασικοί υπεύθυνοι για τη χρηματοδότηση της ταινίας –είτε οι σπόνσορες είτε άνθρωποι της τηλεόρασης –ήταν 40-45 χρόνων και θυμούνταν πάρα πολύ καλά την Act Up-Paris. «Ενδιαφέρθηκαν να μάθουν πώς ακριβώς λειτουργούσε στο εσωτερικό της» μας λέει ο σκηνοθέτης. Ενας δεύτερος λόγος ήταν η απουσία γαλλικών ταινιών που ασχολούνται με την επιδημία του AIDS. Kαι ένας τρίτος, ίσως ο σημαντικότερος για τον σκηνοθέτη, ήταν το ότι οι αντιδράσεις στη Γαλλία κατά του γάμου των ομοφυλοφίλων είχαν κουράσει πάρα πολύ κόσμο. «Δυόμισι εκατομμύρια κόσμος κατέβηκε στους δρόμους για να διαμαρτυρηθεί κατά των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων και ο υπόλοιπος κόσμος νομίζω ότι είχε φτάσει στο αμήν με αυτή την κατάσταση» είπε. «Βλέπετε, η Γαλλία είναι λίγο δήθεν. Από τη μία, είναι η χώρα της μεγάλης επανάστασης για την αποκατάσταση της δημοκρατίας αλλά, από την άλλη, συμπεριφέρεται εντελώς αντιδημοκρατικά. Γιατί εκατομμύρια κόσμος στον δρόμο κατά των δικαιωμάτων των ομοφυλοφίλων σημαίνει ακριβώς αντιδημοκρατικότητα. Συνεπώς, αυτή η ταινία για κάποιους ήταν μια μορφή εκδίκησης εναντίον όλων αυτών των υποκριτών».