«Εκεί υπήρχαν πτώματα Γερμανών και Εγγλέζων, όλα ανακατεμένα. Σε ένα μέρος είχαν στριμωχτεί όλοι σωρό, σαν να ήθελαν ακόμα και στον θάνατο να ζεσταθούν. Ηταν όλοι μπρούμυτα, είχαν γυρισμένο το κεφάλι στο πλάι δείχνοντας τα πρασινωπά πρόσωπά τους και ανάμεσα στα μαύρα χείλη λαμπύριζαν αμυδρά τα δόντια. Τουφέκια, μάσκες αερίων, όλα ανακατεμένα, πνιγμένα στο αίμα, αίμα, αίμα παντού… Γύρω του αίμα, αίμα, ματωμένα κουρέλια, ανθρώπινα μέλη και αντικείμενα εξάρτυσης, όλα βαμμένα σκούρα απ’ το αίμα».
Εικόνες εφιαλτικές αλλά συγχρόνως αληθινές, εικόνες ποιητικές που όμως αρνούνται τον οποιονδήποτε εξωραϊσμό που θα έβλαπτε ανεπανόρθωτα την αλήθεια τους. Και είναι μια αλήθεια γραμμένη από πρώτο χέρι, η αλήθεια του στρατιώτη Χανς Χέρμπερτ Γκριμ (1896 – 1950) που υπηρέτησε την πατρίδα του την Γερμανία στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, επέζησε και εν συνεχεία εξέδωσε κρυφά τις εκεί εμπειρίες του στον το «Σλουμπ» που για πρώτη φορά κυκλοφόρησε στην Ελλάδα πέρσι, από τις εκδόσεις ΚΕΔΡΟΣ (314 σελίδες, 15,50 ευρώ)
Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Μεγάλος Πόλεμος όπως τον αποκάλεσαν, η πρώτη σύγκρουση των ευρωπαϊκών δυνάμεων στον 20ό αιώνα (Αύγουστος 1914 – Νοέμβριος 1918), δεν έπαψε ποτέ να συγκινεί τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο. Κορυφαίες στιγμές του στη λογοτεχνία είναι φυσικά το «Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» του Εριχ Μαρία Ρεμάρκ και οι «Σταυροί στο μέτωπο» του Χάμφρεϊ Κομπ που μεταφέρθηκαν και τα δύο στον κινηματογράφο σε κλασικές ταινίες· αντιστοίχως το 1930 από τον Λούις Μάιλστοουν και το 1956 από τον Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Δύο χρόνια αργότερα, το 1959, ο μέγιστος ιταλός σκηνοθέτης Ντίνο Ρίζι παρουσίασε το εξίσου εμβληματικό αντιπολεμικό φιλμ «Ο Μεγάλος Πόλεμος» με τους Αλμπέρτο Σόρντι και Βιτόριο Γκάσμαν πιασμένους στη φάκα του παραλογισμού του πολέμου.
«Schlump» όπως διαβάζουμε στις σημειώσεις της μεταφράστριας Κατερίνας Τζιναβά σημαίνει «ο τυχεράκιας» ή «ο κωλόφαρδος». Είναι το παρατσούκλι του Εμίλ Σουλτς, κεντρικού ήρωα του μυθιστορήματος που έχει ως υπότιτλο τη φράση «Ιστορίες και περιπέτειες από τη ζωή του άγνωστου μουσκετοφόρου Εμίλ Σουλτς, όπως τις αφηγήθηκε ο ίδιος». Το παρατσούκλι το «κέρδισε» με την αξία του από έναν χωροφύλακα όταν ήταν παιδί. Από τότε του έμεινε σε όλη του τη ζωή και φυσικά στον Μεγάλο Πόλεμο, όπου κατατάχθηκε όταν ήταν μόλις 17 χρόνων.
Ο Γκριμ άλλοτε με χιούμορ, άλλοτε με μια διαπεραστική σκληρότητα οργανώνει την ιστορία του σαν «ένα παραμύθι από τον πόλεμο, ένα παραμύθι από την πραγματικότητα», το οποίο καταλήγει ισάξιο με το «Ουδέν νεώτερον από το Δυτικό Μέτωπο» του Εριχ Μαρία Ρεμάρκ το οποίο, ωστόσο, επισκίασε τον «Σλουμπ» στην εποχή του. Μάλιστα, ο Γκριμ αναγκάστηκε να εκδώσει το έργο του ανώνυμα για να μη χάσει τη θέση του καθηγητή Γερμανικών και Γαλλικών που κατείχε στη γενέτειρά του το Αλτενμπουργκ, όπου και παρέμεινε χωρίς ποτέ να αυτοεξοριστεί.
Το 1933 ο «Σλουμπ» κάηκε στην πυρά αν και ο Γκριμ είχε φροντίσει να κρύψει ένα αντίγραφο στον τοίχο του σπιτιού του. Μετά τις εμπειρίες του στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου υπηρέτησε και πάλι τη Γερμανία ως διερμηνέας στο Δυτικό Μέτωπο, αποκάλυψε ότι αυτός ήταν ο δημιουργός ενός έργου η αξία του οποίου είναι εμφανής όπως και η διαχρονικότητά του. Γραμμένο από έναν κατά πολύ μεταγενέστερο συγγραφέα του Γκριμ, ο «Μεγάλος Πόλεμος» (εκδόσεις Καστανιώτη, 624 σελίδες, 19,08 ευρώ) είναι ένα έπος που συνθέτει το πλέγμα των γεγονότων που καθόρισαν την ιστορία του περασμένου αιώνα με αφετηρία το ξέσπασμα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το 1914. Ο σέρβος συγγραφέας Αλεξάνταρ Γκάταλιτσα (Βελιγράδι, 1964), φιλόλογος και με σπουδές στα τμήματα Κλασικής Φιλολογίας, Λογοτεχνίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας, ολοκληρώνει εδώ την άτυπη τριλογία του που άρχισε με τους «Αόρατους» και συνεχίστηκε με τον «Απόντα».
Σε αντίθεση με τον «Σλουμπ», όπου ένας μόνο ήρωας αποτελεί τον άξονα της αφήγησης, εδώ τα πρόσωπα ξεπερνούν τα 80 και προέρχονται από όλες τις πλευρές που λαμβάνουν μέρος στον πόλεμο. Σύμφωνα με τις ελληνικές εκδόσεις ο «Μεγάλος Πόλεμος» δεν είναι «ένα ακόμα χρονικό» ούτε «ένα τυπικό ιστορικό μυθιστόρημα. Είναι ένας σύγχρονος και έντεχνος τρόπος να μιλήσει κανείς για το παρελθόν και να το ανακαλέσει σε όλη του την περιπλοκότητα» σε μια ιστορία-μαμούθ τοποθετημένη «όχι μόνο στα κρίσιμα πεδία των μαχών και στα μετόπισθεν αλλά και στην περίοδο της αθωότητας που προηγήθηκε».
HeliosPlus
