H Βανέσα Ρεντγκρέιβ δεν χρειάζεται συστάσεις. Εκτός από το ότι είναι η σημαντικότερη, ίσως, εν ζωή ηθοποιός του κόσμου, είναι συγχρόνως μια παθιασμένη ακτιβίστρια που από πολύ μικρή ηλικία μάχεται για έναν καλύτερο κόσμο, προκαλώντας πολύ συχνά έντονες αντιδράσεις όπως είχε συμβεί στην τελετή απονομής των Οσκαρ το 1978 όταν στον ευχαριστήριο λόγο της για το Οσκαρ Β’ γυναικείου ρόλου στην «Τζούλια» πήρε θέση υπέρ των Παλαιστινίων.
Το προσφυγικό ζήτημα για το οποίο ήρθε πριν από δύο χρόνια στην Ελλάδα και επισκέφθηκε όσα hot spots μπορούσε την έφερε για μια ακόμη φορά στην χώρα μας. Την Πέμπτη το απόγευμα στο ξενοδοχείο Park στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, η Β. Ρεντγκρέιβ παραχώρησε συνέντευξη Τύπου προσκεκλημένη του 23ου φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας το οποίο την Παρασκευή το βράδυ θα προβάλλει στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το σκηνοθετικό ντεμπούτο της, «Sea of sorrow», ένα ντοκιμαντέρ με το οποίο η Ρεντγκρέιβ μοιράζεται τις ανησυχίες της πάνω στο επίμαχο αυτό πρόβλημα των καιρών μας.
Για την έλευσή της στην Αθήνα μεσολάβησε η στενή φίλη της, ηθοποιός Μιμή Ντενίση, οι Γιατροί Χωρίς Σύνορα αλλά και η λιγότερο γνωστή οργάνωση Safe Passage. Μαζί της ήταν ο γιός της Κάρλο Νέρο, παραγωγός του «Sea of sorrow» αλλά και ο στενός φίλος της λόρδος Αλφρεντ Νταντς του κόμματος των Εργατικών ο οποίος δίνει επίσης σκληρές μάχες με τις εκάστοτε κυβερνήσεις του Ηνωμένου Βασιλείου για την προστασία των ανήλικων προσφύγων.
«Η δική μου ιστορία εξηγεί κάπως το γιατί έγινε αυτή η ταινία» είπε η Ρεντγκρέιβ για το «Sea of sorrow». Πράγματι. Ως παιδάκι η Ρεντγκρέιβ έζησε την εκκένωση του Λονδίνου στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Η Κυβέρνηση Τσόρτσιλ είχε καλέσει όλους τους πολίτες να μεταφέρουν τα παιδιά τους στην εξοχή και όσοι γονείς μπορούσαν το έκαναν φιλοξενώντας κι άλλα παιδιά. Οι αναμνήσεις της ηθοποιού αναμείχθηκαν με τους ήχους της προειδοποιητικής σειρήνας για τους βομβαρδισμούς τους οποίους και μιμήθηκε κατά την διάρκεια της συνέντευξης Τύπου προκαλώντας πάγωμα στην αίθουσα.
«Ημουν παιδί του πολέμου και μετά τον πόλεμο άκουσα στο ραδιόφωνο μια δραματοποίηση της διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου από τα Ηνωμένα Εθνη. Αν και δεν το ήξερα τότε αυτή η διακήρυξη ενέπνευσε τον Νέλσον Μαντέλα και όλους τους ανθρώπους που μάχονται για την ελευθερία.»
Η Ρεντγγκρέιβ είναι κάθετη απέναντι στους νόμους που ενώ κηρύχθηκαν δεν τηρούνται. «Μετά τον πόλεμο γράφηκαν πολλά κείμενα. Κάθε κυβέρνηση στην Ευρώπη είναι υποχρεωμένη διά νόμου να βοηθά τους μετανάστες. Εκτός αν δημοσίως δηλώσει ότι δεν έχει σχέση με την συνθήκη της Γενεύης και αποχωρήσει. Όμως σήμερα όλοι οι πρόσφυγες στέλνονται πίσω στην Τουρκία. Αυτό είναι παραβίαση του ακρογωνιαίου λίθου της Συνθήκης της Γενεύης. Οι κυβερνήσεις δεν έχουν καθήκον να συμφωνούν με τους πολίτες τους. Εχουν καθήκον να βοηθούν τους ανθρώπους.»
Γι’ αυτό εξάλλου σήμερα, δεν μπορεί να μείνει ασυγκίνητη απέναντι στο δράμα των προσφύγων. Οι πρώτοι μετανάστες που βοήθησε ήταν Ούγγροι. «Δεν μπορούσα να σπουδάζω θέατρο και να μελετώ Τσέχοφ γνωρίζοντας ότι υπάρχουν τόσα προβλήματα στον κόσμο» είπε. «Δεν είχα ιδιαίτερες δεξιότητες αλλά ήξερα να φτιάχνω τα βασικά. Μαγείρευα γκούλας. Αρχικώς η Κυβέρνηση θα υποδεχόταν στη χώρα μου 2500 Ούγγρους. Όμως ασκήθηκε πίεση από τον κόσμο και τελικά ήρθαν 20.0000. Ετσι ήρθε και ο λόρδος Αλφρεντ Νταντς στα 6 του χρόνια στην Αγγλία. Και να που σήμερα η Ουγγαρία δεν δέχεται μετανάστες.»
Βεβαίως, η Ρεντγκρέιβ δεν είναι «εύκολη» στη συζήτηση. Όταν της ζητήθηκε να εξηγήσει γιατί κατά την γνώμη της «εμείς, ο κόσμος» έχουμε φτάσει σήμερα στο σημείο να κλείνουμε τις πόρτες στους μετανάστες, η ηθοποιός εξανέστη ζητώντας από τον δημοσιογράφο να εξηγήσει «ποιοι είναι οι «εμείς»;». «Δεν δέχομαι το εμείς» είπε με χαρακτηριστικό εκνευρισμό. «Μιλώ συγκεκριμένα για τις κυβερνήσεις που έχουν κοινωνικές, πολιτικές και ηθικές ευθύνες αλλά κυρίως ευθύνη απέναντι στον νόμο που δεν τηρούν.»Αργότερα ένα παρόμοιο σκηνικό έγινε όταν μια δημοσιογράφος την ρώτησε γιατί επέλεξε να γυρίσει ντοκιμαντέρ και όχι ταινία μυθοπλασίας, εφόσον «ο κόσμος έχει κουραστεί από τα ντοκιμαντέρ».
«Σηκωνω τα ινία του Ποσειδώνα» είπε η Ρεντγκρέιβ. «Ο Ποσειδώνας δεν έσωζε ανθρώπους, όμως οι Ελληνες έκαναν τα πάντα για να σώσουν. Οι ρίζες αυτής της ταινίας βρίσκονται κάτω από την θάλασσα. Ποιος τις έβαλε εκεί; Η Ευρωπαϊκή Ενωση τις έβαλε. Στην ταινία μου λέω ότι οι Ελληνες έδωσαν ένα μάθημα ανθρωπιάς. Ποιο είναι το μάθημα που έδωσε η Ε.Ε.; Μια λέξη θα ήταν αρκετή. Η Ευρωπαϊκή Ενωση έδωσε στον κόσμο το μάθημα της απανθρωπιάς.»
Ωστόσο, η Βανέσα Ρεντγκρέιβ δεν είναι μόνον ποιήτρια αλλά και ένας πολύ πρακτικός άνθρωπος όπως επεσήμανε για αυτήν η Μιμή Ντενίση. Σε μια από τις πιο χαρακτηριστικές στιγμές της εκδήλωσης, η βρετανίδα ηθοποιός επέμενε με εξαιρετικά έντονο τρόπο για την αγορά εισιτηρίων, αναγκάζοντας μάλιστα τον καλλιτεχνικό διευθυντή των Νυχτών Πρεμιέρας Λουκά Κατσίκα να εξηγήσει στο κοινό πως ακριβώς θα αγοραστούν τα εισιτήρια εφόσον τα έσοδα θα πάνε στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα για την βοήθεια των προσφύγων.
